Promise Li

Ενάντια στον πολυπολικό ιμπεριαλισμό, προς μια σοσιαλιστική πολυπολικότητα

Όπως έγραψε ο αείμνηστος Σαμίρ Αμίν το 2006, «οι προκλήσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπη η οικοδόμηση ενός πραγματικού πολυπολικού κόσμου είναι πιο σοβαρές από ό,τι νομίζουν πολλοί από το “αντιπαγκοσμιοποιητικό” κίνημα»^[1]. Δεκαέξι χρόνια αργότερα, η έκκληση του Αμίν για «αποσύνδεση» από την οικονομική τάξη που ελέγχεται από τη Δύση μοιάζει να αγνοείται περισσότερο από ποτέ από τις κρατικές ελίτ του παγκόσμιου Νότου. Νωρίτερα φέτος, σε μια ομιλία του στο Νταβός, ο Σι Ζινπίνγκ επιβεβαίωσε ότι «η Κίνα θα συνεχίσει να αφήνει την αγορά να παίζει τον αποφασιστικό ρόλο για την κατανομή των πόρων» και «θα κρατήσει το πολυμερές εμπορικό σύστημα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου στο επίκεντρό του»^[2]. Αλλά και οι επιθέσεις της Ρωσίας στη Συρία και την Ουκρανία, που στηρίζονται οικονομικά από τις λεηλασίες της σε περιοχές όπως το Σουδάν, μας θυμίζουν ότι η άνοδος εθνικών δυνάμεων που υποτίθεται ότι αμφισβητούν την ηγεμονία των ΗΠΑ δεν παρέχει καμία εγγύηση πως οι συνθήκες θα είναι πιο ευνοϊκές για τη διεθνή αριστερά. Έτσι, όπως σημείωσε πρόσφατα και ο Αζίζ Ράνα, η αριστερά χρειάζεται ένα διεθνιστικό πλαίσιο που «να ενώνει καθολικά και αποτελεσματικά την αντι-ιμπεριαλιστική και την αντι-αυταρχική ηθική» και να αρνείται τόσο την «παλιά και διαλυμένη Pax Americana» όσο και «μια νέα πολυπολική τάξη που καθοδηγείται από ανταγωνιστικούς καπιταλιστικούς αυταρχισμούς»^[3].

Η πράξη μπορεί να αναδυθεί μόνο από μια θεωρητική κατανόηση επακριβώς των αντικειμενικών συνθηκών του ιμπεριαλισμού σήμερα. Τι είναι αυτό που χαρακτηρίζει τη νέα πολυπολική τάξη και τη φύση του ανταγωνισμού μεταξύ καπιταλισμών; Στο σύνολό του, αυτός ο αναδυόμενος πολυπολικός κόσμος των αστικών κρατών δεν δημιουργεί ευνοϊκότερες συνθήκες για να αμφισβητηθεί ο παγκόσμιος ιμπεριαλισμός και μάλιστα αναπαράγει ή και εντείνει αυτές τις καπιταλιστικές δυναμικές. Ο Μαρτίν Αρμπολέδα προειδοποιεί να μην «φετιχοποιείται» ο ρόλος του κράτους στην προώθηση του ιμπεριαλισμού σήμερα, έναντι του ρόλου που παίζουν άλλοι διεθνείς παράγοντες, αλλά, και αντίστροφα, να μην υπερεκτιμάται ούτε η ικανότητα των κρατών –ακόμα και αναπτυξιακών [developmentalist^[4]]– στο να αντιστέκονται στον ιμπεριαλισμό^[5]. Η παρακμή της αμερικανικής αυτοκρατορικής ισχύος και η άνοδος πολλαπλών «πόλων» στην παγκόσμια σκηνή απλώς αναδιατάσσει ποια κράτη διαμεσολαβούν στις υπάρχουσες παγκόσμιες σχέσεις παραγωγής, χωρίς να αναδιοργανώνει τις τελευταίες με διαφορετικό τρόπο και χωρίς να ενδυναμώνει ριζικά τα ανεξάρτητα κινήματα σε κάθε περιοχή. Για να καθορίσουμε την πιο αποτελεσματική στρατηγική για την παγκόσμια αριστερά στην οικοδόμηση της ισχύος της απαιτείται να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η νέα αυτή έκφραση του ιμπεριαλισμού. Αντί να βλέπουμε την πολυπολικότητα ως άνοιγμα χώρου για επαναστατικούς αγώνες ενάντια στον ιμπεριαλισμό, θα έπρεπε κατά τη γνώμη μου να δούμε ότι η σύγχρονη πολυπολικότητα λειτουργεί ως ένα νέο στάδιο του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού συστήματος, που απομακρυνόμενο από τη μονοπολική ηγεμονία των ΗΠΑ δεν επιστρέφει ωστόσο στον παραδοσιακό τύπο ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού, έτσι όπως τον περιέγραψαν ο Βλαντιμίρ Λένιν και ο Νικολάι Μπουχάριν κατά τον περασμένο αιώνα.

Ο σημερινός πολυπολικός ιμπεριαλισμός αντιπροσωπεύει μια εντατικοποίηση του παγκόσμιου συστήματος που σκιαγράφησε ο Μπουχάριν, ο οποίος βλέπει τη διεθνοποίηση του χρηματιστικού κεφαλαίου και την ανάπτυξη των εθνικών καπιταλιστικών ομίλων ως δύο όψεις της ίδιας διαδικασίας^[6]. Παρόλο που η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση έχει μειώσει την εμβέλεια των εθνικών οικονομικών χώρων προς όφελος των πολυεθνικών θεσμών, εντούτοις ταυτόχρονα βλέπουμε τα εθνικά κράτη να ενισχύουν το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο για την περαιτέρω περιστολή της εργατικής τάξης. Μια μαρξιστική θεωρία του ιμπεριαλισμού σήμερα δεν πρέπει επομένως να υπερτιμά τη δυναμική του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού αγνοώντας το ευρύτερο πλαίσιο των καπιταλιστικών κρατών που εισέρχονται ταυτόχρονα σε ένα είδος ειρηνικής συνύπαρξης εξαιτίας της οικονομικής τους αλληλεξάρτησης, αυτό που ο Καρλ Κάουτσκι απεκάλεσε «υπεριμπεριαλισμό»^[7]. Η βαθύτερη αυτή διαπλοκή κράτους και κεφαλαίου επιτρέπει νέες και πιο σύνθετες δυναμικές μεταξύ των κυρίαρχων ελίτ. Ακόμα και αν η μεταφορά αξίας από την περιφέρεια προς το κέντρο παραμένει λειτουργική, ωστόσο εγγράφεται σε πολλαπλές γεωγραφίες ενδοϊμπεριαλιστικών σχέσεων, με διαφορετικούς κύκλους και στρώματα συνεργασίας και ανταγωνισμού μεταξύ διαφορετικών τομέων της άρχουσας τάξης. Οι κρατικές ελίτ, με τη σημερινή χρήση συχνά αόρατων θεσμικών επενδυτών, καταφεύγουν και σε πιο εξελιγμένες τεχνολογίες καταστολής και ελέγχου σε όλα τα γεωπολιτικά μπλοκ, προχωρώντας σε μια άνιση ανάπτυξη παγκόσμιων αυταρχισμών για την αντιμετώπιση των ανεξάρτητων και λαϊκών κινημάτων. Η εκτεταμένη αυτή διάβρωση της πολιτικής δημοκρατίας, με τις διάφορες μορφές που παίρνει, αποτελεί έτσι μια κεντρική πολιτική του ιμπεριαλισμού σήμερα.

Όλα αυτά δεν θα εξέπλητταν τον Αμίν και άλλους αριστερούς υποστηρικτές της πολυπολικότητας. Αλλά θα χρειαζόμασταν μια αντίληψη για την παγκόσμια επανάσταση που να επεκτείνεται δημιουργικά σε αυτό που ο Αμίν αποκαλεί «εθνικά, λαϊκά, δημοκρατικά μέτωπα»^[8]. Αυτό συνεπάγεται να αφήσουμε πίσω μας μια αντίληψη της γεωπολιτικής που βλέπει την σημερινή πολυπολικότητα, όπως υπάρχει, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την παγκόσμια αποαποικιοποίηση και τον εκδημοκρατισμό. Μια γνήσια δημοκρατική εναλλακτική στον ιμπεριαλισμό απαιτεί την οικοδόμηση νέων σχέσεων μεταξύ διαφόρων αντιαυταρχικών κινημάτων που μπορεί να μην θεωρούνται εύκολα συγκρίσιμα μεταξύ τους, από τους αγώνες των ιθαγενών κατά των πολυεθνικών εταιρειών μέχρι την αριστερή πτέρυγα κινημάτων υπέρ της δημοκρατίας. Οι αγώνες από τα κάτω πρέπει να εργαστούν προς την κατεύθυνση μιας θεσμοθέτησης και διεθνούς συνεργασίας με κάποια μορφή, αλλά πρέπει επίσης να κατανοήσουμε πώς ένα νέο «Μπαντούνγκ» τον 21ο αιώνα θα έπρεπε να κινηθεί πέρα από τα όρια της εθνικής απελευθέρωσης. Μια επαναστατική σοσιαλιστική δημοκρατία μπορεί να προκύψει από μια οργανωμένη πολλαπλότητα διαφόρων αντιαυταρχικών δυνάμεων απ’ όλες τις περιοχές που να προωθεί μια δημοκρατική συνέλευση και διακυβέρνηση έτσι ώστε να αναγκάσει το παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα να φτάσει στα όριά του – είτε πρόκειται για μονοπολικό είτε για πολυπολικό κόσμο ιμπεριαλιστικών κρατών.

Κρατικο-καπιταλιστική πολυπολικότητα

Η αριστερή υπεράσπιση της πολυπολικότητας έχει γίνει έμμεσα αποδεκτό ως πολιτικό πλαίσιο από τις περισσότερες δυτικές αντιπολεμικές οργανώσεις. Όχι πως έχουν οι περισσότερες καμία ψευδαίσθηση για το ότι η πολυπολικότητα από μόνη της θα παρήγαγε τις κατάλληλες συνθήκες για τον παγκόσμιο σοσιαλισμό. Όμως θεωρούν πως η πολυπολικότητα θα άνοιγε μεγαλύτερο χώρο για ανεξάρτητους αγώνες για ανεξαρτσία και αυτοδιάθεση. Όπως το περιγράφει η Ιγκνάτς Μαρία, «η πολυπολικότητα επέτρεψε στην πράξη μια εντονότερη ανταπόκριση στις τοπικές συνθήκες», με την πολυπολικότητα να προσφέρει ένα είδος «θετικής ουδετερότητας»^[9] που δίνει κάποιο χώρο στα λαϊκά κινήματα να ανθίσουν. Η αντίληψη αυτή τείνει να παραπέμπει, ως ιστορικό προηγούμενο, στα μεταπολεμικά κινήματα κατά της αποικιοκρατίας.

Όμως ποτέ δεν υπήρξε καμία εγγύηση ότι η εξέλιξη προς έναν πολυπολικό κόσμο διεύρυνε αναγκαστικά το χώρο για τους αγώνες των δημοκρατικών κινημάτων: τα περισσότερα από τα κράτη του Τρίτου Κόσμου του παρελθόντος δεν κατάφεραν να αντέξουν, ενώ η σύγχρονη πολυπολικότητα σε γενικές γραμμές δεν εκφράζει καν την ποικιλομορφία που ενσάρκωναν τα αντιαποικιακά κράτη του περασμένου αιώνα. Ούτε και μπορεί κανείς να συσχετίσει μονοπαραγοντικά τις ευκαιρίες που είχαν κινήματα της εργατικής τάξης κατά την τελευταία ροζ παλίρροια στη Λατινική Αμερική ή και πολιτικές εξελίξεις σε ορισμένα ασιατικά καθεστώτα, με την αντιδυτική τους ρητορική. Ορισμένοι αριστεροί ειδήμονες υποστήριξαν πως τα καθεστώτα της Κίνας και του Βιετνάμ αποτέλεσαν πρότυπο διαχείρισης της δημόσιας υγείας στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της πανδημίας COVID-19 το 2020, αλλά η σχετικά επιτυχής διαχείριση της πανδημίας δεν ήταν, σε καμία περίπτωση, αποκλειστικότητα των μελών ενός αντιδυτικού συνασπισμού.

Στην πραγματικότητα, οι χώρες που έχουν καταγγείλει ανοιχτά τη μονοπολικότητα των ΗΠΑ ευθυγραμμίζονται με την παγκόσμια αυτοκρατορική τους τάξη πολύ περισσότερο παρά με οποιαδήποτε υποτιθέμενη πολυπολικότητα. Κράτη από διαφορετικά γεωπολιτικά μπλοκ σχεδίασαν πολιτικές που είχαν ως πρότυπο τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» που διεξήγαγαν οι ΗΠΑ. Μερικές χώρες επιβάλουν σχέσεις κυριαρχίας σε φυλετικές μειονότητες εντός των ορίων του κράτους τους, αυτό που ο Πάμπλο Γκονζάλεζ Κασανόβα αποκαλεί «εσωτερική αποικιοκρατία»^[10]. Η Αιθιοπία^[11], για παράδειγμα, που υποστήριξε στενά τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων του πολέμου στο Ιράκ, τώρα ανακυκλώνει την ίδια ρητορική του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» σε μια γενοκτονική επίθεση κατά του πληθυσμού της Τιγκράι. Το κάνει αυτό πλασάροντας αντιδυτική ρητορική, από τη μία γωνία του στόματός της, ενώ από την άλλη απαιτεί ταυτόχρονα αναδιάρθρωση του χρέους της από την Παγκόσμια Τράπεζα. Στο ίδιο χρονικό διάστημα, η Κίνα χρησιμοποιεί πρώην συνεργάτες της Blackwater στα κέντρα ασφαλείας της Σιντζιάνγκ, υιοθετώντας ισραηλινές μεθόδους αντιμετώπισης των εξεγέρσεων για την αστυνόμευση των Ουιγούρων και των εθνοτικών μειονοτήτων στη Σιντζιάνγκ^[12]. Οι τεχνολογίες που προέκυψαν από τον κινεζικό αυτόν «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» χρησιμοποιούνται τώρα και από την κυβέρνηση της Μαλαισίας για την επιτήρηση μουσουλμάνων μεταναστών χωρίς χαρτιά.

Αυτά τα καθεστώτα συχνά θεωρούνται ως μέρος ενός αντιιμπεριαλιστικού μπλοκ που αντιτίθεται στις ΗΠΑ, αλλά όπως παρατηρεί ο Σαλάρ Μοχαντεσί, «ακριβώς επειδή το κράτος διαπερνάται το ίδιο από αντιφάσεις, για αυτό και ο ιμπεριαλισμός παίρνει συχνά τόσο αντιφατικές μορφές»^[13]. Αλλά, ενώ ο Μοχαντεσί προειδοποιεί κατά της παραδοχής ότι ο ιμπεριαλισμός ανάγεται απλώς σε παραδοσιακές μορφές συσσώρευσης κεφαλαίου, η υπόθεσή του μπορεί να είναι υπερβολική. Πολύ περισσότερο από ποτέ, βλέπουμε νέες σχέσεις αλληλοσύνδεσης μεταξύ κράτους και κεφαλαίου, που μας επιβάλλουν να επικαιροποιήσουμε το πώς και το πού εντοπίζονται οι εκφράσεις του ιμπεριαλισμού σε αυτές τις νέες συγκροτήσεις. Για παράδειγμα, η επιθυμία της Κίνας να εδραιωθεί στο παγκόσμιο νεοφιλελεύθερο σύστημα οδηγεί τη χώρα πιο κοντά στους διεθνείς πολυμερείς θεσμούς (μια πραγματικότητα που προέβλεψε ο Αμίν), η οποία έρχεται σε αντίθεση με την πύρινη ρητορική της Κίνας κατά των ΗΠΑ και της Δύσης. Τα διαφημιζόμενα προγράμματα υπέρ του παγκόσμιου Νότου, όπως η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, συγχρηματοδοτούν^[14] τα περισσότερα από τα έργα της με χρηματοπιστωτικά εργαλεία που υποτίθεται ότι η ίδια αμφισβητεί^[15], ενώ ταυτόχρονα προωθούν διεφθαρμένες συμφωνίες δανείων και παραλείπουν συστηματικά να συμβουλευτούν τους πληθυσμούς που τους αφορούν. Η Πρωτοβουλία Αναστολής Εξυπηρέτησης Χρέους (Debt Service Suspension Initiative – DSSI) της Παγκόσμιας Τράπεζας ήταν μια από τις κύριες λύσεις που προσφέρει η Κίνα^[16] σε αφρικανικές χώρες όπως η Ζάμπια και η Αγκόλα που είναι υπερχρεωμένες σε αυτήν από την εποχή της πανδημίας: Προσφέρει απλώς αναστολή του χρέους, όχι ελάφρυνση. Και, ενώ η ελάφρυνση του χρέους που υποσχέθηκε πρόσφατα η Κίνα στις αφρικανικές χώρες θα ήταν καλοδεχούμενη, η θεμελιώδης δομή^[17] της οικονομικής αφαίμαξης των αφρικανικών χωρών για χάρη της συσσώρευσης του παγκόσμιου κεφαλαίου παραμένει ανέγγιχτη. Οι λεπτομέρειες των κινεζικών δανείων ήταν πάντα συγκεχυμένες, καθώς συχνά πηγαίνουν για τη χρηματοδότηση αναπτυξιακών έργων με ελάχιστα περιβαλλοντικά ή εργασιακά πρότυπα^[18]. Καθώς το Πεκίνο φλερτάρει τώρα τέτοιες χώρες όπως η Σαουδική Αραβία για να ενταχθούν στις BRICS, κάθε συνεκτική αντίληψη περί προοδευτικής πολυπολικότητας –ακόμη και με τα χαμηλότερα πρότυπα, όπως περιγράφει ο πολιτικός επιστήμονας Πάτρικ Μποντ– κινδυνεύει να μετατραπεί σε «ιδεολογικό και λειτουργικό συνονθύλευμα χωρίς καμία ερμηνευτική συνοχή»^[19].

Όχι μόνο δεν έχει αναδυθεί κανένας πιο ισότιμος πολυπολικός κόσμος, αλλά και η νέα αυτή συγκρότηση του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού καινοτομεί κυρίως σε τεχνικές διαχείρισης για μια «ανάπτυξη καθοδηγούμενη από τις υποδομές»^[20] της Κίνας προς διάφορα περιφερειακά και μεσαίου μεγέθους κράτη. Με άλλα λόγια, όχι μόνο η κρατική μορφή –συμπεριλαμβανομένου του Τρίτου Κόσμου– αποτυγχάνει να γίνει όχημα για την ανάπτυξη της αντιαποικιακής επικυριαρχίας των καταπιεσμένων λαών, αλλά και αυτό που κυρίως προωθεί είναι να διευκολύνει τις νέες δυνάμεις της παγκόσμιας συσσώρευσης κεφαλαίου. Όπως το παρατηρούν οι Ιλίας Αλάμι, Άνταμ Ντίξον και Έμμα Μάουντσλεϊ (με βάση αυτό που η Ντανιέλα Γκάμπορ ονομάζει «συναίνεση της Γουόλ Στριτ»^[21]), η «παγκόσμια δυναμική της συσσώρευσης του κεφαλαίου» ωθεί περαιτέρω το ίδιο το κράτος, «ως προωθητή, επόπτη και ιδιοκτήτη κεφαλαίου», μέσα από μορφές «εκσυγχρονιστικών υβριδίων κράτους-κεφαλαίου ... που μιμούνται τις πρακτικές και τους οργανωτικούς στόχους αντίστοιχων οντοτήτων του ιδιωτικού τομέα, να υιοθετεί τις τεχνικές της φιλελεύθερης διακυβέρνησης, που σε γενικές γραμμές επικυρώνουν την αγορά»^[22]. Η προσπάθεια αυτή «να διατηρηθεί και να επεκταθεί περαιτέρω ο κεντρικός ρόλος της αγοράς στην καθοδήγηση της ανάπτυξης, σε μια εποχή αυξανόμενου κρατικού καπιταλισμού και ταραχώδους γεωπολιτικής αναδιάταξης, [απαιτεί] την ανισόμερη και συνδυασμένη ανάπτυξη μιας πιο στιβαρής μορφής κρατισμού και την επέκταση των υβριδίων κράτους-κεφαλαίου». Και έτσι, αυτό που βλέπουμε είναι να αυξάνεται ο ρόλος των υπο-ιμπεριαλισμών στην ενίσχυση των λειτουργιών του κεφαλαίου στο όνομα των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και άλλων αναπτυξιακών καινοτομιών.

Αντί να αντιστρέψουν τις παγκόσμιες δομές της ανισότητας, οι εξελίξεις αυτές σηματοδοτούν νέες τεχνολογίες εκμετάλλευσης για την εργατική τάξη. Οι Αλάμι και Ντίξον σημειώνουν πώς αυτό που ονομάζουν «ανισόμερη και συνδυασμένη κρατικο-καπιταλιστική ανάπτυξη» έχει γίνει ένας όλο και πιο προτιμώμενος τρόπος για τα έθνη-κράτη στο να βοηθήσουν την επέκταση των λειτουργιών του κεφαλαίου. Πιο συγκεκριμένα, πολλά κράτη είναι όλο και πιο πρόθυμα να αναλάβουν οικονομικούς κινδύνους για να ενισχύσουν τη δύναμη των θεσμικών επενδυτών απευθείας μέσα σε εθνικά αναπτυξιακά έργα για τη διαχείριση και τον περιορισμό της εργατικής δύναμης. Τα τελευταία χρόνια, οι κεντρικοί μοχλοί της παγκόσμιας συσσώρευσης κεφαλαίου έχουν μετατοπιστεί από τους μετόχους σε λίγους διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, όπως η Blackrock και η Vanguard, με την τελευταία να είναι πλέον ένα από τα μεγαλύτερα μπλοκ μετόχων τόσο στην Exxon^[23] όσο και στην κινεζική κρατική Sinopec^[24]. Τα έργα ανάπτυξης υποδομών, όπως η «Πρωτοβουλία μιας ζώνης και ενός δρόμου» [Belt and Road Initiative], όχι μόνο αποτυγχάνουν να αμφισβητήσουν τον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό, αλλά και –αντίστροφα– αντιπροσωπεύουν νέες μορφές^[25] χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου που πάνε χέρι-χέρι με τα διάφορα έθνη-κράτη και τις κρατικές τους τράπεζες (όπως οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα). Το ακόμα πιο σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι η αντίθεση της αριστεράς στον πολυπολικό ιμπεριαλισμό δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο τον ρόλο των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά και των μεσαίων και περιφερειακών δυνάμεων ως κρίσιμων μοχλών διευκόλυνσης του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού.

Άνισοι αυταρχισμοί και αντι-αυταρχισμοί

Αυτό που οι Αλάμι, Ντίξον και Μάουντσλεϊ βλέπουν ως αυξανόμενες, αλλά ανισομερείς, «στιβαρές μορφές κρατισμού» υποδεικνύει μια θεμελιώδη κινητήρια δύναμη του ιμπεριαλισμού που ο Αμίν και πολλοί άλλοι έχουν διαπιστώσει, έστω και αν δεν κατάφεραν να την συλλάβουν εννοιολογικά αυστηρά: τον αυταρχισμό. Ενώ ο Αμίν αναγνωρίζει τον εκδημοκρατισμό ως θεμελιώδη για μια σοσιαλιστική πολυπολικότητα, οι πολιτικές του προτάσεις επικεντρώνονται αποκλειστικά σε προσαρμογές της οικονομικής πολιτικής. Βέβαια, σημειώνει σωστά ότι «οι αυταρχικές δομές εδώ ευνοούν τα κομπραδόρικα στρώματα, των οποίων τα συμφέροντα είναι συνδεδεμένα με την επέκταση του παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού»^[26]. Όμως, στην πραγματικότητα, αυτή η πλευρά συστηματικά υποβαθμίζεται σε πολλές σύγχρονες μαρξιστικές συζητήσεις για τον ιμπεριαλισμό, ειδικά σε αυτές που θέλουν να διατηρήσουν την παραδοσιακή ιμπεριαλιστική μεταφορά αξίας από την περιφέρεια προς το κέντρο. Αντίθετα, αυτό που θα έπρεπε να αναγνωριστεί είναι πώς οι αυξανόμενοι αυταρχισμοί παγκοσμίως αποτελούν σύμπτωμα του ίδιου του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού μεταξύ των εθνών-κρατών. Προκειμένου να διατηρήσει τις θέσεις του στο ιμπεριαλιστικό παγκόσμιο σύστημα, το καθένα από αυτά τα έθνη-κράτη είναι αναγκασμένο να εκμεταλλεύεται τους εργαζόμενους, ενίοτε να ενισχύει τα μέτρα λιτότητας, και να περιορίζει τα ανεξάρτητα κινήματά τους, για να μπορέσει να επωφεληθεί από την αναπτυσσόμενη παγκόσμια δυναμική της συσσώρευσης του κεφαλαίου.

Η άρνηση να αντισταθούμε ενεργά στις αυταρχικές τάσεις καθεστώτων όπως η Κίνα, η Ρωσία, η Συρία, η Βενεζουέλα, η Νικαράγουα και το Ιράν, μας απαγορεύει δομικά να οργανωθούμε ενάντια στον ίδιο τον ιμπεριαλισμό ως παγκόσμιο σύστημα. Η επικέντρωση σε ορισμένες μόνο πτυχές της επιρροής των ΗΠΑ, παραμερίζοντας τη συνενοχή άλλων κρατών στην παγκόσμια οικονομία –που ωστόσο συμβαδίζουν με άλλες πτυχές της κυριαρχίας των ΗΠΑ– ασκεί μόνο επιλεκτική κριτική στον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό. Και έτσι οι βασικοί κορμοί της αντιπολεμικής αριστεράς οδηγούνται σε μια θέση που επικεντρώνεται αποκλειστικά στη διάλυση του αμερικανικού μιλιταρισμού, και δεν είναι σε θέση να προσφέρει θετική υποστήριξη στα δημοκρατικά κινήματα άλλων καθεστώτων που πλησιάζουν στην καπιταλιστική οικονομική ολοκλήρωση. Η εμμονή σε μια ανάλυση περί «αποσύνδεσης» από την παγκόσμια οικονομία, χωρίς κατανόηση της πολιτικής δημοκρατίας αποτυχαίνει να συνυπολογίσει την αυξανόμενη δύναμη του αυταρχισμού που καθιστά δύσκολη την προώθηση ενός πιο δημοκρατικού πολυπολικού κόσμου. Για παράδειγμα, το αυταρχικό κράτος της Ερυθραίας, που βοήθησε στρατιωτικά τη γενοκτονική εκστρατεία της Αιθιοπίας κατά των κατοίκων της Τιγκράι, έφτασε ακόμα και να επαινεθεί για αυτό από ορισμένους Ερυθραίους του εξωτερικού υποστηρικτές του κράτους^[27]. «Αντιπολεμικά» έντυπα όπως το Black Agenda Report^[28] και το Black Alliance for Peace^[29] επαινούν την Ερυθραία ως μία από τις λίγες αφρικανικές χώρες που απορρίπτουν τις ΗΠΑ και άλλες μορφές δυτικής βοήθειας και επιρροής, εξυμνώντας την «αντιιμπεριαλιστική» της στάση. Η άρνηση να θίξουν τις χονδροειδείς αυταρχικές πρακτικές του καθεστώτος της Ερυθραίας καταδεικνύει τα όρια ενός τέτοιου αντιιμπεριαλισμού που σιωπά για τον περιορισμό της ανεξάρτητης εργατικής εξουσίας από αυτό το καθεστώς.

Για να αναφέρουμε και πάλι τον Μοχαντεσί, οι ιμπεριαλιστικές σχέσεις «πάντα εξαρτώνται και προωθούνται από μια πλειάδα άλλων, συχνά αντιφατικών, δυνάμεων», και έτσι «πολλά έθνη-κράτη, στην προσπάθειά τους να απελευθερωθούν από τον ιμπεριαλισμό, βρέθηκαν συχνά να υιοθετούν συμπεριφορές που πλησιάζουν επικίνδυνα τον ίδιο τον ιμπεριαλισμό από τον οποίο προσπαθούν να απαλλαγούν». Ένα τέτοιο καθεστώς δεν είναι στηρίξιμο, καθώς η πολιτική του νομιμοποίηση προέρχεται αποκλειστικά από τον αρχηγό του κράτους του – στην περίπτωση της Ερυθραίας, τον Ισάιας Αφγουέρκι. Και με τις ανεξάρτητες οργανώσεις και την κοινωνία των πολιτών να έχουν εξουδετερωθεί σχεδόν πλήρως από το κράτος, το πιθανότερο πολιτικό μέλλον για την Ερυθραία, μετά τη βασιλεία του Αφγουέρκι, θα είναι το ίδιο νεοφιλελεύθερο προγραμματικό εγχειρίδιο που υπαγορεύεται από το ΔΝΤ και τους άλλους χρηματοπιστωτικούς παράγοντες παγκοσμίως.

Η εναλλακτική μας λύση δεν είναι να ακολουθήσουμε τη γραμμή του δυτικού κατεστημένου που οριοθετεί τις δυτικές φιλελεύθερες «δημοκρατίες» από τα «αυταρχικά» καθεστώτα του παγκόσμιου Νότου. Αντίθετα, πρέπει να καταλάβουμε την ανισόμερη υιοθέτηση και ανάπτυξη των αυταρχικών στρατηγικών διακυβέρνησης σε όλα τα γεωπολιτικά περιβάλλοντα – όπως το δείχνει η ενσωμάτωση του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» σε διαφορετικά εθνικά πλαίσια. Η αναγνώριση αυτού του ανισόμερου χαρακτήρα είναι σημαντική, διότι τα διαφορετικά είδη αυταρχισμού απαιτούν διαφορετικά κινήματα και στρατηγικές για την καταπολέμησή τους. Βασιζόμενοι στην ανάλυση των Αλάμι, Ντίξον και Μάουντσλεϊ για την ανάπτυξη του κρατισμού στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία, μια γνήσια αντιιμπεριαλιστική πράξη θα πρέπει να λάβει υπόψη της τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μαθαίνουν το ένα από το άλλο και αναπτύσσουν τα δικά τους κατασταλτικά καθεστώτα ελέγχου. Η μαζική επίθεση της Κίνας στις πολιτικές ελευθερίες δομεί τη σχέση του κράτους με το κεφάλαιο με τον δικό της τρόπο, που όμως διαφέρει μόνο ποσοτικά και διαδικαστικά από τη στοχευμένη και με σκαμπανεβάσματα στέρηση δικαιωμάτων από τις μειονότητες στις ΗΠΑ. Και οι δύο έχουν έναν κοινό παρονομαστή, για να δανειστούμε από τον Τρότσκι, στο «να εμποδίσουν την ανεξάρτητη αποκρυστάλλωση του προλεταριάτου»^[30]. Ο περιορισμός αυτός των μαζικών κινημάτων, και στις δύο περιπτώσεις, συμβάλλει στη σταθεροποίηση του παγκόσμιου καπιταλισμού. Απλώς, η καθεμία προσαρμόζει τις μεθόδους ελέγχου της ανάλογα με μια σύνθετη συμβολή των διάφορων παραγόντων σε μια δεδομένη στιγμή: δηλαδή από την ιδιαίτερη σχέση τους με τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, τη δύναμη των εγχώριων ή τοπικών ανεξάρτητων μαζικών οργανώσεων και την κλίμακα και την έκφραση των αντιδράσεων στο λαό τους.

Από την ανάλυση αυτή του αυταρχισμού και του ιμπεριαλισμού, μπορούμε να φανταστούμε πώς θα έπρεπε να μοιάζει μια γνήσια σοσιαλιστική «πολυπολικότητα»: συγκεντρώνοντας αντιαυταρχικά κινήματα μαζί για την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών, από το παγκόσμιο ως το τοπικό επίπεδο. Αυτός ο στόχος απαιτεί κάτι περισσότερο από το να επιδιώκουμε απλώς κρατικιστικές μορφές κυριαρχίας ή να βασιζόμαστε στην αναδιάταξη της εξουσίας μεταξύ των εθνών-κρατών στο φόντο της φθίνουσας ηγεμονίας των ΗΠΑ. Είναι επιτακτική ανάγκη να οικοδομηθούν συμμαχίες μεταξύ κινημάτων που αγωνίζονται ενάντια σε διαφορετικές μορφές αυξανόμενου αυταρχισμού. Ταυτόχρονα, πρέπει να κατανοήσουμε ότι για τα κινήματα που δρουν μέσα σε ανελεύθερα, αυταρχικά κράτη, το τελευταίο καθίσταται σχεδόν αδύνατο χωρίς τις βασικές ελευθερίες που παρέχει η αστική δημοκρατία. Σε τέτοιες περιπτώσεις, όπως στη Ρωσία ή στο Χονγκ Κονγκ στο πλαίσιο των νόμων περί εθνικής ασφάλειας, όσοι στον παγκόσμιο Βορρά διαθέτουν περισσότερους πόρους και ελευθερίες μπορούν να αναπτύξουν πιο ουσιαστικές μορφές υποστήριξης προς αυτά τα κινήματα, πέρα από τη χειρονομία ενός συνθήματος ή μιας δήλωσης αλληλεγγύης.

Και, όπως ακριβώς δεν επιμένουμε σε έναν άκαμπτο ορισμό του αυταρχισμού, μια τέτοια σύγκλιση αντιαυταρχικών κινημάτων δεν θα πρέπει να συλλαμβάνεται με ουτοπικούς όρους. Όπως το αποκαλύπτουν οι διαμαρτυρίες του Χονγκ Κονγκ κατά του νομοσχεδίου για την έκδοση, η μαζική αντίσταση κατά της χούντας στη Μιανμάρ, η στρατιωτική αυτοάμυνα της Ουκρανίας κατά της Ρωσίας και το κίνημα στη Σρι Λάνκα κατά της οικογένειας Ρατζαπάκσα, οι εθνοτικές εντάσεις και οι πολιτικές προκαταλήψεις ταλαιπώρησαν εξαρχής τέτοια κινήματα. Οι προσπάθειες της αμερικανικής αυτοκρατορίας να διεκδικήσει επιρροή, μέσα από τη στρατιωτική στήριξη του ΝΑΤΟ ή έως τις χορηγίες του Εθνικού Ιδρύματος για τη Δημοκρατία [National Endowment for Democracy – NED], συνεχίστηκαν αμείωτες. Πώς λοιπόν να εντοπίσουμε τις ανεξάρτητες δυνάμεις που πρέπει να υποστηρίξουμε; Σε τέτοιες περιπτώσεις, πρέπει να ορίσουμε την ανεξαρτησία, όχι ως χώρο μηδενικού αθροίσματος (κάτι τέτοιο δεν μπορεί να υπάρξει στη γεωπολιτική), αλλά ως ένα ολόκληρο φάσμα. Πού να εντοπίσουμε τον πιο ελεύθερο χώρο για τα κινήματα να δράσουν και να επεκτείνουν τη δύναμη και την εμβέλειά τους –με τις λιγότερο καταναγκαστικές περιστάσεις– σε κάθε συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία; Δεν μπορεί κανείς να απαντήσει εκ των προτέρων σε αυτό το ερώτημα, ιδίως όταν διαφορετικές αντιδραστικές δυνάμεις είναι παρούσες σε διαφορετικές πλευρές της σύγκρουσης. Θα πρέπει, αντίθετα, να διακρίνει κριτικά τις σχέσεις ισχύος με τους δικούς τους όρους.

Μια σύντομη επισκόπηση ορισμένων πιο πρόσφατων εξεγέρσεων δείχνει ότι δεν μπορεί να γενικευτεί ένα ενιαίο μοντέλο αγώνα. Κάτω από τον κρατικό μηχανισμό της στρατιωτικής χούντας της Μιανμάρ, όπως και στην κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ, υπάρχουν ελάχιστες δυνατότητες για τα κινήματα να ελιχθούν. Οι πρόσφατοι μαζικοί αγώνες στην Κίνα και το Ιράν υποχρέωσαν τα καθεστώτα τους να προχωρήσουν σε κάποιες μεταρρυθμίσεις, αλλά παραμένει δύσκολο για τα κινήματα αυτά να διατηρηθούν σε οποιοδήποτε νομικό ή θεσμικό επίπεδο, καθώς οι βασικοί ακτιβιστές τους εξουδετερώθηκαν γρήγορα. Η σημερινή εξέγερση στο Σουδάν έχει αναδείξει πολιτικά διαφορετικές επιτροπές αντίστασης, ενώ το μέλλον του κινήματος εξακολουθεί να είναι ανοικτό^[31]. Ορισμένες, όπως οι επιτροπές στο Μαγιούρνου, υποστηρίζουν την οικοδόμηση αυτόνομης επαναστατικής διακυβέρνησης^[32] εκτός του κράτους. Άλλες πάλι αποβλέπουν στη θεσμοθέτηση νέων δημοκρατικών υποδομών μέσα από την ανοικοδόμηση του υπάρχοντος κράτους. Σε όλες τις περιπτώσεις, όμως, η αριστερά θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ανάδειξη δυνάμεων όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητων από την πολιτική ηγεσία των αστικών ή εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων, διακρίνοντας αυτό που ο Χαλ Ντρέιπερ αποκαλεί «στρατιωτική υποστήριξη» από την ίδια την «πολιτική υποστήριξη» των κινημάτων που μπορεί να ελέγχονται από ισχυρά αστικά στοιχεία^[33]. Σε κάθε βήμα, πρέπει να προσπαθούμε να ξεπερνάμε τις αντιδραστικές συνιστώσες των κοινωνικών κινημάτων, από τους δεξιούς εθνικοσοβινιστές μέχρι τις ιμπεριαλιστικές θυγατρικές των ΗΠΑ, χωρίς να εγκαταλείπουμε εντελώς το μαζικό κίνημα.

Και έτσι, πρέπει να ενισχύσουμε τις συμμαχίες μεταξύ των δυνάμεων που αντιστέκονται στις αυταρχικές προκλήσεις των φιλελεύθερων δημοκρατιών και εκείνων που αντιστέκονται σε αυταρχικά καθεστώτα από το εξωτερικό. Όπως περιγράφηκε παραπάνω, η τρέχουσα αντικειμενική τάση του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού υποχρεώνει τα κράτη σε όλους τους τομείς να εδραιώσουν περαιτέρω την αντιδημοκρατική τους εξουσία στην υπηρεσία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Επιπλέον, η τελευταία ιστορική ενσάρκωση πολυπολικότητας των αστικών κρατών δημιούργησε ένα τοπίο ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού που είχε ως αποτέλεσμα ένα εξαιρετικό ανθρώπινο κόστος. Το να υποστηρίζουμε κάτι παρόμοιο –ακόμη και ως μεταβατικό στάδιο– θα ήταν ένας αδιάλλακτος επιταχυντισμός^[34], ο οποίος που θα συνέτριβε, δεν θα ενδυνάμωνε, ό,τι έχει απομείνει από ανεξάρτητα κινήματα σε ορισμένες περιοχές. Οι θετικές εξελίξεις για τα κινήματα σε μερικές περιοχές της Λατινικής Αμερικής δεν σηματοδοτούν μια παρόμοια μοίρα σε άλλες περιοχές σε αυτόν τον αναπτυσσόμενο κόσμο της πολυπολικότητας, όπως μπορούν να το μαρτυρήσουν τα αγωνιζόμενα κινήματα αντιφρονούντων σε περιοχές όπως η Κίνα και το Ιράν. Ακόμη και ο Αμίν παραδέχεται ότι «οι απαραίτητες οικονομικές επιλογές και τα πολιτικά εργαλεία [για μια σοσιαλιστική πολυπολικότητα] θα πρέπει να αναπτυχθούν με βάση ένα συνεκτικό σχέδιο – δεν θα προκύψουν αυθόρμητα μέσα από τα τρέχοντα μοντέλα που επηρεάζονται από το καπιταλιστικό, νεοφιλελεύθερο δόγμα»^[35].

Επιπλέον, η ανάπτυξη νέων αυταρχικών κρατικών καπιταλισμών θα πρέπει να μας κάνει ακόμη πιο επιφυλακτικούς στο να στηριζόμαστε άκριτα σε μια κρατικά καθοδηγούμενη ανάπτυξη ως αντίδοτο στον καπιταλισμό σήμερα. Όπως το γράφει ο Ιρακινός σοσιαλιστής Μουχάμμεντ Τζά’φαρ σε μια κριτική του Αμίν το 1979, «είναι δυνατό να κατανοήσουμε τον εθνικό σχηματισμό μόνο ως το κοινωνικό αντίστοιχο του καπιταλιστικού τρόπου οικονομικής παραγωγής»^[36]. Ο Αλάμι επικαιροποιεί και αποχρωματίζει περαιτέρω αυτή την ανάλυση, εξηγώντας ότι για να εξασφαλίσει το κράτος «τη δική του αναπαραγωγή καθώς και αυτή του χρήματος, είναι αναγκασμένο να [...] διοχετεύει τις [χρηματοοικονομικές] ροές και να χειρίζεται το ταξικό τους περιεχόμενο με σκοπό τη διαχείριση των ταξικών σχέσεων [...] με τρόπους συμβατούς με την παγκόσμια συσσώρευση του κεφαλαίου»^[37]. Αυτό δεν σημαίνει ότι αποκλείεται γενικά η όποια εμπλοκή μέσα στο πλαίσιο οποιουδήποτε κράτους, αλλά ότι αναγνωρίζεται πως, σε τελευταία ανάλυση, η υποδομή του έθνους-κράτους σήμερα εξυπηρετεί αναγκαστικά τα συμφέροντα της παγκόσμιας συσσώρευσης του κεφαλαίου. Ακόμα και τα κινήματα που δραστηριοποιούνται στο έδαφος του κράτους πρέπει να κατανοήσουν ότι συμμετέχουν εκεί μόνο και μόνο επειδή ενδεχομένως προσφέρει μεγαλύτερα περιθώρια για να αναπτυχθούν τα ίδια, αλλά μόνο σε πολύ συγκεκριμένες πολιτικές συνθήκες που μπορούν να αλλάξουν πολύ γρήγορα. Από την άλλη πλευρά, κινήματα που σπρώχνονται έξω από το κράτος από την ίδια την αυταρχική καταστολή μπορεί να βρεθούν σε πιο ευνοϊκές συνθήκες απέναντι στο κράτος, και μάλιστα τόσο γρήγορα όσο γρήγορα απομονώθηκαν από αυτό.

Και έτσι, ο τρόπος για να αντισταθούμε σε αυτή τη νέα ενσάρκωση του πολυπολικού ιμπεριαλισμού είναι να αναλύσουμε αντικειμενικά πού και με ποιες μορφές αναδύονται σήμερα ανεξάρτητα μαζικά κινήματα και να βρούμε νέους τρόπους θεσμοθέτησης της αλληλεγγύης πέρα από μοντέλα που προκρίνουν τις κρατικές ελίτ. Δεν ήταν, άλλωστε, ο ίδιος ο ενδοϊμπεριαλιστικός ανταγωνισμός, τον περασμένο αιώνα, που καθόρισε εν κενώ τα κέρδη των ανεξάρτητων κινημάτων κατά της αποικιοκρατίας: δεν πρέπει να παραβλέπουμε τον υποκειμενικό ρόλο των τελευταίων στην αλλαγή της πορείας της ιστορίας. Ορισμένα από αυτά τα κινήματα μπορούν να δώσουν έμπνευση ακόμα και σήμερα. Όμως, δεν πρέπει να νοσταλγούμε δογματικά τις ιστορικές τους εκφράσεις. Απαιτούνται νέες μορφές μαζικής οργάνωσης της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, καθώς ο ίδιος ο ιμπεριαλιστικός καταμερισμός της παγκόσμιας εργασίας διαμεσολαβείται από τα διάφορα κράτη – είναι μια αλλαγή, όχι περιεχομένου, αλλά μορφής.

Ένας νέος διεθνισμός

Μια πραγματικά χειραφετητική μορφή πολυπολικότητας θα παρείχε μια υποδομή σε ένα εξαιρετικά ποικιλόμορφο έδαφος ανεξάρτητων κινημάτων, με το καθένα να αναπτύσσεται για να μεγιστοποιήσει την πληρέστερη δυνατή δράση του για τον εκδημοκρατισμό της ικανότητάς του για αυτοδιάθεση. Τα κινήματα αυτά μπορούν να πάρουν διάφορες μορφές, από επιτροπές αντίστασης και συνδικάτα μέχρι μαζικά σοσιαλιστικά κόμματα. Κάθε μία από αυτές ενσωματώνει διαφορετικά επίπεδα πολιτικής συνείδησης, αλλά μπορεί να προχωρήσει με διαφορετικούς τρόπους και να αγωνιστεί ενάντια σε διάφορες πτυχές του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος, αν και η επιτυχία ή η αποτυχία δεν μπορεί ποτέ να προκαθοριστεί. Με αυτή την έννοια, η αυτοδιάθεση ενάντια στον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό συνεπάγεται τη δημιουργία πλατφορμών για δημοκρατική συσπείρωση και διαβούλευση για τα ανεξάρτητα κινήματα. Αυτοί οι χώροι μπορούν να προωθήσουν επαναστατικά αιτήματα που είναι ασύμβατα με τα σημερινά καθεστώτα, αλλά εν τω μεταξύ, μπορούν να οικοδομήσουν και δύναμη εκθέτοντας τα όρια των εκφυλισμένων μορφών διακυβέρνησης σήμερα, από τον αστικό κοινοβουλευτισμό μέχρι τον ανελεύθερο αυταρχισμό. Αυτή η δύσκολη πράξη εξισορρόπησης, όπως το θέτει ο Ντεβάκα Γκουναβαρντένα, σημαίνει ταυτόχρονα και ότι αρνούμαστε πως η αστική δημοκρατία θα ήταν «επαρκής» αλλά και ότι είμαστε ανοιχτοί στο να «αντλήσουμε στοιχεία από τα πραγματικά υπαρκτά σοσιαλιστικά κράτη για να την επικρίνουμε, αλλά ότι η διεύρυνση των ορίων της δημοκρατίας, όπως αυτή υπάρχει σήμερα, απαιτεί να ασχοληθούμε σοβαρά με τις δικές της εσωτερικές αντιφάσεις και περιορισμούς»^[38].

Πώς ακριβώς αυτό αλλάζει τη στρατηγική μας γύρω από τη διεθνή αλληλεγγύη ως σοσιαλιστές; Πρέπει να επανεξετάσουμε τι σημαίνει στην πράξη το «ο κύριος εχθρός είναι στη χώρα μας». Προφανώς, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε τον αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό στη Δύση, αλλά να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας για να στοχεύσουμε σε πεδία όπου διαφορετικά κράτη διασταυρώνονται μεταξύ τους και με διεθνείς οργανισμούς. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα ευκαιριών για αλληλεγγύη: Το αίτημα των Ουκρανών σοσιαλιστών του Σοτσιάλνιι Ρουχ για έναν «εκδημοκρατισμό του διεθνούς συστήματος ασφάλειας»^[39], έτσι ώστε να διασφαλίζονται οι μειονότητες και οι καταπιεσμένοι λαοί, μπορεί να συνδεθεί και με άλλους αγώνες κατά της αποικιοκρατίας όπως στη Δυτική Παπούα. Η ομάδα «BRICS από τα κάτω» [BRICS from Below]^[40] και άλλες πρωτοβουλίες βάσης μπορούν να συνεχίσουν να ενισχύονται με τοπικά κινήματα για την άσκηση πίεσης κατά του χρέους και των χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Η σημερινή κατάσταση στην Αιθιοπία δείχνει ότι αντίπαλες χώρες^[41], από το Ιράν μέχρι το Ισραήλ, εργάζονται πλάι-πλάι για να χρηματοδοτήσουν τον πόλεμο της Αιθιοπίας κατά των κατοίκων της Τιγκράι: αυτό δείχνει την ανάγκη για παγκόσμια συντονισμένες εκστρατείες ενάντια στις πολιτικές του «Πολέμου κατά της Tρομοκρατίας»^[42] από διαφορετικά καθεστώτα. Αυτές μπορούν να βασιστούν και σε ενεργητικές καμπάνιας από μαύρους και μουσουλμάνους διοργανωτές για την κατάργηση της τρομοκρατίας, όπως το έργο της ομάδας Muslim Abolitionist Futures^[43]. Μπορούμε επίσης να βοηθήσουμε να φτιαχτούν γέφυρες για κινήματα που αγωνίζονται ενάντια σε αναμείξεις διαφορετικών εθνικών κεφαλαίων, όπως οι λαοί Ταγκαέρι και οι Ταρομενάνε^[44], που αγωνίζονται ενάντια στην καταπάτηση της ύπαρξης και των εδαφών τους από κοινού από την κυβέρνηση του Ισημερινού και από κινεζικές εταιρείες, μέχρι τους αγώνες κατά του «εξευγενισμού» [gentrification] στη συνοικία Flushing της Νέας Υόρκης^[45], όπου μεγάλες αμερικάνικες κατασκευαστικές εταιρείες χρηματοδοτούνται από κινεζικά τραπεζικά κεφάλαια. Τα σοσιαλιστικά κόμματα και οργανώσεις μπορούν να βοηθήσουν στην επισημοποίηση αυτών των γεφυρών, σεβόμενοι παράλληλα την αυτονομία του κάθε αγώνα, οικοδομώντας την ισχύ του πλουραλιστικά χωρίς να τα εντάσσουν στις δικές τους γραμμές. Περισσότερο από ποτέ, ο προβληματισμός σχετικά με τις αποτυχίες της σοσιαλιστικής αριστεράς στον 20ό αιώνα θα πρέπει να υιοθετήσει περαιτέρω σήμερα την αρχή του Ερνέστ Μαντέλ: Ότι οι σοσιαλιστικές πρωτοπορίες δεν πρέπει ποτέ να «υποτάσσουν τα συμφέροντα της τάξης συνολικά στα συμφέροντα οποιασδήποτε αίρεσης, οποιασδήποτε σέκτας, οποιασδήποτε ξεχωριστής οργάνωσης»^[46].

Αντίθετα, ο Αμίν πίστευε πως οι «κοινωνικές δυνάμεις και τα σχέδιά τους [πρέπει] να διαμορφωθούν καταρχάς σε εθνικό επίπεδο, ως όχημα για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις»: όμως η ιδέα των διακριτών εθνικών επιπέδων αγώνα και ανάπτυξης γίνεται όλο και πιο δύσκολο να απομονωθεί από το νέο πρόσωπο του ιμπεριαλισμού,^[47] .

Με την ολοένα και αυξανόμενη απειλή της κλιματικής καταστροφής, εν μέσω ενός αποτυχημένου οικονομικού συστήματος που δεν προσφέρει λύσεις, πρέπει να συνεχίσουμε να οικοδομούμε μαζικές οργανώσεις για να αγωνιστούμε για δημοκρατικούς θεσμούς με προγραμματική σαφήνεια όπου είναι δυνατόν. Αλλά το να εμπιστευτούμε την αναδιάταξη εξουσίας της ηγεμονίας των ΗΠΑ σε μια πολυπολικότητα εθνικών ελίτ, για να ξεκλειδώσουν βελτιωμένες συνθήκες αγώνα, θα ήταν από μόνο του ένας ιδεαλισμός. Οι επαναστατικοί αντιιμπεριαλιστικοί αγώνες πρέπει να παραμείνουν με επιμονή πλουραλιστικοί και αντιαυταρχικοί και να βλέπουν την πολυπολικότητα χωρίς σοσιαλιστική δημοκρατία ως μια απλώς άλλη έκφραση του ιμπεριαλισμού και καθόλου ως αναγγελία θανάτου του.

Μετάφραση: Τάσος Αναστασιάδης

Promise Li, «Against Multipolar Imperialism Toward Socialist Multipolarity», Spectre, 6 Ιανουαρίου 2023, https://spectrejournal.com/against-multipolar-imperialism/. Αναδημοσίευση: International Viewpoint, 8 Ιανουαρίου 2023, https://internationalviewpoint.org/spip.php?article7943.

Ο Promise Li είναι σοσιαλιστής και ακτιβιστής από το Χονγκ Κονγκ και από το Λος Άντζελες (ΗΠΑ).  Είναι μέλος της οργάνωσης Solidarity, καθώς και των DSA (ΗΠΑ). Επίσης είναι μέλος της συλλογικότητας «Lausan 流傘 Collective»  [ομάδα συγγραφέων, ερευνητών, καλλιτεχνών και ακτιβιστών από το Χονγκ Κονγκ και από διάφορες κοινότητες της διασποράς του, που παράγει μια έκδοση στα αγγλικά με τον τίτλο Lausan 流傘].

Σημειώσεις

^[1] Samir Amin, “Beyond Liberal Globalization: A Better or Worse World?”, Monthly Review, τόμος 58, τεύχος 7, Δεκέμβριος 2006, https://monthlyreview.org/2006/12/01/beyond-liberal-globalization-a-better-or-worse-world/.

^[2] “President Xi Jinping’s message to The Davos Agenda in full”, World Economic Forum, 17 Ιανουαρίου 2022, https://www.weforum.org/agenda/2022/01/address-chinese-president-xi-jinping-2022-world-economic-forum-virtual-session/.

^[3] Aziz Rana, “Left Internationalism in the Heart of Empire”, Dissent, 23 Μαΐου 2022, https://www.dissentmagazine.org/online_articles/left-internationalism-in-the-heart-of-empire.

^[4] [Σ.τ.Μ.:] «Η Αναπτυξιοκρατία [Developmentalism] είναι μια οικονομική θεωρία που υποστηρίζει ότι ο καλύτερος τρόπος για να αναπτυχθούν οι λιγότερο ανεπτυγμένες οικονομίες είναι η προώθηση μιας ισχυρής και ποικίλης εσωτερικής αγοράς και η επιβολή υψηλών δασμών στα εισαγόμενα αγαθά.» “Developmentalism”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Developmentalism.

^[5] Martín Arboleda, Planetary Mine: Territories of Extraction under Late Capitalism (Λονδίνο και Νέα Υόρκη: Verso, 2020), 27.

^[6] N. I. Bukharin, Imperialism and World Economy, Chapter 8: “World Economy and the ‘National’ State”, διαθέσιμο στο Marxists Internet Archive, https://www.marxists.org/archive/bukharin/works/1917/imperial/08.htm. [Νικολάι Μπουχάριν, Ιμπεριαλισμός και παγκόσμια οικονομία, Κεφάλαιο όγδοο: «Η Παγκόσμια Οικονομία και “Εθνικό” Κράτος», Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, Αθήνα 2004, σσ. 110 κ.ε.]

^[7] Karl Kautsky, “Ultra-imperialism” [Die Neue Zeit, 11 Σεπτεμβρίου 1914] Marxists’ Internet Archive, https://www.marxists.org/archive/kautsky/1914/09/ultra-imp.htm.

^[8] Samir Amin, Beyond US Hegemony? Assessing the Prospects for a Multipolar World. Translated by Patrick Camiller (Λονδίνο: Zed Books, 2004), 106.

^[9] Ignatz Maria, “Multipolarity Then and Now: Reflections on the Non-Aligned Movement”, Ebb, 10 Ιουνίου 2022, https://www.ebb-magazine.com/essays/multipolarity-then-and-now.

^[10] Pablo Gonzalez Casanova, “Internal colonialism and national development”, Studies in Comparative International Development, τόμος 1, 1965, σσ. 27-37.

^[11] Ayantu Tibeso, J. Khadijah Abdurahman, “Tigray, Oromia, and The Ethiopian Empire”, The Funambulist, 31 Αυγούστου 2021, https://thefunambulist.net/magazine/against-genocide/tigray-oromia-and-the-ethiopian-empire.

^[12] Vincent Wong, “Racial capitalism with Chinese Characteristics: analyzing the political economy of racialized dispossession and exploitation in Xinjiang”, African Journal of International Economic Law, (AfJIEL), τόμος 3, 2022, https://www.afronomicslaw.org/journal-file/racial-capitalism-chinese-characteristics-analyzing-political-economy-racialized. Και: Lu Peng and Cao Xuefei, “An Analysis on Israel’s War on Terror and Its Implications for China’s War on Terror in Xinjiang— Using the Decision-Making Mechanism of the ‘National Security Commission’ as the Focus”, Xinjiang Documentation Project, 2014, https://xinjiang.sppga.ubc.ca/israel-analysis/.

^[13] Salar Mohandesi, The Specificity of Imperialism, Viewpoint Magazine, 1 Φεβρουαρίου 2018, https://viewpointmag.com/2018/02/01/the-specificity-of-imperialism/.

^[14] Misheck Mutize, Sean Gossel, “BRICS bank is offering more of the same rather than breaking the mould”, The Conversation, 3 Μαΐου 2017, https://theconversation.com/brics-bank-is-offering-more-of-the-same-rather-than-breaking-the-mould-76807#:~:text=The%20New%20Development%20Bank%20was,and%20beneficial%20to%20emerging%20economies.

^[15] Patrick Bond, “BRICS New Development Bank Corruption in South Africa”, CADTM, 5 Σεπτεμβρίου 2021, https://www.cadtm.org/BRICS-New-Development-Bank-Corruption-in-South-Africa.

^[16] Alex Vines, “China’s Southern Africa Debt Deals Reveal a Wider Plan”, Chatham House, 10 Δεκεμβρίου 2020, https://www.chathamhouse.org/2020/12/chinas-southern-africa-debt-deals-reveal-wider-plan.

^[17] Tim Zajontz, “China’s spatial fix and Africa’s debt reckoning”, Review of African Political Economy, 25 Νοεμβρίου 2021, https://roape.net/2021/11/25/chinas-spatial-fix-and-africas-debt-reckoning/.

^[18] “China’s emerging Belt and Road debt crisis”, Financial Times, 27 Ιουλίου 2022, https://www.ft.com/content/eb2d89f6-afd1-491e-b753-863e9727f6de.

^[19] Patrick Bond, “The BRICS spall, fall and (try to) reconstitute”, CADTM, 11 Ιουλίου 2022, https://www.cadtm.org/The-BRICS-spall-fall-and-try-to-reconstitute.

^[20] Seth Schindler, J. Miguel Kanai, «Getting the territory right: infrastructure-led development and the re-emergence of spatial planning strategies», Regional Studies, τόμος 55, τεύχος 1, 2021, https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00343404.2019.1661984?journalCode=cres20.

^[21] Daniela Gabor, “The Wall Street Consensus”, Development and Change, 26 Μαρτίου 2021, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/dech.12645.

^[22] Ilias Alami, Adam Dixon, and Emma Mawdsley, “State Capitalism and the New Global D/development Regime”, Antipode, τόμος 53 τεύχος 5, 2021, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/anti.12725.

^[23] “What Kind Of Shareholders Own Exxon Mobil Corporation (NYSE:XOM)?”, yahoo!finance, 21 Δεκεμβρίου 2021, https://finance.yahoo.com/news/kind-shareholders-own-exxon-mobil-163309516.html.

^[24] “Sinopec Shanghai Petrochemical Company Limited (SGJH.F)”, yahoo!finance, https://uk.finance.yahoo.com/quote/SGJH.F/holders.

^[25] Eric Levitz, “Modern Capitalism Is Weirder Than You Think It also no longer works as advertised”, New York, 15 Μαρτίου 2022, https://nymag.com/intelligencer/2022/03/how-asset-managers-have-upended-how-modern-capitalism-works.html.

^[26] Amin, Beyond US Hegemony, 107.

^[27] Amal Stefanos, “Eritrean Diaspora Crippled by Division”, Reclaim Eritrea, 2 Ιουνίου 2022, https://www.reclaimeritrea.com/news/2022/06/02/eritrean-diaspora-crippled-by-division/.

^[28] Ann Garrison, “Notes from Eritrea”, Black Agenda Report, 4 Μαΐου 2022, https://www.blackagendareport.com/notes-eritrea.

^[29] Dina M. Asfaha, Tunde Osazua, Eritrea Versus AFRICOM: Defending Sovereignty in the Face of Imperialist Aggression, Black Agenda Report, 1 Δεκεμβρίου 2021, https://blackagendareport.com/eritrea-versus-africom-defending-sovereignty-face-imperialist-aggression.

^[30] Leon Trotsky, Fascism. What It Is and How To Fight It, [συλλογή αποσπασμάτων του 1944, διαθέσιμη στο Marxists Internet Archive, https://www.marxists.org/archive/trotsky/works/1944/1944-fas.htm. Η φράση προέρχεται από το Λέον Τρότσκι, «Και τώρα; Ζωτικά ερωτήματα για το προλεταριάτο της Γερμανίας», στο Λέον Τρότσκι, Η πάλη ενάντια στο φασισμό στη Γερμανία, Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο, Αθήνα 2000, σελ. 93.]

^[31] Abdelsalam Mindas, Muzan Alneel, Magdi el Gizouli, “The Future of the Resistance Committees in Sudan”, Spectre, 14 Απριλίου 2022, https://spectrejournal.com/the-future-of-the-resistance-committees-in-sudan/ [Abdelsalam Mindas, Muzan Alneel, Magdi el Gizouli Το μέλλον των επιτροπών αντίστασης στο Σουδάν, e la libertà, 3 Μαϊος 2022, https://www.elaliberta.gr/%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE/%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B7-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%AE-%CE%B2%CF%8C%CF%81%CE%B5%CE%B9%CE%B1-%CE%B1%CF%86%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE/8182-%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%AD%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%BD-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%80%CF%8E%CE%BD-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%83%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%AC%CE%BD]

^[32] «لجان مقاومة مايرنو-الصفحة الرسمية», Facebook, 19 Νοεμβρίου 2021, https://www.facebook.com/100048490461200/posts/410308327262179/.

^[33] Hal Draper, The ABC of National Liberation Movements. A Political Guide, 1969. Διαθέσιμο στο Marxists Internet Archive, https://www.marxists.org/archive/draper/1969/abc/abc.htm.

^[34] [Σ.τ.Μ.:] Σύμφωνα με τη θεωρία του επιταχυντισμού (accelerationism) η ταχεία και εντατική ανάπτυξη/επέκταση των καπιταλιστικών δομών θα οδηγήσουν γρηγορότερα στην ανατροπή του. Βλ.: “Accelerationism”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Accelerationism.

^[35] Amin, Beyond US Hegemony, 26.

^[36] Mohammad Ja’far, “National formation in the Arab region: a critique of Samir Amin”, libcom.org, 27 Οκτωβρίου 2013, https://libcom.org/article/national-formation-arab-region-critique-samir-amin-mohammad-jafar.

^[37] IIlias Alami, Money Power and Financial Capital in Emerging Markets: Facing the Liquidity Tsunami (Λονδίνο και Νέα Υόρκη: Routledge, 2020), 64.

^[38] Devaka Gunawardena, “Sri Lanka’s Left isn’t ‘Taking Democracy Seriously’”, SSA Lanka, https://ssalanka.org/sri-lankas-left-isnt-taking-democracy-seriously-devaka-gunawardena/?fbclid=IwAR3dMC7Ntmx_N44OEpwoK7US4kDUt2SmNbW5kG_9SRG-wXHspyX67N9hEW0.

^[39] Taras Bilous, “A letter to the Western Left from Kyiv”, openDemocracy, 25 Φεβρουαρίου 2022, https://www.opendemocracy.net/en/odr/a-letter-to-the-western-left-from-kyiv/. [Taras Bilous, «Μια επιστολή προς τη Δυτική Αριστερά από το Κίεβο», e la libertà, 28 Φεβρουαρίου 2022, https://www.elaliberta.gr/%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%AE/%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7-%CE%B2%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%B1/8053-taras-bilous-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%AE-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%B7-%CE%B4%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%AC-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%BF-%CE%BA%CE%AF%CE%B5%CE%B2%CE%BF.]

^[40] BRICS from Below, https://www.bricsfrombelow.org/.

^[41] James Jeffrey, “There’s a war where Israeli and Iranian drones fly side by side”, The JC, 11 Φεβρουαρίου 2022, https://www.thejc.com/lets-talk/all/theres-a-war-where-israeli-and-iranian-drones-fly-side-by-side-5NAWcBH01q97TDqeITwhvO.

^[42] Ayantu Tibeso, J. Khadijah Abdurahman, “Tigray, Oromia, and The Ethiopian Empire”, ό.π.

^[43] Muslim Abolitionist Futures, https://www.muslimabolitionistfutures.org/.

^[44] Raquel Carvalho, “The Ecuadorean resistance”, South China Morning Post, 25 Μαΐου 2019, https://multimedia.scmp.com/week-asia/article/3011618/beijing-conquest-latin-america/chapter03.html.

^[45] “Get Ready Sunset Park, ‘Brooklyn’ is Coming’: The Real Estate Imperatives of an Innovation Ecosystem”, Progressive City, Ιούλιος 2017, https://www.progressivecity.net/single-post/2017/07/11/-get-ready-sunset-park-brooklyn-is-coming-the-real-estate-imperatives-of-an-innovation.

^[46] Ernest Mandel, Vanguard Parties [1983], Διαθέσιμο στο Marxists’ Internet Archive, https://www.marxists.org/archive/mandel/1983/03/vanguard.htm.

^[47] Amin, Beyond US Hegemony, 156.