Joshua J. Mark
Αίγυπτος 1159 π.Χ.: Η πρώτη εργατική απεργία στην ιστορία
Η πιο σημαντική πολιτιστική αξία στην αρχαία Αίγυπτο ήταν η αρμονία, γνωστή στους Αιγυπτίους ως μά’ατ.[1] Το μά’ατ ήταν η έννοια της παγκόσμιας, κοινοτικής και προσωπικής ισορροπίας που επέτρεπε στον κόσμο να λειτουργεί όπως έπρεπε σύμφωνα με τη θέληση των θεών. Στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της Αιγύπτου αυτή η πεποίθηση εξυπηρετούσε ικανοποιητικά τον πολιτισμό. Το πρωταρχικό καθήκον του βασιλιά ήταν να υποστηρίζει το μά’ατ και να διατηρεί την ισορροπία μεταξύ του λαού και των θεών του. Με τον τρόπο αυτό, έπρεπε να διασφαλίζει ότι όλοι οι υποτελείς του είχαν καλή φροντίδα, ότι τα σύνορα ήταν ασφαλή και ότι οι τελετές και οι τελετουργίες εκτελούνταν σύμφωνα με την αποδεκτή παράδοση. Όλες αυτές οι εκτιμήσεις προέβλεπαν το καλό του λαού και του τόπου, καθώς η εντολή του βασιλιά σήμαινε ότι όλοι είχαν μια δουλειά και γνώριζαν τη θέση τους στην ιεραρχία της κοινωνίας.
Σε ορισμένες περιόδους, ωστόσο, ο βασιλιάς δυσκολευόταν να διατηρήσει αυτή την αρμονία λόγω της πίεσης των περιστάσεων και της έλλειψης πόρων. Η κατάσταση αυτή είναι σαφώς εμφανής προς το τέλος κάθε μιας από τις τρεις περιόδους που είναι γνωστές ως «βασίλεια» και μερικές φορές κατά τη διάρκειά τους, αλλά ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον περιστατικό κατά τη διάρκεια του Νέου Βασιλείου (περ. 1570 – περ. 1069 π.Χ.) ξεχωρίζει επειδή συνέβη πριν από την πραγματική παρακμή της εξουσίας του Νέου Βασιλείου και, σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, σηματοδοτεί την αρχή του τέλους: η πρώτη απεργία εργασίας στην καταγεγραμμένη ιστορία.
Ιστορικό
Ο Ραμσής Γ΄ (1186-1155 π.Χ.) θεωρείται ο τελευταίος καλός φαραώ του Νέου Βασιλείου. Υπερασπίστηκε τα σύνορα της Αιγύπτου, αντιμετώπισε την αστάθεια των μεταβαλλόμενων σχέσεων με τις ξένες δυνάμεις και αναστήλωσε και ανακαίνισε τους ναούς και τα μνημεία της χώρας. Ήθελε να τον θυμούνται με τον ίδιο τρόπο που είχε μείνει στην ιστορία ο Ραμσής Β΄ (1279-1213 π.Χ.) –ως μεγάλο βασιλιά και πατέρα του λαού του– και στις αρχές της βασιλείας του το πέτυχε αυτό. Ωστόσο, η Αίγυπτος δεν ήταν πια η υπέρτατη δύναμη που ήταν υπό τον Ραμσή Β΄ και η χώρα που κυβερνούσε ο Ραμσής Γ΄ είχε υποστεί απώλεια κύρους με τη συνακόλουθη μείωση των πόρων από τους φόρους και το εμπόριο.
Το 1178 π.Χ. η συνομοσπονδία που ήταν γνωστή ως Λαοί της Θάλασσας[2] πραγματοποίησε μαζική εισβολή στην Αίγυπτο, η οποία επιβάρυνε περαιτέρω τους πόρους της χώρας. Οι Λαοί της Θάλασσας είχαν προσπαθήσει να κατακτήσουν την Αίγυπτο δύο φορές στο παρελθόν, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ραμσή Β΄ και του άμεσου διαδόχου του Μερενπτάχ (1213-1203 π.Χ.). Και οι δύο αυτοί βασιλείς τους είχαν νικήσει με επιτυχία, αλλά ο στρατός που προέλαυνε κατά του Ραμσή Γ΄ ήταν πολύ μεγαλύτερος και οι πόροι του λιγότεροι.
Παρ’ όλα αυτά, οργάνωσε μια ισχυρή άμυνα της χώρας, θωρακίζοντας τα οχυρά κατά μήκος των συνόρων και σε όλο το εσωτερικό της χώρας και εξαπολύοντας το ναυτικό του εναντίον των πλοίων που εισέβαλαν. Ξεκίνησε μια πανεθνική επιστράτευση από κάθε περιφέρεια της χώρας για να ενισχύσει το στρατό και συζήτησε με τους στρατηγούς του για τον καλύτερο τρόπο να νικήσει τον εχθρό στη θάλασσα: τραβώντας τους αρκετά κοντά στην ακτή στις εκβολές του Νείλου, ώστε να βρίσκονται εντός της εμβέλειας των Αιγυπτίων τοξοτών, αλλά κρατώντας τους αρκετά μακριά για να αποτρέψουν την απόβαση.
Το σχέδιό του λειτούργησε και οι Λαοί της Θάλασσας ηττήθηκαν στη ναυμαχία, πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν κάτω από το χαλάζι των βελών από την ακτή ή πνίγηκαν όταν τα πλοία τους ανατράπηκαν, αλλά οι απώλειες των Αιγυπτίων στη χερσαία μάχη φαίνεται ότι ήταν αρκετά υψηλές. Οι επιγραφές του Ραμσή Γ΄ σχετικά με το γεγονός επικεντρώνονται μόνο στη λαμπρή θαλάσσια νίκη στις εκβολές του Νείλου και σιωπούν για τη χερσαία μάχη. Μπορεί να χάθηκαν πολύ περισσότερες αιγυπτιακές ζωές από όσες οι επίσημες καταγραφές ήθελαν να παραδεχθούν και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια εργατικού δυναμικού στα αγροκτήματα της χώρας και μια πιο ισχνή συγκομιδή, λιγότερους εμπόρους για το εμπόριο αγαθών και απώλεια όσων ασκούσαν άλλα επαγγέλματα που κρατούσαν την οικονομία ισχυρή.
Ωστόσο, ο Ραμσής Γ΄ είχε κερδίσει μια εκπληκτική νίκη, εφάμιλλη των αναφορών για τον θρίαμβο του Ραμσή Β΄ στο Καντές το 1274 π.Χ.[3]. Ακολούθησε, σύμφωνα με την αρχή του μά’ατ, η ανακαίνιση των ναών και των μνημείων της χώρας μέσω μιας μεγάλης περιοδείας από το νότο προς το βορρά. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου επέβλεψε προσαρμογές στους φόρους, βεβαιώθηκε ότι οι αξιωματούχοι εκτελούσαν με επάρκεια τη δουλειά τους και διόρθωσε την εκτέλεση τελετουργιών που δεν ήταν σύμφωνες με την παράδοση. Με όλα αυτά, ο φαραώ προσπαθούσε να ανυψώσει την Αίγυπτο στο καθεστώς που γνώρισε κατά την ακμή του Νέου Βασιλείου, αλλά ακόμη και ο ίδιος πρέπει να γνώριζε ότι αυτό δεν ήταν αρκετό. Το κόστος της συνοδείας του βασιλιά καθώς περιόδευε στην Αίγυπτο θα αποτελούσε απίστευτο έξοδο και επιβάρυνση για το ήδη επιβαρυμένο ταμείο, ενώ οι βελτιώσεις και οι ανακαινίσεις που διέταξε έθεταν ακόμη μεγαλύτερες απαιτήσεις σε πόρους.
Ως εκ τούτου, διέταξε μια σειρά από αποστολές σε ξένες χώρες για εμπορικές και στρατιωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες ήταν όλες αρκετά επιτυχείς. Το μεγαλύτερο κατόρθωμά του από την άποψη αυτή ήταν η δίμηνη αποστολή στην Γη του Πουντ[4] – μια χώρα πλούσια σε πόρους την οποία δεν είχαν επισκεφθεί οι Αιγύπτιοι από την εποχή της Χατσεπσούτ (1479-1458 π.Χ.). Οι προσπάθειες αυτές θα έπρεπε να είχαν γεμίσει το θησαυροφυλάκιο, αλλά, κατά κάποιο τρόπο, αυτό δεν συνέβη. Οι μελετητές διατυπώνουν διαφορετικές θεωρίες σχετικά με το γιατί συνέβη αυτό, αλλά οι περισσότεροι συμφωνούν ότι το κεντρικό πρόβλημα ήταν τριπλό: απώλεια εργατικού δυναμικού από τις απώλειες στον πόλεμο και τα απίστευτα έξοδα για την απώθηση των λαών της θάλασσας, διεφθαρμένοι αξιωματούχοι που διοχέτευαν πόρους στα δικά τους ταμεία και κακές σοδειές λόγω των καιρικών συνθηκών.
Η απεργία
Για πάνω από 20 χρόνια ο Ραμσής Γ΄ έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε για τον λαό και, καθώς πλησίαζε το 30ό έτος της ηλικίας του, τέθηκαν σε εφαρμογή τα σχέδια για μια μεγάλη επετειακή γιορτή προς τιμήν του. Ο αιγυπτιολόγος Τόμπι Γουίλκινσον σημειώνει:
«Η αυλή ανυπομονούσε τώρα για το τριακονταετές ιωβηλαίο του βασιλιά, αποφασισμένη να διοργανώσει μια γιορτή αντάξια ενός τόσο ένδοξου μονάρχη. Δεν θα υπήρχε καμία τσιγκουνιά, και δεν θα έλειπε τίποτα. Μόνο οι πιο πολυτελείς τελετές θα οργανώνοταν. Ήταν μια μοιραία απόφαση. Κάτω από τη λαμπρότητα και τις περιστάσεις, το αιγυπτιακό κράτος είχε αποδυναμωθεί σοβαρά από τις προσπάθειές του. Οι στρατιωτικές απώλειες του 1178 ήταν ακόμη έντονα αισθητές. Το εξωτερικό εμπόριο με την Εγγύς Ανατολή δεν είχε ποτέ ανακάμψει πλήρως από την καταστροφική οργή των Λαών της Θάλασσας. Τα σεντούκια των ναών μπορεί να ήταν γεμάτα χαλκό και σμύρνα, αλλά οι προμήθειες σε σιτηρά –το βασικό προϊόν της αιγυπτιακής οικονομίας– είχαν εξαντληθεί σε μεγάλο βαθμό. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, οι προετοιμασίες για το Ιωβηλαίο θα αποδεικνυόταν σοβαρή απώλεια πόρων.» (Wilkinson, 334)
Τα προβλήματα ξεκίνησαν το 1159 π.Χ., τρία χρόνια πριν από τη γιορτή, όταν οι μηνιαίοι μισθοί των κτιστών των τάφων και των τεχνιτών στο Σετ-μά’ατ («Ο τόπος της αλήθειας», γνωστότερο ως Ντέιρ ελ-Μεντίνα) έφτασαν με καθυστέρηση σχεδόν ενός μήνα. Ο γραφέας Αμεννάχτ, ο οποίος φαίνεται ότι εκτελούσε και χρέη διαχειριστή, διαπραγματεύτηκε με τους τοπικούς αξιωματούχους τη διανομή σιτηρών στους εργάτες, αλλά αυτό ήταν μόνο μια προσωρινή λύση σε ένα επείγον πρόβλημα· η βασική αιτία της μη πληρωμής δεν αντιμετωπίστηκε καθόλου.
Αντί να εξετάσουν τι είχε πάει στραβά και να προσπαθήσουν να αποτρέψουν την επανάληψή του, οι αξιωματούχοι αφοσιώθηκαν στην προετοιμασία της μεγάλης γιορτής. Η πληρωμή των εργατών στο Ντέιρ ελ-Μεντίνα καθυστέρησε ξανά και ξανά, ώσπου, όπως γράφει ο Γουίλκινσον, «το σύστημα πληρωμής των εργατών της νεκρόπολης κατέρρευσε εντελώς, προκαλώντας τις πρώτες καταγεγραμμένες απεργίες στην ιστορία» (335). Οι εργάτες περίμεναν 18 ημέρες πέραν της ημέρας πληρωμής τους και αρνήθηκαν να περιμένουν άλλο. Άφησαν κάτω τα εργαλεία τους και βάδισαν προς την πόλη φωνάζοντας «Πεινάμε!». Αρχικά διαδήλωσαν στον τάφο του Ραμσή Γ΄ και στη συνέχεια έκαναν καθιστική διαμαρτυρία κοντά στο ναό του Τούθμοση Γ΄.
Οι τοπικοί αξιωματούχοι δεν είχαν ιδέα πώς να αντιμετωπίσουν την κατάσταση∙ κάτι τέτοιο δεν είχε συμβεί ποτέ στην ιστορία της χώρας. Το μα’ατ ίσχυε για όλους, από τον βασιλιά μέχρι τον χωρικό, και όλοι έπρεπε να αναγνωρίζουν τη θέση τους στο σύστημα του σύμπαντος και να ενεργούν αναλόγως. Το να ξεσηκωθούν οι εργάτες και να απαιτήσουν την αμοιβή τους ήταν απλώς αδύνατο, επειδή παραβίαζε την αρχή του μά’ατ. Χωρίς να καταλαβαίνουν πώς να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, οι αξιωματούχοι διέταξαν να προσφερθούν ζυμαρικά στους απεργούς εργάτες και ήλπιζαν ότι θα ικανοποιούνταν και θα πήγαιναν στα σπίτια τους.
Ωστόσο, τα ζυμαρικά δεν ήταν αρκετά, και την επόμενη ημέρα οι άνδρες κατέλαβαν τη νότια πύλη του Ραμεσέουμ, της κεντρικής αποθήκης σιτηρών στη Θήβα. Κάποιοι εισέβαλαν στα εσωτερικά δωμάτια απαιτώντας την αμοιβή τους και οι υπεύθυνοι του ναού κάλεσαν τον αρχηγό της αστυνομίας, έναν άνδρα που ονομαζόταν Μοντούμες. Ο Μοντούμες είπε στους απεργούς να εγκαταλείψουν το ναό και να επιστρέψουν στη δουλειά τους, αλλά εκείνοι αρνήθηκαν. Αβοήθητος, ο Μοντούμες αποσύρθηκε και άφησε την επίλυση του προβλήματος στους αξιωματούχους. Οι καθυστερούμενες αμοιβές παραδόθηκαν τελικά μετά από διαπραγματεύσεις μεταξύ των ιερέων-αξιωματούχων και των απεργών, αλλά μόλις οι άνδρες επέστρεψαν στο χωριό τους ανακάλυψαν ότι η επόμενη πληρωμή τους δεν θα ερχόταν.
Και πάλι οι εργάτες προχώρησαν σε απεργία, αυτή τη φορά καταλαμβάνοντας και αποκλείοντας κάθε πρόσβαση στην Κοιλάδα των Βασιλέων. Η σημασία αυτής της πράξης ήταν ότι κανένας ιερέας ή μέλος της οικογένειας του νεκρού δεν μπορούσε να εισέλθει με προσφορές φαγητού και ποτού για τους νεκρούς και αυτό θεωρήθηκε σοβαρή προσβολή της μνήμης εκείνων που είχαν περάσει στη μετά θάνατον ζωή. Όταν εμφανίστηκαν αξιωματούχοι με ένοπλους φρουρούς και απείλησαν να απομακρύνουν τους άνδρες με τη βία, ένας απεργός απάντησε ότι θα προκαλούσε ζημιά στους βασιλικούς τάφους προτού μπορέσουν να κινηθούν εναντίον του και έτσι οι δύο πλευρές οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο.
Εκείνη τη στιγμή οι άνδρες δεν απεργούσαν πλέον απλώς για τις καθυστερημένες πληρωμές, αλλά για αυτό που θεωρούσαν σοβαρή παραβίαση του μά’ατ. Ο βασιλιάς έπρεπε να φροντίζει τους ανθρώπους του και αυτό σήμαινε ότι οι αξιωματούχοι που επέβλεπαν τις πληρωμές το έκαναν σωστά και έγκαιρα. Είχαν περάσει τρία χρόνια από τότε που ξεκίνησαν οι απεργίες και η κατάσταση δεν είχε αλλάξει: οι εργάτες δεν λάμβαναν τον μισθό τους, έκαναν απεργία, οι υπάλληλοι έβρισκαν τα μέσα για να τους πληρώσουν και το ίδιο σενάριο επαναλαμβανόταν τον επόμενο μήνα. Οι εργάτες τάφων και οι τεχνίτες ισχυρίστηκαν ότι διαπράττεται αδικία ύψιστης τάξης και ήθελαν να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση.
Η τοπική κυβέρνηση, ωστόσο, εξακολουθούσε να μην κατανοεί πώς να χειριστεί το πρόβλημα. Ήταν δική της ευθύνη να διατηρήσει την τάξη και, ειδικά με το επερχόμενο ιωβηλαίο, να διαφυλάξει την ειρήνη και να περιφρουρήσει την αξιοπρέπεια του Φαραώ. Δεν μπορούσαν να στείλουν επίσημο μήνυμα στην πρωτεύουσα ότι οι εργάτες των Θηβών αρνούνταν να κάνουν τη δουλειά τους, αλλιώς ενδεχομένως να αντιμετώπιζαν εκτέλεση επειδή δεν έκαναν το καθήκον τους∙ έτσι δεν έκαναν τίποτα. Σύμφωνα με τις παραδόσεις του πολιτισμού, θα έπρεπε να στείλουν μήνυμα στον βεζίρη[5], ο οποίος θα εξέταζε και θα διόρθωνε το πρόβλημα. Ο βεζίρης πράγματι ήρθε στη Θήβα περίπου αυτή την εποχή για να συλλέξει αγάλματα για τον εορτασμό του Ιωβηλαίου, αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι του είπαν τίποτα για τους απεργούς εργάτες.
Το ιωβηλαίο του 1156 π.Χ. είχε μεγάλη επιτυχία και, όπως σε όλες τις γιορτές, οι συμμετέχοντες ξέχασαν τα καθημερινά τους προβλήματα με το χορό και το ποτό. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν εξαφανίστηκε και οι εργάτες συνέχισαν τις απεργίες τους και τον αγώνα τους για δίκαιη πληρωμή και τους επόμενους μήνες. Τελικά φαίνεται ότι επιτεύχθηκε κάποιου είδους λύση, με την οποία οι υπάλληλοι ήταν σε θέση να καταβάλλουν τις πληρωμές στους εργάτες εγκαίρως, αλλά η δυναμική της σχέσης μεταξύ των υπαλλήλων του ναού και των εργατών είχε αλλάξει –όπως και η πρακτική εφαρμογή της έννοιας του μά’ατ– και αυτοί δεν θα επέστρεφαν ποτέ ξανά στις προηγούμενες αντιλήψεις τους. Το μά’ατ ήταν ευθύνη του φαραώ να το επιβλέπει και να το διατηρεί, όχι των εργατών∙ και όμως οι άνδρες του Ντέιρ ελ-Μεντίνα είχαν αναλάβει να διορθώσουν αυτό που θεωρούσαν ως παραβίαση των πολιτικών που βοηθούσαν στη διατήρηση της ουσιαστικής αρμονίας και ισορροπίας. Ο απλός λαός είχε αναγκαστεί να αναλάβει τις ευθύνες του βασιλιά.
Η σημασία της απεργίας
Οι απεργίες των εργατών τάφων και των τεχνιτών είχαν ιδιαίτερη επιρροή, επειδή οι άνθρωποι αυτοί ήταν από τους πιο ακριβοπληρωμένους και καταξιωμένους στη χώρα. Αν μπορούσαν να τους φέρονται τόσο άσχημα, έλεγε η λογική, τότε οι άλλοι θα έπρεπε να περιμένουν ακόμη χειρότερα. Η επιρροή των απεργιών ήταν επίσης τόσο μεγάλη επειδή αυτοί οι εργάτες είχαν τα περισσότερα να χάσουν, γνώριζαν όλοι πολύ καλά την αρχή του μά’ατ και το καθήκον τους προς αυτό, και παρόλα αυτά επέλεξαν να εναντιωθούν σε μια κυβερνητική πρακτική την οποία θεωρούσαν άδικη. Αυτό που ξεκίνησε ως παράπονο για καθυστερημένους μισθούς μετατράπηκε σε δράση διαμαρτυρίας για τη διαφθορά και την αδικία. Προς το τέλος της απεργίας τους οι εργάτες δεν φώναζαν πλέον για την πείνα τους αλλά για το γενικότερο ζήτημα:
«Απεργήσαμε όχι από πείνα, αλλά επειδή έχουμε μια σοβαρή κατηγορία να διατυπώσουμε: άσχημα πράγματα έχουν γίνει σε αυτόν τον τόπο του Φαραώ». (Wilkinson, 337)
Η επιτυχία των απεργιών των εργατών τάφου και των τεχνιτών ενέπνευσε και άλλους να κάνουν το ίδιο. Ακριβώς όπως τα επίσημα αρχεία της μάχης με τους Λαούς της Θάλασσας δεν κατέγραψαν ποτέ τις απώλειες των Αιγυπτίων στη χερσαία μάχη, έτσι δεν καταγράφουν και καμία αναφορά στις απεργίες. Η καταγραφή της απεργίας προέρχεται από έναν πάπυρο που ανακαλύφθηκε στο Ντέιρ ελ-Μεντίνα και πιθανότατα γράφτηκε από τον γραφέα Αμεννάχτ. Τα γεγονότα αυτά δημιούργησαν το προηγούμενο της αποχώρησης των εργατών από τις δουλειές τους και, παρόλο που δεν έχουν διασωθεί επίσημες αναφορές για άλλα παρόμοια γεγονότα, οι εργάτες καταλάβαιναν πλέον ότι είχαν μεγαλύτερη δύναμη από ό,τι πίστευαν προηγουμένως. Οι απεργίες αναφέρονται στην τελευταία περίοδο του Νέου Βασιλείου και στην Ύστερη Περίοδο και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πρακτική ξεκίνησε με τους εργάτες του Ντέιρ ελ-Μεντίνα την εποχή του Ραμσή Γ΄.
Μετάφραση: elaliberta.gr
Joshua J. Mark, “The First Labor Strike in History”, World History Encyclopedia, 4 Ιουλίου 2017, https://www.worldhistory.org/article/1089/the-first-labor-strike-in-history/.
Βιβλιογραφία
Bard, K. A. An Introduction to the Archaeology of Ancient Egypt. Wiley-Blackwell, 2008.
Brier, B. & Hobbs, H. Ancient Egypt: Everyday Life in the Land of the Nile. Sterling Publishing, 2013.
Nardo, D. Living in Ancient Egypt. Thompson/Gale, 2004.
Παράρτημα Ι
(Ο πάπυρος της απεργίας)
Η καταγραφή της απεργίας στην Αίγυπτο την περίοδο του Ραμσή Γ΄, περίπου 1157 π.Χ.
Ένα έγγραφο της εποχής που αφηγείται την πρώτη καταγεγραμμένη εργατική απεργία, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Ντέιρ ελ-Μεντίνα της Αρχαίας Αιγύπτου κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ραμσή Γ΄, όταν οι εργάτες δεν έπαιρναν το μεροκάματό τους.
Ο «Πάπυρος της Απεργίας» του Τορίνο (σήμερα φυλάσσεται στο Museo Egizio, στο Τορίνο. Κατ. 1880) είναι μια έκθεση για την πρώτη εργατική απεργία στην καταγεγραμμένη ιστορία, η οποία πραγματοποιήθηκε στη Δυτική Όχθη των Θηβών κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ραμσή Γ΄, όταν οι εργάτες του τάφου του Ντέιρ ελ-Μεντίνα δεν έπαιρναν τα μεροκάματά τους.
Κατά το 29ο έτος της βασιλείας του Ραμσή Γ΄ (περίπου 1157 π.Χ.), ο γραφέας Αμεννάχτε καταγράφει στο χωριό Ντέιρ ελ-Μεντίνα μια σειρά απεργιών και καθιστικών διαμαρτυριών που πραγματοποιήθηκαν από τους τεχνίτες που ζούσαν εκεί. Αυτοί οι τεχνίτες ήταν εξαιρετικά εξειδικευμένοι εργάτες, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στο χωριό για να εργαστούν μυστικά στους τάφους στην Κοιλάδα των Βασιλέων, οι οποίοι σήμερα προσελκύουν πλήθος επισκεπτών που θαυμάζουν τη δεξιοτεχνία τους.
Ενώ ο Αμεννάχτε καταγράφει αρκετές ημερομηνίες στον πάπυρο πριν από την απεργία, κυρίως διοικητικές ανησυχίες που ενδεχομένως υποδηλώνουν κάποιο ζήτημα πριν από το περιεχόμενο του παπύρου, η πρώτη «απεργία» που καταγράφεται χρονολογείται στο «29ο έτος, 2ος μήνας του Περέτ (η αιγυπτιακή ονομασία για την εποχή της καλλιέργειας), ημέρα 10» με τους εργάτες να «περνούν από τα τείχη» για να διαμαρτυρηθούν «πεινάμε» αφού δεν είχαν πληρωθεί τους μισθούς τους (σε μερίδες τροφίμων), και τελικά να οργανώνουν καθιστική διαμαρτυρία πίσω από τον νεκρικό ναό του Τούθμοση Γ΄.
Ο πάπυρος είναι ένα ενδιαφέρον έγγραφο, καθώς αναδεικνύει τα συνεχιζόμενα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα που ταλαιπωρούσαν την Αίγυπτο στο ύστερο Νέο Βασίλειο. Προβλήματα που αύξησαν το κόστος των τροφίμων και οδήγησαν, μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, σε μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική διαφθοράς υψηλού επιπέδου στις Θήβες και σε ληστείες τάφων από τους κατοίκους των Θηβών προκειμένου να μπορούν να αγοράσουν τρόφιμα.
Οι νεκρικοί ναοί στους οποίους οι εργάτες πραγματοποίησαν καθιστική απεργία είναι υπογραμμισμένοι με μπλε χρώμα. Η πόλη των εργατών Ντέιρ ελ-Μεντίνα, όπου ζούσαν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους, είναι επίσης υπογραμμισμένη με μπλε χρώμα.
29ο έτος, δεύτερος μήνας του χειμώνα, 10η ημέρα1
Την ημέρα αυτή το συνεργείο πέρασε από τα πέντε φυλάκια2 του τάφου λέγοντας: «Πεινάμε, γιατί έχουν ήδη περάσει 18 ημέρες αυτού του μήνα»3 και κάθισαν στο πίσω μέρος του ναού του Μενχεπερρέ4 .
Ο γραφέας του κλειστού τάφου, οι δύο επιστάτες, οι δύο βοηθοί και οι δύο επόπτες5 ήρθαν και τους φώναξαν: «Ελάτε μέσα».
Εκείνοι ορκίστηκαν με μεγάλους όρκους [λέγοντας]: «Σας παρακαλώ, γυρίστε πίσω, έχουμε ζητήματα του Φαραώ».
Πέρασαν τη νύχτα στον τάφο.
Σημειώσεις
1. Μία από τις μηνιαίες ημέρες ανάπαυσης.
2. Ο Μετζάι (θεότητα) φυλάει τη νεκρόπολη.
3. Αυτό έχει ερμηνευτεί ότι η ημέρα πληρωμής ήταν στις 21 του μήνα. Άλλοι υποστηρίζουν, με βάση διαφορετικά στοιχεία, ότι ήταν στις 28 του μήνα.
4. Τούθμοσης Γ΄
5. Στην αγγλική μετάφραση: “Proctors”, Οι Proctors είναι αξιωματούχοι στα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ, επιφορτισμένοι με τη διατήρηση της πειθαρχίας των φοιτητών (P. J. Frandsen).
29ο έτος, δεύτερος μήνας του χειμώνα, 10η ημέρα
Όλο το συνεργείο πέρασε τα πέντε φυλάκια του τάφου. Έφτασαν στο εσωτερικό τμήμα του ναού του Φαραώ6. Οι τρεις επικεφαλής, οι [δύο] βοηθοί και οι δύο επόπτες ήρθαν(;). Τους βρήκαν να κάθονται στο πίσω μέρος του ναού του Μενχεπερρέ στον εξωτερικό δρόμο.
Σημειώσεις
6. Σε γενικές γραμμές δεν είναι προσβάσιμο στους αμύητους.
29ο έτος, δεύτερος μήνας του χειμώνα, 10η ημέρα7
Την ημέρα αυτή το συνεργείο πέρασε το φυλάκιο λόγω του σιτηρεσίου του [του μισθού του].
Σημειώσεις
7. Δύο κείμενα οστράκων από άγνωστους συγγραφείς.
[10η ημέρα]
[Πέρασαν] από το φυλάκιο λόγω του σιτηρεσίου τους, κοντά στην οδό του [Βα]σιλιά [Μεντουχοτπ]έ8.
Πέρασαν ξανά. Έφθασαν στην πύλη του νότιου τοίχου του τεμένους9 του ναού του Ουσερμαάτρε-σετεπνρέ10.
Σημειώσεις
8. Σύμφωνα με τον Frandsen: Μεντουχοτέπ Γ΄.
9. Περίβολος ναού.
10. Ραμσής Β΄.
29ο έτος, δεύτερος μήνας του χειμώνα, 11η ημέρα
Έφεραν από τον γραφέα Πενταουέρετ: s’b-cakes: 28, s’b-cakes: 27. Σύνολο 55.
29ο έτος, δεύτερος μήνας του χειμώνα, 12η ημέρα
Έφτασαν στο ναό του Ουσερμαάτρε-σετεπνρέ. Πέρασαν τη νύχτα διαπληκτιζόμενοι(;) στην είσοδό του. Μπήκαν στο εσωτερικό του, και ο γραφέας Πενταουέρετ, οι δύο αρχηγοί της αστυνομίας, οι δύο φύλακες της πύλης, οι φύλακες της πύλης του τάφου... [Ο αρχηγός της αστυνομίας] Μεντμοζέ [δήλωσε ότι θα πάει] στη Θήβα λέγοντας: «Θα φέρω τον δήμαρχο της Θήβας11. Αυτός ...»
Εγώ {ο Μεντμοζέ} του είπα: «Αυτοί του τάφου είναι [στο] ναό του Ουσερμαάτρε-σετεπνρέ».
Μου είπε: «... θησαυροφυλάκιο ... εσείς ... δεν υπάρχει ... να σας δώσει ... [στον τόπο όπου] είναι ένα ...»
Οι δύο αρχηγοί της αστυνομίας ... ο Φαραώ, ο λογιστής-γραφέας Χεντνάχτ, οι θεϊκοί πατέρες αυτής της διοίκησης [βγήκαν(;)] για να ακούσουν τη δήλωσή τους. Τους είπαν12: «Η προοπτική της πείνας και της δίψας μας οδήγησε σε αυτό∙ δεν υπάρχουν ρούχα, δεν υπάρχουν αλοιφές13, δεν υπάρχουν ψάρια14 , δεν υπάρχουν λαχανικά. Στείλτε στον Φαραώ, τον καλό μας άρχοντα, γι’ αυτό, και στείλτε στον βεζίρη, τον ανώτερό μας, για να μας προμηθεύσει με τα απαραίτητα».
Την ημέρα αυτή τους δόθηκε η μερίδα για τον 1ο μήνα του χειμώνα15.
Σημειώσεις
11. Ο Πταχεμχέμπ, δήμαρχος της Θήβας, κατείχε επίσης τη θέση του κύριου φοροεισπράκτορα, έχοντας πρόσβαση στις κρατικές αποθήκες.
12. Δηλ. οι απεργοί προς τους αξιωματούχους.
13. Όχι ασήμαντης σημασίας σε ένα πολύ θερμό κλίμα.
14. Η κύρια πηγή πρωτεϊνών.
15. Περίπου 21 ημέρες καθυστέρηση.
29ο έτος, δεύτερος μήνας του χειμώνα, 12η ημέρα
Πέρασαν και [έφτασαν] στο ναό του βασιλιά της Άνω και Κάτω Αιγύπτου Ουσερμαάτρε-σετεπνρέ. ... Ο Μεντμοζέ(;) [είπε] στο συνεργείο: «Τελειώστε “ό,τι κι αν κάνετε” για να μπορέσουμε να βγούμε έξω».
29ο έτος, δεύτερος μήνας του χειμώνα, 13η ημέρα
Στην Πύλη του Τάφου. Δήλωση του αρχηγού της αστυνομίας Μεντμοζέ16: «Θα σας πω τη γνώμη μου. Ανεβείτε, μαζέψτε τα σύνεργά σας, κλείστε τις πόρτες σας, φέρτε τις γυναίκες και τα παιδιά σας, και θα σας οδηγήσω στο ναό του Μενμαάτρε και θα σας αφήσω να εγκατασταθείτε εκεί αμέσως.»
Σημειώσεις
16. Κατά τη διάρκεια αυτής της απεργίας, ο αρχηγός της αστυνομίας τάχθηκε ανοιχτά στο πλευρό των απεργών, πιθανώς όχι μια καλή κίνηση για την καριέρα του.
29ο έτος, δεύτερος μήνας του χειμώνα, 13η ημέρα17
Ο αρχηγός της αστυνομίας ... «[τελειώστε] “ό,τι κι αν κάνετε”»…
Σημειώσεις
17. Κείμενα από δύο όστρακα αγνώστων συγγραφέων.
... [δεύτερος μήνας του χειμώνα, 13η ημέρα]
επίσης, αφού πήραν τις γυναίκες τους ... βγήκαν/έφυγαν πάλι έξω λέγοντας ... ο αρχιφοροεισπράκτορας τους έφερε ... κατάλογο με όσα(;) τους ήρθαν ... [τα οποία] έστειλε ο αρχιφοροεισπράκτορας Πταχεμχέμπ.
Δεύτερος μήνας του χειμώνα, 15η ημέρα (ή 16η)
.... «Δώστε στον καθένα μισό σάκο18 κριθαριού19(;)», είπε. Ο Μεντμοζέ έβαλε να τους φέρουν ένα qbw-δοχείο μπύρας και πενήντα(;;;), αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Πέρασαν ξανά και το βράδυ κρατούσαν ακόμη και δαυλούς(;).
Σημειώσεις
18. Στο Νέο Βασίλειο περίπου 80 λίτρα.
19. Για την παρασκευή μπύρας.
17η ημέρα
Ο imy-r mSaw20 του ναού του βασιλιά της Άνω και Κάτω Αιγύπτου, Ουσερμαάτρε-μεριαμνούν21 ήρθε στο συνεργείο. Άκουσε τη δήλωσή τους, λέγοντας: «Πες [μου] αυτό για το οποίο θα γράψω στον Φαραώ». Ο γραφέας Χόρι ... Μου είπε: «ο δήμαρχος των Θηβών ... που διανυκτερεύει».
Δεν έχω να σας δώσω σιτάρι. Κάποιος έδωσε μια μερίδα στην πύλη ... τον δεύτερο μήνα του χειμώνα, ημέρα 17, ομοίως. Ο επιστάτης, 7½ σακιά, 18 άνδρες, ο καθένας 5½ σακιά, οι δύο νεαροί, ολόκληρο, η γυναίκα σκλάβα, ολόκληρο.
Σημειώσεις
20. Επόπτης των ταξιδιωτών. Σύμφωνα με τον Beinlich: ταξιδιώτες
21. Ραμσής Γ΄.
29ο έτος, δεύτερος μήνας του χειμώνα, 17η ημέρα
Δίνοντας το σιτηρέσιο του δεύτερου μήνα:
[Δεξιά πλευρά22]
1 εργοδηγός: 7½ σάκοι
ο γραφέας: 3¾ σάκους
8 άνδρες, ο καθένας: 52/4 σάκοι, σύνολο 44 σάκοι.
Αριστερή πλευρά:
1 επιστάτης: 7½ σάκοι
ο γραφέας: 3¾ σάκοι
8 άνδρες, ο καθένας: 52/4 σάκοι, σύνολο 44 σάκοι.
Οι δύο φύλακες της πύλης, οι τέσσερις καθαριστές...
Σημειώσεις
22. Στην αρχαία Αίγυπτο το εργατικό δυναμικό χωριζόταν γενικά σε δύο μισά, μια δεξιά και μια αριστερή πλευρά, η καθεμία με τη δική της ιεραρχία εργοδηγών, γραφέων κ.λπ.
29ο έτος, τρίτος μήνας του χειμώνα
Το συνεργείο πέρασε από τα φυλάκια∙ κάθισαν στον Τάφο. Οι τρεις επικεφαλής βγήκαν να τους φέρουν. Και ο εργάτης Μόσε, ο γιος του Ανάχτε, είπε: «Όπως αντέχει ο Άμμωνας και όπως αντέχει ο ηγεμόνας, του οποίου η οργή είναι μεγαλύτερη από τον θάνατο, αν με πάρουν από εδώ σήμερα, θα πάω για ύπνο μόνο αφού κάνω προετοιμασίες για τη ληστεία ενός τάφου23. Αν δεν το κάνω {δηλαδή δεν τηρήσω τον όρκο}, εξαιτίας αυτού του όρκου μου στο όνομα του Φαραώ εδώ θα με τιμωρήσει κάποιος.»
Το συνεργείο βγήκε για να περάσει το φυλάκιο από το πίσω μέρος του χωριού, αφού οι τρεις επικεφαλής έβγαλαν μια μεγάλη κραυγή εναντίον τους στην πύλη του χωριού. Ο γραφέας Αμεννάχτε του κλειστού τάφου έβαλε τους δύο επιστάτες και τους δύο βοηθούς να βγουν έξω για να τους πιάσουν. Ο επιστάτης Ρεσπετρέφ επέστρεψε λέγοντάς μας: «Έτσι μίλησαν ο Κέννα, γιος του Ρούτα, και ο Χάι, γιος του Χούι: “Εμείς δεν θα επιστρέψουμε, μπορείτε να το πείτε στους ανωτέρους σας αυτό” –στάθηκαν μπροστά στους συντρόφους τους– “σίγουρα, δεν είναι λόγω πείνας που περάσαμε {ο λόγος που απεργούμε}, αλλά έχουμε μια σοβαρή καταγγελία να κάνουμε: σίγουρα, κάτι κακό έχει γίνει σ’ αυτόν τον τόπο του Φαραώ”, έτσι είπαν.
Και όταν βγήκαμε έξω για να ακούσουμε τη δήλωσή τους, μας είπαν: “Πείτε τα όπως είναι”».
Σημειώσεις
23. Η ληστεία τάφων έγινε αγαπημένη ασχολία τόσο των επίσημων όσο και των ιδιωτών διαρρηκτών στα τέλη του Νέου Βασιλείου.
29ο έτος, τέταρτος μήνας του χειμώνα, 28η ημέρα
Ο βεζίρης πήγε προς τα βόρεια, αφού είχε έρθει να πάρει τους θεούς της νότιας περιοχής για τους εορτασμούς Σεντ {σ.τ.μ.: Χεμπ-Σεντ, εορτασμός του ιωβηλαίου του φαραώ}. Ο αρχηγός της αστυνομίας Νεμπσέμεν, γιος του Παχνεσί, ήρθε να πει στους τρεις επικεφαλής και στο συνεργείο, καθώς στέκονταν στην πύλη του τάφου: «Έτσι λέει ο βεζύρης: “Μήπως δεν υπάρχει λόγος που δεν ήρθα σε εσάς; Δεν ήρθα επειδή δεν είχα τίποτα να σας φέρω! Όσο για το ότι είπατε: ‘Μην μας παίρνετε το σιτηρέσιο!’ Μήπως είμαι εγώ ο βεζίρης που προήχθη [πρόσφατα]24 με σκοπό να το πάρω; Μπορεί να μη δώσω (σε σας) αυτό που θα έπρεπε να είχε καταφέρει κάσποιος που βρίσκεται στη θέση μου –τυχαίνει να μην υπάρχει τίποτα στις σιταποθήκες25– αλλά θα σας δώσω αυτό που βρήκα”. Και ο γραφέας Χόρι του Τάφου τούς είπε: “Σας δίνεται μισή μερίδα και θα σας τη μοιράσω εγώ ο ίδιος”».
29ο έτος, πρώτος μήνας του καλοκαιριού, 2η ημέρα
Ο Αμενχάι και ο Ουεσερχάτ έδωσαν στο συνεργείο τα δύο σακιά σιτάρι ως σιτηρέσιο για τον πρώτο μήνα του καλοκαιριού. Ο επιστάτης Χόνσου είπε στο συνεργείο: «Κοιτάξτε, σας λέω, δεχτείτε το σιτηρέσιο και μετά κατεβείτε στην αγορά στην πύλη και πείτε το στα παιδιά του βεζίρη26 να του το πούνε».
Όταν ο γραφέας Αμεννάχτε τελείωσε να τους δίνει το σιτηρέσιο, πήγαν στην αγορά σύμφωνα με όσα τους είχε πει {δηλαδή ο Χόνσου}. Όταν όμως πέρασαν από ένα φυλάκιο, ο γραφέας Αμεννάχτε βγήκε έξω και τους είπε: «Μην περάσετε στην αγορά. Σίγουρα, μόλις σας έδωσα δύο σάκους με σιτάρι. Πηγαίνετε λοιπόν, και θα σας καταδικάσω σε όποιο δικαστήριο κι αν πάτε».
Και τους έφερα πάλι επάνω.
Σημειώσεις
24. Ο Το, ο οποίος ήταν βεζίρης της Κάτω Αιγύπτου, διορίστηκε βεζίρης ολόκληρης της χώρας την 23η ημέρα του δεύτερου μήνα του έτους 29 του Αχέτ.
25. Ένας από τους λόγους για την κατάσταση των σιταποθηκών μπορεί κάλλιστα να ήταν η διαφθορά που ήταν εμφανής παντού.
26. Υφιστάμενοι (Frandsen).
29ο έτος, πρώτος μήνας του καλοκαιριού, 13η ημέρα
Το συνεργίο πέρασε από τα φυλάκια λέγοντας: «Πεινάμε.»
Κάθισαν στο πίσω μέρος του ναού του Μπαενρέ-μεριαμούν27. Φώναξαν στον δήμαρχο της Θήβας καθώς περνούσε από εκεί, και αυτός έστειλε κοντά τους τον κηπουρό Μενιουφέρ του αρχιεπιτηρητή των βοοειδών να τους πει: «Βλέπετε, θα σας δώσω αυτά τα 50 σακιά σιταριού για προμήθειες μέχρι ο Φαραώ να σας δώσει (ένα) σιτηρέσιο.»
Σημειώσεις
27. Μερνεπτάχ.
29ο έτος, πρώτος μήνας του καλοκαιριού, 16η ημέρα28
Δήλωση του εργάτη Πενανούκε προς τον γραφέα Αμεννάχτε και τον επιστάτη Χόνσου: «Είστε οι προϊστάμενοί μου και οι διαχειριστές του τάφου. Ο Φαραώ, καλέ μου άρχοντα, με έβαλε να δώσω όρκο πίστης λέγοντας: “Δεν θα ακούσω τίποτα. Δεν θα αποκρύψω καμία ζημιά που θα δω στα μεγάλα και βαθιά μέρη”. Τώρα, ο Ουεσερχάτ και ο Πενταουερέτ έχουν ξηλώσει πέτρες από την κορυφή του φρεατίου του τάφου του βασιλιά Όσιρι Ουσερμαάτρε-σετεπνρέ, του μεγάλου θεού. Και πήρε ένα βόδι σημαδεμένο με το σημάδι του ναού του Ουσερμαάτρε-σετεπνρέ, και βρίσκεται στο στάβλο του. Και είχε συνουσιαστεί με τρεις παντρεμένες γυναίκες: την κυρία Μένατ, όταν ζούσε με τον Κένα, την κυρία Ταϊουνές, όταν ζούσε με τον Ναχταμούν και την κυρία Ταουερεθετέπτι, όταν ζούσε με τον Πενταουέρετ. Τώρα, είδατε τη συμπεριφορά του βεζύρη Χόρι σχετικά με την αφαίρεση των λίθων, η οποία του αναφέρθηκε: “Ο επιστάτης Πενέμπ” –ο πατέρας μου– “έβαλε άνδρες να βγάλουν τις πέτρες από αυτό, (έκανε) ακριβώς αυτό”. Και ο Κέννα, ο γιος του Ρούτα, το έκανε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο από την κορυφή του φρέατος του τάφου των βασιλικών τέκνων του βασιλιά Όσιρι Ουσερμαάτρε-σετεπνρέ, του μεγάλου θεού. Αφήστε με να δω τι θα τους κάνετε, αλλιώς θα τους αναφέρω στον Φαραώ, τον κύριό μου, και στον βεζίρη, τον ανώτερό μου».
Είπε: «Ο Ουεσερχάτ έκανε σχέδια να ληστέψει τον τάφο και τα υλοποίησε στην Κοιλάδα των Βασιλισσών».
Σημειώσεις
28. Περιπτώσεις διαφθοράς αποκαλύπτονταν κάθε τόσο. Ο Πενανούκε στην κατηγορία του για τον Ουουεσέρχατ και τον Πενταουέρετ θυμάται μια παρόμοια υπόθεση κλοπής στην οποία είχε εμπλακεί ο ίδιος ο πατέρας του, ο Πενέμπ, δεκαετίες νωρίτερα. Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί κανείς να αναρωτηθεί γιατί κατηγορεί επίσης τον Ουουεσέρχατ ότι διέπραξε μοιχεία.
Το κείμενο και οι υποσημειώσεις προέρχονται από τη διεύθυνση http://nefertiti.iwebland.com/texts/turin_strike_papyrus.htm [ο σύνδεσμος είναι ανενεργός] Μεταφράστηκε από τον Paul J. Frandsen στο Editing Reality: The Turin Strike Papyrus Sarah Israelit-Groll, Studies in Egyptology, τόμος 1, Ιερουσαλήμ 1990, Magnes Press, Hebrew University.
Η εισαγωγή γράφτηκε από το Little Egyptologist [https://thatlittleegyptologist.tumblr.com/post/189062370929/biestcallisto-workingclasshistory-on-the-day], το οποίο έγραψε επίσης μια σύντομη σελίδα στο ιστολόγιο κάνοντας κάποιες διορθώσεις στην αρχική εισαγωγή που προέρχεται από το nefertiti website.
Μετάφραση: elaliberta.gr
“Records of the strike in Egypt under Ramses III, c1157BCE”, libcom.org, 26 Φεβρουαρίου 2007, https://libcom.org/article/records-strike-egypt-under-ramses-iii-c1157bce.
Ο πάπυρος του Τορίνο
Παράρτημα ΙΙ
Επιστολή διαμαρτυρίας από εργάτες στη νεκρόπολη του Ντέιρ ελ-Μεντίνα.
Η επιστολή είναι γραμμένη σε όστρακα που βρέθηκαν στο Ντέιρ ελ-Μεντίνα, όπου ζούσαν οι εργάτες.
Προς: αυτόν που στέκεται στα δεξιά του βασιλιά κρατώντας τη μυγοσκοτώστρα, δήμαρχο της πόλης και βεζίρη, Τα [ο ίδιος βεζίρης Τόε, που συζητήθηκε παραπάνω στον Πάπυρο της απεργίας], ο γραφέας Νεφερχοτέπ γράφει στον Κύριό του, Ζωή-Δύναμη-Υγεία (τιμητική λέξη που ακολουθεί το όνομα ενός ανώτερου).
Η παρούσα επιστολή έχει σκοπό να γνωστοποιήσει στον Κύριό μου [τον Βεζίρη, Τα] τα εξής:
Ενημερώνω τον Κύριό μου ότι εργάζομαι στους τάφους των βασιλικών τέκνων, τους οποίους ο Κύριός μου [ο βεζίρης] διέταξε να κατασκευαστούν. Εργάζομαι πολύ προσεκτικά και πολύ άψογα, προχωρώντας καλά και τέλεια.
Δεν θέλω να ενοχλήσω τον Κύριό μου, διότι εργάζομαι πολύ τακτικά και δεν κουράζομαι. [αλλά]
Θέλω ο Κύριός μου να γνωρίζει ότι εμείς [οι εργάτες της νεκρόπολης] βρισκόμαστε στην πιο ακραία στέρηση... [στη συνέχεια αναφέρει ότι δεν τους έχουν παρασχεθεί αγαθά {= ο μισθός τους σε είδος} από τις κυβερνητικές αποθήκες και συνεχίζει λέγοντας] …
Οι πέτρες δεν είναι ελαφριές για να μεταφερθούν!
Κάποιος επίσης υπέκλεψε 1 ½ σακί κριθάρι, για να μας δώσει αντί γι’ αυτό 1 ½ σακί χώμα!
Ας ενεργήσει ο Κύριός μου ώστε να διασφαλιστεί η διαβίωσή μας, γιατί είμαστε ήδη κοντά στο θάνατο και δεν μπορούμε να μείνουμε ζωντανοί.
Πράγματι, [οι υπεύθυνοι] δεν μας δίνουν τίποτα, τίποτα απολύτως!
Μετάφραση: elaliberta.gr
“Food strikes in Ancient Egypt – The Turin Strike Papyrus, and Other Records”, DIANABUJA’S BLOG, 16 Μαρτίου 2012, https://dianabuja.wordpress.com/2012/03/16/food-strikes-in-ancient-egypt-the-turin-strike-papyrus-etc/.
Σημειώσεις
[1] Joshua J. Mark, “Ma’at”, World History Encyclopedia, 15 Σεπτεμβρίου 2016, https://www.worldhistory.org/Ma'at/
[2] [Σ.τ.Μ.] Με τον όρο Λαοί της Θάλασσας οι ιστορικοί αναφέρονται σε αυτούς στους οποίους τα αιγυπτιακά κείμενα αναφέρονταν ως επιδρομείς από τη θάλασσα ή επιδρομείς από τα νησιά, χωρίς να δίνουν περισσότερες διευκρινήσεις. Μεταξύ του 1276 και του 1178 π.Χ. πραγματοποίησαν πολλές επιθέσεις εναντίον της Αιγύπτου και άλλων παράκτιων περιοχών της Μεσογείου. Η προέλευσή τους δεν έχει ακόμα διευκρινιστεί. Βλ.: Joshua J. Mark, “Sea Peoples”, World History Encyclopedia, 2 Σεπτεμβρίου 2009, https://www.worldhistory.org/Sea_Peoples/.
[3] [Σ.τ.Μ.:] Στην πόλη Καντές στη Συρία (ΒΔ της Χομς, στις όχθες του ποταμού Ορόντη) το 1274 π.Χ. έγινε μάχη μεταξύ των δυνάμεων του Νέου Βασιλείου της Αιγύπτου υπό τον Ραμσή Β΄ και της Χεττιτικής Αυτοκρατορίας υπό τον Μουβατάλλι Β΄. Οι αιγυπτιακές δυνάμεις νίκησαν με βαριές απώλειες, αλλά αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή, παραδίδοντας τον έλεγχο της ευρύτερης περιοχής στους Χετταίους. Βλ.: Joshua J. Mark, “Kadesh”, World History Encyclopedia, 2 Σεπτεμβρίου 2009, https://www.worldhistory.org/Kadesh/. “Egyptian–Hittite peace treaty”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Egyptian%E2%80%93Hittite_peace_treaty. “Battle of Kadesh”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Kadesh.
[4] Μια περιοχή στην ΒΑ Σομαλία. Βλ: Joshua J. Mark, “Punt”, World History Encyclopedia, 1 Αυγούστου 2011, https://www.worldhistory.org/punt/.
[5] [Σ.τ.Μ.:] Οι αιγυπτιολόγοι μετέφρασαν με τον όρο βεζίρης (προέρχεται από τα αραβικά) τον όρο “τσιάτι”, ο οποίος ήταν στα αρχαία αιγυπτιακά ο τίτλος που έφερε ο διορισμένος από τον φαραώ ανώτατος αξιωματούχος (θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε τον όρο πρωθυπουργός). “Vizier (Ancient Egypt)”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Vizier_(Ancient_Egypt).
