Moira Lavelle

Vedat Yeler

Η Ελλάδα κλείνει την πόρτα στους πρόσφυγες

Τις πρώτες πρωινές ώρες της Τετάρτης, πάνω από πεντακόσιοι άνθρωποι διασώθηκαν στα ανοικτά του μικροσκοπικού ελληνικού νησιού της Γαύδου, έχοντας στοιβαχτεί σε μια βάρκα από τη Λιβύη με την ελπίδα να φτάσουν στην Ευρώπη. Το ίδιο απόγευμα, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κυριάκος Μητσοτάκης, ανακοίνωσε ότι η χώρα του θα αναστείλει τις αιτήσεις ασύλου για τους επόμενους τρεις μήνες.

Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η παύση δεν έχει καμία βάση στο ελληνικό, το ευρωπαϊκό ή το διεθνές δίκαιο. Άμεσα, θα έχει καταστροφικές συνέπειες για τους αιτούντες άσυλο. Αποκαλύπτει ακόμη περισσότερο το συνεχιζόμενο σχέδιο της Ελλάδας να κατακρεουργήσει το δικαίωμα στο άσυλο, μέχρι να το διαλύσει.

Στην ελληνική Βουλή το απόγευμα της Τετάρτης, ο Μητσοτάκης συνέδεσε την αναστολή με την αύξηση των αφίξεων αιτούντων άσυλο στα νοτιότερα ελληνικά νησιά της Γαύδου και της Κρήτης. Ο ίδιος σχολίασε: «Αυτή η έκτακτη κατάσταση απαιτεί έκτακτα μέτρα αντιμετώπισης»^[1].

Ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής της Ελλάδας, Θάνος Πλεύρης, διατύπωσε τη θέση της κυβέρνησης πιο ξεκάθαρα σε τηλεοπτική συνέντευξη την περασμένη εβδομάδα, χαρακτηρίζοντας τις αφίξεις αιτούντων άσυλο «εισβολή». Είπε χαρακτηριστικά: «Στην επίσκεψη που κάναμε στη Δυτική Λιβύη παρουσίασαν ένα σχέδιο για 3 εκατομμύρια μετανάστες. Αν πιστέψετε ότι θα επιτρέψουμε αυτός ο πληθυσμός να έρθει στην Ευρώπη τότε θα μιλάμε για αντικατάσταση πληθυσμού»^[2].

Η αναστολή της εξέτασης των αιτήσεων ασύλου αφορά όλες τις αφίξεις που προέρχονται από τη Βόρεια Αφρική μέσω μιας διαδρομής που χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο από ανθρώπους που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη. Η ελληνική κυβέρνηση ανέφερε ότι περισσότεροι από 7.000 άνθρωποι έφτασαν μέσω αυτής της οδού μέσα σε μόλις δέκα ημέρες – και χαρακτήρισε το γεγονός αυτό «κατάσταση έκτακτης ανάγκης»^[3].

Γιατί, λοιπόν, τόσες χιλιάδες άνθρωποι ακολουθούν αυτή την επικίνδυνη διαδρομή – η οποία εξαρτάται από διαβόητους διακινητές στη Λιβύη και απαιτεί να διασχίσουν τρικυμιώδη και επικίνδυνα νερά; Το κλειδί για την κατανόηση αυτού του γεγονότος είναι ότι οι άλλες διαδρομές προς την Ευρώπη έχουν αποκλειστεί^[4]. Εναλλακτικές διαδρομές, όπως η διαδρομή του Αιγαίου από την Τουρκία, περιπολούνται σήμερα συχνά από μασκοφόρους που σπρώχνουν τις βάρκες των προσφύγων παράνομα πίσω από τα σύνορα^[5].

Για τους επόμενους τρεις μήνες, όσοι φθάνουν από τη Λιβύη θα κρατούνται ή θα απελαύνονται. Η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης δήλωσε ότι τα σχέδια αναστολής χορήγησης ασύλου «συνιστούν σαφή παραβίαση του δικαιώματος αίτησης ασύλου βάσει του διεθνούς δικαίου και του δικαίου της ΕΕ». Κατέληξε στο συμπέρασμα: «Η αναζήτηση ασύλου είναι ανθρώπινο δικαίωμα∙ η παρεμπόδιση των ανθρώπων να το πράξουν είναι παράνομη και απάνθρωπη».

Η κίνηση επικρίθηκε επίσης από τη ΜΚΟ έρευνας και διάσωσης Sea-Watch, το Δίκτυο Παρακολούθησης της Βίας στα Σύνορα και το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών.

Η κίνηση αυτή εξαρτάται από τον χαρακτηρισμό των αφίξεων ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η οποία δικαιολογεί την αναστολή ορισμένων δικαιωμάτων. Ένας πρώην αντιπρόεδρος της ελληνικής κυβέρνησης, ο οποίος είναι επίσης ειδικός του ελληνικού συνταγματικού δικαίου, επέκρινε τη νομική βάση του μέτρου ως «παράλογη»^[6]. Όμως, το βράδυ της Παρασκευής, ο νόμος πέρασε εύκολα από το ελληνικό κοινοβούλιο.

Στο στρατόπεδο προσφύγων της Μαλακάσας –ένα συγκρότημα κοντέινερ που περικλείεται από συρματοπλέγματα βόρεια της Αθήνας– οι αιτούντες άσυλο ανησυχούν για τον νέο νόμο. «Δεν ξέρω τι να κάνω. Θέλω απλώς να αναγνωριστούν τα νόμιμα δικαιώματά μου», δήλωσε ο Μαχμούντ, ένας Κούρδος από το Αφρίν της Συρίας, ο οποίος διέφυγε από την ένοπλη βία. Περιέγραψε την απώλεια του αδελφού του σε συριακή φυλακή και τον διαρκή φόβο για βασανιστήρια και απαγωγές από ομάδες μαχητών.

«Θέλω να χτίσω τη ζωή μου με ασφάλεια, να εργάζομαι νόμιμα και να στηρίζω την οικογένειά μου. Έχουμε ακούσει για τις νέες τροποποιήσεις της νομοθεσίας και όλοι στο στρατόπεδο φοβούνται».

Κατάσταση μη έκτακτης ανάγκης

Στην Κρήτη –τον τόπο της λεγόμενης κατάστασης έκτακτης ανάγκης– η ζωή των Ελλήνων συνεχίζεται σε μεγάλο βαθμό κανονικά. Υπάρχουν αυξανόμενα αντιμεταναστευτικά αισθήματα και μια ακροδεξιά συγκέντρωση το Σάββατο που επίσης έκανε λόγο για «εισβολή»^[7]. Αλλά αρκετοί Έλληνες βλέπουν τον παραλογισμό.

Σε ένα μικρό κατάστημα στο κέντρο της παραθαλάσσιας πόλης των Χανίων, συναντήσαμε τον Οδυσσέα, ο οποίος ζει στην Κρήτη εδώ και τριάντα πέντε χρόνια. Περιγράφοντας τον εαυτό του ως «πρόσφυγα στην ίδια του τη χώρα για οικονομικούς και πολιτιστικούς λόγους», σημείωσε την κινδυνολογία που ψευδώς ισχυρίζεται ότι μόνο άνδρες καταφθάνουν. «Διαβάστε ξανά την ιστορία: κατά τη διάρκεια της οθωμανικής καταπίεσης, ήταν κυρίως άνδρες που έφυγαν πρώτοι από την Κρήτη για να βρουν ασφάλεια, ώστε να μπορέσουν αργότερα να φέρουν τις οικογένειές τους. Οι σημερινοί πρόσφυγες που διασχίζουν τη Μεσόγειο κάνουν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Κανείς δεν είναι εδώ για να μας πάρει τη γη ή τα χρήματά μας».

Συναντήσαμε επίσης τον Θόδωρο, έναν εβδομηνταεξάχρονο που διέφυγε από την ελληνική στρατιωτική χούντα τη δεκαετία του 1970 και ζήτησε άσυλο στην Ελβετία, να κάθεται με μια ομάδα φίλων σε μια τοπική αγορά. «Πέρασα κι εγώ τα σύνορα χωρίς διαβατήριο, ως νέος χωρίς χρήματα, φεύγοντας για την Ελβετία», είπε. «Όταν βλέπω τους νέους ανθρώπους που φτάνουν τώρα, τους καταλαβαίνω».

Ο Θόδωρος επεσήμανε: «Από τη μία πλευρά, χρειαζόμαστε σε αυτή τη χώρα από οικονομική άποψη 150.000 ανθρώπους για να εργαστούν στα χωράφια και στις κατασκευές κ.λπ. Το κράτος δεν έχει κανένα σχέδιο για να το διαχειριστεί αυτό».

Η δεξιά κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας του Μητσοτάκη έχει αντίθετα τονίσει ότι θα επικεντρωθεί στο εξής στην «αποτροπή» – κάτι που φαίνεται να σημαίνει περισσότερες φυλακίσεις και κατάργηση της πρόσβασης σε βασικά δικαιώματα. Για παράδειγμα, ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Πλεύρης δήλωσε ότι η κυβέρνηση θα «επανεξετάσει» τις διατάξεις για τη σίτιση στα προσφυγικά στρατόπεδα, δηλώνοντας: «Έχουν τρεις επιλογές γεύματος, τέσσερις μερίδες κρέατος και μία με ψάρι. Το υπουργείο Μετανάστευσης δεν είναι ξενοδοχείο»^[8].

Αυτό ήταν ίσως ένα απερίσκεπτο σχόλιο – αλλά είναι επίσης αξιοσημείωτα ψευδές. Ως δημοσιογράφοι που κάνουμε ρεπορτάζ για τα ελληνικά στρατόπεδα εδώ και χρόνια^[9], σχεδόν κάθε άτομο με το οποίο έχουμε μιλήσει έχει πει ότι μένουν νηστικοί. Το φαγητό που παρέχεται στα στρατόπεδα είναι ελάχιστο και οι προμήθειες είναι μερικές φορές σάπιες.

«Είμαι εδώ σχεδόν ενάμιση χρόνο. Δεν έχω δεχτεί καμία υποστήριξη, ούτε καν φαγητό που να τρώγεται», ανέφερε ο Μαχμούντ μόλις τον περασμένο μήνα. (Ωστόσο, το ψεύδος ότι οι αλαζόνες αιτούντες άσυλο στα στρατόπεδα πετούν τρόφιμα άριστης ποιότητας έχει επανειλημμένα ανακυκλωθεί σε ιστότοπους της ακροδεξιάς, ιδίως το 2018)^[10].

Στην πραγματικότητα, τα στρατόπεδα προσφύγων της Ελλάδας είναι διαβόητα ως προς την κατοικησιμότητά τους, σε συνεχή κατάσταση έκτακτης ανάγκης: έχουν μείνει χωρίς τρεχούμενο νερό για εβδομάδες κάθε φορά^[11]∙ και οι ενήλικες, ακόμη και τα παιδιά, στοιβάζονται ο ένας πάνω στον άλλον σε συνθήκες τόσο ασφυκτικές που η αποφυγή ασθενειών είναι σαν θαύμα^[12]. Γιατροί και μεταφραστές^[13] παρέχονται σπάνια, ή και καθόλου.

«Ένας γιατρός επισκέπτεται τα στρατόπεδα μόνο μία φορά κάθε πέντε ημέρες. Ένας πρόσφυγας αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει μόνο και μόνο επειδή δεν υπήρχε διαθέσιμος γιατρός», ανέφερε η Χριστίνα, κάτοικος Κρήτης, η οποία εργαζόταν με ανήλικους αιτούντες άσυλο που κρατούνταν σε μια τέτοια δομή.

Απόπειρες αυτοκτονίας και αυτοκτονίες έχουν καταγραφεί σε στρατόπεδα σε όλη την Ελλάδα. Το 2021, μια γυναίκα έβαλε φωτιά στη σκηνή στην οποία αναγκάστηκε να ζει, με την ίδια μέσα, όταν πίστεψε ότι η αίτησή της για άσυλο απορρίφθηκε^[14]. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν αναφέρει ότι παιδιά αυτοτραυματίζονται μέσα στα στρατόπεδα^[15].

Η Προηγούμενη Αναστολή

Η Ελλάδα έχει επίσης αναστείλει το άσυλο μία φορά στο παρελθόν, στην περίπτωση εκείνη για τις αφίξεις κατά μήκος των βόρειων συνόρων με την Τουρκία, για ένα μήνα από τον Μάρτιο του 2020. Αυτή η ενέργεια διατυπώθηκε επίσης ως απάντηση σε μια εισβολή, λίγο αφότου η Άγκυρα δήλωσε ότι ανοίγει τα σύνορά της στους πρόσφυγες στο πλαίσιο μιας ευρύτερης διπλωματικής διαμάχης^[16].

Τότε, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες είχε αναφέρει: «Ούτε η Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων ούτε το προσφυγικό δίκαιο της ΕΕ παρέχουν νομική βάση για την αναστολή της υποδοχής αιτήσεων ασύλου».

Όταν τέθηκε σε ισχύ η αναστολή, είχε βάναυσα αποτελέσματα για τους αιτούντες άσυλο, οι οποίοι έπρεπε απλώς να παραμείνουν σε εκκρεμότητα, παγιδευμένοι σε στρατόπεδα αναμονής χωρίς πρόσβαση σε νομική προσφυγή.

«Η απαγόρευση από την Ελλάδα στους ανθρώπους που φθάνουν από τη Βόρεια Αφρική να ζητήσουν άσυλο είναι μια πολιτική εξίσου παράνομη και αποτυχημένη με αυτήν που εφαρμόστηκε το 2020 για τους πρόσφυγες που φθάνουν από την Τουρκία», δήλωσε ο Μίνως Μουζουράκης, δικηγόρος της Refugee Support Aegean. «Το διεθνές δίκαιο δεν επιτρέπει καμία παρέκκλιση από το δικαίωμα αίτησης ασύλου. Η απέλαση σε χώρες όπου οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν βασανιστήρια και κακομεταχείριση δεν επιτρέπεται και δεν είναι ποτέ ρεαλιστική. Η Ελλάδα το μόνο που κάνει είναι να καθυστερεί άσκοπα την πρόσβαση σε προστασία για χιλιάδες ανθρώπους και να καταλύει το κράτος δικαίου στη διαδικασία αυτή».

Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστήριξε την αναστολή του 2020, διοχετεύοντας 700 εκατ. ευρώ στην Ελλάδα. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ευχαρίστησε ως γνωστόν την Ελλάδα που είναι η ασπίδα της Ευρώπης (χρησιμοποιώντας την ελληνική λέξη ασπίδα).

Η Ευρώπη έχει ξοδέψει δισεκατομμύρια επί σειρά ετών για να επιβάλει αυτή την «ασπίδα». Το μπλοκ έχει συνάψει αρκετές συμφωνίες με χώρες της Μεσογείου που δεν είναι μέλη της ΕΕ για να αποτρέψει την άφιξη μεταναστών. Το 2016 έκανε συμφωνία με την Άγκυρα για να εμποδίσει τους μετανάστες να φτάσουν στα ελληνικά νησιά με την καταβολή δισεκατομμυρίων ευρώ^[17]. Το 2017, το μπλοκ υποστήριξε μια συμφωνία που έδωσε στη Λιβύη δισεκατομμύρια για να χρηματοδοτήσει την ακτοφυλακή της, με την υπόσχεση να σταματήσει τις βάρκες μεταναστών που κατευθύνονται προς την Ιταλία.

Την Τρίτη, 8 Ιουλίου, οι υπουργοί Εσωτερικών της Ιταλίας, της Ελλάδας και της Μάλτας, μαζί με τον Επίτροπο Μετανάστευσης της ΕΕ, πήγαν να πιέσουν τις δύο αντίπαλες κυβερνήσεις της Λιβύης να περιορίσουν ακόμη περισσότερο τους μετανάστες από το να φτάσουν στην Ευρώπη. Η αντιπροσωπεία δεν έγινε δεκτή και διατάχθηκε η απέλασή της από την ανατολική κυβέρνηση που εδρεύει στη Βεγγάζη, αφού οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επισκέφθηκαν τη δυτική κυβέρνηση στην Τρίπολη. Η Ελλάδα ανακοίνωσε την αναστολή των αιτήσεων ασύλου την επόμενη ημέρα^[18].

Ποινικοποίηση της εισόδου

Αυτή η αναστολή της εξέτασης των αιτήσεων ασύλου αποτελεί μέρος μιας πολύ ευρύτερης πολιτικής πλατφόρμας κατά των μεταναστών στην Ελλάδα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το επερχόμενο νομοσχέδιο που η κυβέρνηση διαφημίζει τις τελευταίες εβδομάδες^[19]. Αυτή η προτεινόμενη αναθεώρηση της νομοθεσίας για το άσυλο θα ποινικοποιήσει, σύμφωνα με τις πληροφορίες, την είσοδο στη χώρα χωρίς βίζα ή χωρίς έγγραφα.

Αυτό το νομοσχέδιο που δεν έχει ακόμη κατατεθεί αποτελεί υπαρξιακό κίνδυνο για τους αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα, οι οποίοι σχεδόν όλοι, είτε έφτασαν με πλοίο είτε με τα πόδια, έχουν πράγματι φτάσει στη χώρα χωρίς τέτοια έγγραφα.

«Είναι ένα είδος σοκ για μένα ως πρόσφυγα, επειδή γνωρίζουν ότι αυτό είναι αδύνατο για τους ανθρώπους που ζουν στον πόλεμο», είπε ο Μουσταφά Άχμεντ, ακτιβιστής και αναγνωρισμένος πρόσφυγας στην Αθήνα. Ο ίδιος διέφυγε από τον συνεχιζόμενο πόλεμο στο Σουδάν. «Οι Έλληνες, έχουν πρεσβεία στο Σουδάν; Όχι, δεν μπορούν να ανοίξουν τις πόρτες τους. Οπότε, αυτό [το νομοσχέδιο] είναι κάτι σαν: “Πηγαίνετε στο διάολο”».

Ο νόμος αυτός μπορεί επίσης να έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με τη Σύμβαση του 1951^[20] για τους πρόσφυγες, την οποία έχει υπογράψει η Ελλάδα, η οποία ορίζει ότι τα κράτη «δεν επιβάλλουν κυρώσεις στους πρόσφυγες λόγω της παράνομης εισόδου ή παρουσίας τους».

Ο Μιζανούρ Ραχμάν είναι ένας αιτών άσυλο, με καταγωγή από το Μπαγκλαντές, τον οποίο συναντήσαμε σε μια διαμαρτυρία κατά του προτεινόμενου νομοσχεδίου. Διάβασε μια ανακοίνωση: «Αγαπητή ελληνική κυβέρνηση, διασχίσαμε τη Μεσόγειο από τη Λιβύη, αφήνοντας πίσω τη ζωή μας για να έρθουμε στη χώρα σας, μόνο και μόνο για να είμαστε εμείς και οι οικογένειές μας λίγο καλύτερα. Σε μια τέτοια κατάσταση, σας παρακαλούμε να μην είστε σκληροί μαζί μας».

Οι αιτούντες άσυλο γενικά έχουν εκφράσει την απορία τους: «Δεν ήρθαμε εδώ για διασκέδαση, δεν είχαμε άλλη επιλογή», είπε με αποφασιστικότητα ο Μαχμούντ. «Διασχίσαμε επικίνδυνους δρόμους διακινδυνεύοντας να πεθάνουμε για να φτάσουμε εδώ. Ελπίζω ότι αυτοί οι νέοι νόμοι δεν θα περάσουν. Θα οδηγήσουν όλους τους πρόσφυγες σε μια τρομερή κατάσταση».

Αν περάσει και αυτός ο νόμος, αυτό θα σημάνει ουσιαστικά το τέλος του ασύλου στην Ελλάδα. Η χώρα αυτή δεν διαθέτει πρόγραμμα για τους πρόσφυγες που να επιτρέπει σε ανθρώπους να υποβάλουν αίτηση διεθνούς προστασίας από χώρες εκτός των συνόρων της. Οι άνθρωποι πρέπει να φτάσουν στην Ελλάδα για να ζητήσουν άσυλο. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν μπορούν να πάρουν βίζα για να φτάσουν, και έτσι επιβιβάζονται σε σαθρές βάρκες ή πηγαίνουν με τα πόδια. Σύντομα αυτοί οι άνθρωποι απλώς θα φυλακίζονται και θα απελαύνονται. Δεν θα έχουν πρόσβαση σε άσυλο ή διεθνή προστασία.

Ανακοινώνοντας το νομοσχέδιο, ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης υπογράμμισε ότι η αύξηση των επιστροφών «δεν αποτελεί μόνο εθνική προτεραιότητα [αλλά] και ευρωπαϊκή προτεραιότητα». Έχει δίκιο: η ίδια η φον ντερ Λάιεν έχει δηλώσει ότι η ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί στον «αποτελεσματικό εξορθολογισμό της διαδικασίας των επιστροφών»^[21] και το μπλοκ εξετάζει το ενδεχόμενο να επιτρέψει «κόμβους απέλασης»^[22] σε τρίτες χώρες – δηλαδή την άμεση αποστολή αιτούντων άσυλο εκτός ΕΕ πριν υποβληθούν στη συνέχεια σε διαδικασίες απέλασης.

Η σημερινή τρίμηνη αναστολή της παροχής ασύλου στην Ελλάδα είναι μια δοκιμαστική διαδικασία και άλλη μια αποκάλυψη ότι η κυβέρνησή της στοχεύει να μετατρέψει το κατοχυρωμένο δικαίωμα στο άσυλο σε συντρίμμια. Πρόκειται για νομοθεσία που βασίζεται σε ρατσιστική ρητορική και σε μια ψευδεπίγραφη κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Είναι μια σκοτεινή πορεία προς το τέλος του ασύλου, που υποστηρίζεται ένθερμα από την ΕΕ.

Μετάφραση: elaliberta.gr/

Moira Lavelle, Vedat Yeler, “Greece Is Shutting the Door to Refugees”, Jacobin, 14 Ιουλίου 2024, https://jacobin.com/2025/07/greece-africa-refugees-eu-borders.

Η Moira Lavelle είναι ανεξάρτητη δημοσιογράφος με έδρα την Αθήνα. Καλύπτει θέματα μετανάστευσης, συνόρων, φύλου και πολιτικής.

Η Vedat Yeler είναι ανεξάρτητη δημοσιογράφος με έδρα την Αθήνα. Γράφει για τη μετανάστευση, τα σύνορα, την πολιτική και τα ανθρώπινα δικαιώματα εστιάζοντας στους Κούρδους, την Τουρκία, την Ελλάδα και τη Μέση Ανατολή.

Σημειώσεις 

^[1] «Μητσοτάκης: Μήνυμα αποφασιστικότητας για το μεταναστευτικό», vouliwatch, 9 Ιουλίου 2025, https://vouliwatch.gr/news/article/minyma-apofasistikotitas-sto-metanasteytiko.

^[2] «Θάνος Πλεύρης: Φυλακή ή έξοδος από τη χώρα για τους λαθρομετανάστες», Η Καθημερινή, 10 Ιουλίου 2025, https://www.kathimerini.gr/politics/563708347/thanos-pleyris-fylaki-i-exodos-apo-ti-chora-gia-toys-lathrometanastes/.

^[3] Srdjan Nedeljkovic and Derek Gatopoulos, “Hundreds of migrants moved to Greek mainland as Crete struggles with Libya arrivals”, AP, 10 Ιουλίου 2025, https://apnews.com/article/greece-libya-migration-crisis-european-union-99be1733acc81bfaccfb6b9ae88387c4.

^[4] Moira Lavelle , “The Migrant Shipwreck Near Greece Is a Horrible Tragedy. But It Wasn’t an Accident”, Jacobin 21 Ιουνίου 2023, https://jacobin.com/2023/06/shipwreck-greece-migration-coast-guard-pushbacks-regulation-asylum-seekers.

^[5] Iliana Papangeli, “Dark Waters of the Aegean: 1,018 illegal pushbacks carried out by the Greek state”, Solomon, 15 Ιουλίου 2022, https://wearesolomon.com/mag/focus-area/migration/dark-waters-of-the-aegean-1018-illegal-pushbacks-carried-out-by-the-greek-state/.

^[6] “Former deputy PM raps ‘absurd’ plan to suspend asylum claims”, ekathimerini, 10 Ιουλίου 2025, https://www.ekathimerini.com/politics/1274925/former-deputy-pm-raps-absurd-plan-to-suspend-asylum-claims/.

^[7] «Κρήτη: Στην πλατεία Σούδας το μεγάλο ραντεβού ενάντια στην παράνομη μετανάστευση», Defenceline, 10 Ιουλίου 2025, https://defenceline.gr/souda-syllalitirio/.

^[8] “Greece slashing migrant benefits”, ekathimerini, 11 Ιουλίου 2025, https://www.ekathimerini.com/politics/1274989/greece-slashing-migrant-benefits/.

^[9] Moira Lavelle, “Refugees caught in the middle of Greek-Turkish political standoff”, The World, 6 Μαρτίου 2020, https://theworld.org/stories/2020/03/06/tktktk-4.

^[10] Guillaume Daudin, Anthi Pazianou, Colin Bertier, Odile Duperry, “Migrants did discard food in a Greek camp. But conditions were ‘abhorrent’, the UN reported”, AFP, 16 Νοεμβρίου 2018, https://factcheck.afp.com/migrants-did-discard-food-greek-camp-conditions-were-abhorrent-un-reported.

^[11] “EU Details Violations at Greece’s ‘Model’ Refugee Camps”, Solomon, 12 Μαΐου 2023, https://wearesolomon.com/mag/format/investigation/eu-details-violations-at-greeces-model-refugee-camps/.

^[12] “Unaccompanied Children Sleep on the Floor in Shifts in Greece’s ‘Model Camps’. The EU Is Aware”, Solomon, 31 Μαρτίου 2025, https://wearesolomon.com/mag/focus-area/migration/unaccompanied-children-sleep-on-the-floor-in-shifts-in-greece-model-camps/.

^[13] Moira Lavelle, “Lost for Words: Lack of interpreters puts asylum seekers’ lives on hold in Greece”, Solomon, 27 Μαρτίου 2024, https://wearesolomon.com/mag/format/feature/lost-for-words-lack-of-interpreters-puts-asylum-seekers-lives-on-hold-in-greece/.

^[14] Tim Hume and Kostas Koukoumakas, “Pregnant Woman Who Set Herself on Fire Could Face Arson Charges”, Vice, 26 Φεβρουαρίου 2021, https://www.vice.com/en/article/pregnant-woman-who-set-herself-on-fire-in-migrant-camp-could-face-arson-charges/.

^[15] “Greece: Self-harm and attempted suicides increasing for child refugees in Lesbos”, Médecins Sans Frontières/Doctors Without Borders, 18 Σεπτεμβρίου 2018, https://msfsouthasia.org/greece-child-refugees-lasbos-are-increasingly-self-harming-and-attempting-suicide/.

^[16] Moira Lavelle, “Refugees caught in the middle of Greek-Turkish political standoff”, ό.π.

^[17] “What is the EU-Turkey deal?”, Rescue.org/EU, 18 Μαρτίου 2022, https://www.rescue.org/eu/article/what-eu-turkey-deal.

^[18] “EU migration delegation ordered deported from eastern Libya on alleged entry violations”, AP, 8 Ιουλίου 2025, https://apnews.com/article/migration-eu-libya-753134ad397be86687688a32b51f707f.

^[19] “Greece Moves to Tighten Immigration Policy with New Bill on Returns”, tovima.com, 29 Μαΐου 2025, https://www.tovima.com/politics/greece-moves-to-tighten-immigration-policy-with-new-bill-on-returns/.

^[20] THE REFUGEE CONVENTION, 1951, https://www.unhcr.org/sites/default/files/legacy-pdf/4ca34be29.pdf.

^[21] Ursula von der Leyen, https://www.politico.eu/wp-content/uploads/2024/10/15/October-2024-EUCO-Migration-letter.pdf.

^[22] “EU Proposes Rule to Send Asylum-Seekers to ‘Safe’ Third Countries They’ve Never Been To”, tovima.com, 20 Μαΐου 2025, https://www.tovima.com/world/eu-proposes-rule-to-send-asylum-seekers-to-third-countries-theyve-never-been-to/.