Jeff Castel

Κανάκι, να τελειώσουμε (πραγματικά) με την εποχή της αποικιοκρατίας!

«Είναι τώρα απαραίτητο να τεθούν τα θεμέλια για μια ιθαγένεια της Νέας Καληδονίας που θα επιτρέψει στον αρχικό λαό να σχηματίσει, μαζί με τους άνδρες και τις γυναίκες που ζουν εκεί, μια ανθρώπινη κοινότητα που θα επιβεβαιώνει το κοινό της πεπρωμένο. [...] Δέκα χρόνια αργότερα, πρέπει να ανοίξει ένα νέο στάδιο, το οποίο θα σηματοδοτηθεί από την πλήρη αναγνώριση της ταυτότητας των Κανάκ, προϋπόθεση για την αποκατάσταση ενός κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ όλων των κοινοτήτων που ζουν στη Νέα Καληδονία, καθώς και από τον διαμοιρασμό της κυριαρχίας με τη Γαλλία στην πορεία προς την πλήρη κυριαρχία».

Προοίμιο των συμφωνιών της Νουμέας που υπογράφηκαν το 1998 από το FLNKS, την αποικιακή Δεξιά και το γαλλικό κράτος.

Τη στιγμή που ένας συνταγματικός νόμος επιβεβαιώνει το αποικιοκρατικό σχέδιο στο Κανάκι, είναι περισσότερο από επείγον να αντιταχθούμε στους ελιγμούς του γαλλικού κράτους εναντίον του λαού Κανάκ και να προβάλλουμε την αλληλεγγύη. Ας θυμηθούμε έναν αγώνα για την αυτοδιάθεση και τη χειραφέτηση... που συνεχίζεται.

Όταν η Γαλλία κατέλαβε το Κανάκι το 1853, το αρχιπέλαγος κατοικούνταν από έναν λαό δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, έναν λαό που ζούσε σε αυτά τα εδάφη εδώ και 3.000 χρόνια, με τον πολιτισμό του, την οικονομία του, την κοινωνική του οργάνωση. Η καταπίεση και οι σφαγές των Κανάκ που αντιτάχθηκαν στην απαλλοτρίωση της γης, καθώς και οι ασθένειες, έθεσαν σε κίνδυνο την επιβίωση του λαού Κανάκ. Περιορισμένοι σε καταφύγια, οι Κανάκ χρησιμοποίησαν αυτούς τους χώρους για να ξαναχτίσουν την κοινωνική τους οργάνωση, την οικονομία τους, την πολιτιστική (και πολιτική) ζωή τους.

Οι αντιαποικιακοί αγώνες, τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στην Αλγερία, το Βιετνάμ, την Κούβα, βρήκαν ανταπόκριση στον πληθυσμό. Ιερείς και ιεροσπουδαστές (Τζιμπάου, Μακόρο, κ.λπ.) εγκατέλειψαν την εκκλησία, Κανάκ φοιτητές στη Γαλλία συμμετείχαν στον Μάη του ’68 και δημιούργησαν σχέσεις με αντιαποικιοκράτες ακτιβιστές από όλες τις ηπείρους.

Η αποικιοκρατική πολιτική του γαλλικού κράτους

Ανησυχώντας για αυτή την πολιτικοποίηση και τις πρώτες δράσεις και αιτήματα για ανεξαρτησία, το γαλλικό κράτος αποφάσισε το 1972 να προχωρήσει σε μια πολιτική αύξησης του πληθυσμού ενθαρρύνοντας την εγκατάσταση Γάλλων. Οι Κανάκ αποτελούσαν εκείνη την εποχή την πλειοψηφία του πληθυσμού.

Το 1981, όταν ο Μιτεράν και η Αριστερά ήρθαν στην εξουσία, οι Κανάκ αντιπροσώπευαν μόνο το 40% του πληθυσμού. Αλλά τότε ήταν η εποχή της ελπίδας. Το αυτονόητο και ενεργό δικαίωμα του λαού των Κανάκ στην ανεξαρτησία κατοχυρώθηκε στο κυβερνητικό Κοινό Πρόγραμμα. Ένα μειοψηφικό τμήμα Ευρωπαίων εποίκων συμφώνησε να σχηματίσει μια τοπική κυβέρνηση υπό την προεδρία του Ζαν Μαρί Τζιμπάου.

Η πλειοψηφία της αποικιακής δεξιάς ριζοσπαστικοποιήθηκε και κατήγγειλε την εγκατάλειψη από το κράτος. Τα μέλη της ταυτίστηκαν με τους pieds-noirs της Αλγερίας (θύματα της εγκατάλειψης της Αλγερίας από τον Ντε Γκωλ) και υποστήριξαν τους Αφρικάνερς της Νότιας Αφρικής. Κυκλοφορούσαν όπλα, στρατολογούνταν barbouzes^[1] (μεταξύ των οποίων πολλοί πρώην ΟΑΣ), σχηματίζονταν πολιτοφυλακές. Το 1983, η Εδαφική Συνέλευση δέχθηκε εισβολή και οι αυτονομιστές εκλεγμένοι αξιωματούχοι ξυλοκοπήθηκαν. Το κράτος δεν αντέδρασε: ετοίμασε ένα νέο καταστατικό. Το 1984, η γαλλική κυβέρνηση παρουσίασε το σχέδιο καταστατικού της, το οποίο περιελάμβανε νέους θεσμούς, εδαφική μεταρρύθμιση και μεγαλύτερη αυτονομία. Το πρόβλημα ήταν ότι το γαλλικό Σύνταγμα αναγνώριζε μόνο έναν λαό στη γαλλική επικράτεια: τον γαλλικό λαό, που αποτελείται από άνδρες και γυναίκες ελεύθερους και ίσους ενώπιον του νόμου. Αυτό σήμαινε ότι οποιοσδήποτε κάτοικος της μητρόπολης που ήταν περαστικός ή μόλις είχε φτάσει είχε τα ίδια δικαιώματα με έναν Κανάκ να αποφασίζει για το μέλλον του αρχιπελάγους. Στην Εθνοσυνέλευση, η πλειοψηφία των αριστερών βουλευτών απέρριψε τις τροπολογίες που είχε καταθέσει ο μοναδικός Κανάκ βουλευτής... Η πολιτική του εποικισμού μπορούσε να συνεχιστεί.

Από την ίδρυση του FLNKS έως τις συμφωνίες της Νουμέα

Καταδικασμένοι να γίνουν μια μικρή μειονότητα στην ίδια τους τη χώρα, οι Κανάκ ριζοσπαστικοποιήθηκαν. Τον Σεπτέμβριο του 1984 ιδρύθηκε το FLNKS (Front de libération nationale kanak et socialiste / Κανάκ και Σοσιαλιστικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και σχηματίστηκε προσωρινή κυβέρνηση. Στις 18 Νοεμβρίου, την ημέρα των εκλογών για την ανάδειξη των νέων θεσμών, έγινε η αρχή της εξέγερσης, ο Έλοϊ Μακόρο έσπασε την κάλπη του χωριού του με ένα τσεκούρι. Η φωτογραφία έκανε το γύρο του κόσμου. Στη Γαλλία, χιλιάδες ακτιβιστές οργάνωναν εκδηλώσεις αλληλεγγύης.

Από το 1984 έως το 1988, υπήρξε μια επαναστατική κατάσταση στο αρχιπέλαγος, η οποία μεταμόρφωσε οριστικά τη χώρα. Οι Κανάκ δεν είχαν τα μέσα να απαλλαγούν στρατιωτικά από τη γαλλική αποικιοκρατία, αλλά είχαν την ικανότητα να παραλύσουν τη χώρα και να δημιουργήσουν μια μόνιμη κατάσταση ανασφάλειας. Το κράτος απάντησε στις ενέργειες του FLNKS με καταστολή και έδωσε ελεύθερο πεδίο δράσης στις πολιτοφυλακές. Δεκάδες αγωνιστές δολοφονήθηκαν, εκατοντάδες φυλακίστηκαν, ιδίως σε αυτό που έγινε γνωστό ως υπόθεση του σπηλαίου Ουβέα. Η Γενική Συνέλευση επανέφερε τη Νέα Καληδονία στον κατάλογο των προς αποαποικιοποίηση εδαφών. Από τώρα και στο εξής το Κανάκι βρισκόταν υπό το βλέμμα του ΟΗΕ και η Γαλλία έπρεπε να λογοδοτεί για τις ενέργειές της. Το FLNKS αναγνωρίστηκε ως ο νόμιμος εκπρόσωπος του λαού των Κανάκ.

Το 1988, και στη συνέχεια το 1998, εκμεταλλευόμενο την ισορροπία δυνάμεων που δημιουργήθηκε στην περιοχή, το FLNKS διαπραγματεύτηκε συμφωνίες με την αποικιοκρατική δεξιά και το γαλλικό κράτος με στόχο την απελευθέρωση γεωγραφικών, πολιτικών, οικονομικών, πολιτιστικών και διπλωματικών χώρων και την κατοχή τους, προκειμένου να αναπτύξει πολιτικές που θα προετοίμαζαν τη χώρα για την ανεξαρτησία.

Οι Συμφωνίες της Νουμέας του 1998 επισημοποίησαν, στη Γαλλία και ενώπιον της διεθνούς κοινότητας, την πρόθεση του γαλλικού κράτους να ξεκινήσει μια πολιτική αποαποικιοποίησης, με αποκορύφωμα την πλήρη ανεξαρτησία. Αλλά πάνω απ’ όλα υπήρξε συνταγματική αναγνώριση. Ο λαός Κανάκ αναγνωρίστηκε ως ο κεντρικός κορμός της χώρας, η οποία ήταν επίσης ανοικτή στους κατοίκους, οι οποίοι διέμεναν στη χώρα για τουλάχιστον δέκα χρόνια κατά τη στιγμή της υπογραφής της συμφωνίας. Μαζί, προορίζονται να γίνουν πολίτες μιας κυρίαρχης χώρας. Διοργανώθηκαν τρία δημοψηφίσματα (το 2018, το 2020 και το 2022) για να ζητηθεί η γνώμη των πολιτών σχετικά με την προσχώρηση της χώρας στην πλήρη κυριαρχία. Το 2018, το 47,3% ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησίας, το 2020, το 47%. Το 2022, το κράτος επέβαλε τη διεξαγωγή του τρίτου δημοψηφίσματος εν μέσω της κρίσης του Covid. Ο βαριά πληττόμενος λαός των Κανάκ έθαυε τους εκατοντάδες νεκρούς του και πάνω από το 90% μποϊκοτάρισε το δημοψήφισμα. Το αποτέλεσμα, με ποσοστό συμμετοχής 43%, ήταν 96% υπέρ της διατήρησης της γαλλικής αποικίας.

Από το 1998, το FLNKS αποτελεί μειοψηφία στα κεντρικά όργανα της αποικίας (Κογκρέσο, κυβέρνηση). Αποτελεί την πλειοψηφία σε δύο από τις τρεις επαρχίες. Έχοντας εξοπλιστεί με σημαντικές εξουσίες (οικονομία, πολιτισμός), στις επαρχίες επετράπη στο FLNKS να αποκτήσει ερείσματα σε στρατηγικούς οικονομικούς τομείς, όπως το νικέλιο, ο τουρισμός και οι μεταφορές. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας της χώρας παραμένει στα χέρια λίγων οικογενειών πολυεκατομμυριούχων που συνδέονται με πολυεθνικές εταιρείες. Τα κόμματα της αποικιοκρατικής δεξιάς εκπροσωπούν τα συμφέροντά τους. Χρησιμοποιούν την πολιτική δύναμη που κατέχουν στην κυβέρνηση για να εφαρμόσουν ένα μείγμα ακραία φιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών χάρη στις οικονομικές μεταβιβάσεις από τη μητέρα πατρίδα και τα ευρώ που αποκτώνται από τη φοροδιαφυγή λόγω των νόμων περί φοροαπαλλαγών.

Οικονομική ανάπτυξη των ετών 2000-2010

Με κινητήρια δύναμη τις υψηλές τιμές του νικελίου και το καρνέ των επιταγών του γαλλικού κράτους, η χώρα γνώρισε υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης μέχρι το 2015. Είδαμε την κατασκευή δύο μεταλλουργικών εργοστασίων, ενός αεροδρομίου, ενός νοσοκομείου και πολυάριθμων υποδομών: δρόμων, ηλεκτρικών δικτύων, μιας νέας πόλης κ.λπ. Η κρίση στη Γαλλία έκλεισε τη βρύση που τροφοδοτούσε με ευρώ και οι τιμές του νικελίου κατέρρευσαν. Αυτό οδήγησε σε ένα αβυσσαλέο χρέος, τρία εργοστάσια σχεδόν σε πτώχευση και χρεοκοπημένα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης.

Στις εκλογές του 2020, το FLNKS κέρδισε έδρες, αλλά παρέμεινε μειοψηφία στο Κογκρέσοιο. Μια νέα πολιτική δύναμη αναδύθηκε: η Ωκεάνια Αφύπνιση [Éveil océanien], που εκπροσωπεί την κοινότητα των Ουαλίς και Φουτουνά. Τα νησιά Ουαλίς και Φουτουνά είναι γαλλική αποικία στην Πολυνησία. Στο πλαίσιο της εποικιστικής του πολιτικής, το γαλλικό κράτος οργάνωσε τη μετανάστευση χιλιάδων ανθρώπων για να εργαστούν στις κατασκευές, τα ορυχεία, τα δημόσια έργα κ.ά. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η κοινότητα αυτή χρησιμοποιήθηκε από τη δεξιά ως ένοπλη πτέρυγα κατά των Κανάκ. Η Ωκεάνια Αφύπνιση αποτέλεσε έκφραση της χειραφέτησης της κοινότητας από την αποικιοκρατική δεξιά.

Το 2021, το FLNKS και η Ωκεάνια Αφύπνιση σχημάτισαν τη λεγόμενη Ωκεάνια Πλειοψηφία στο Κογκρέσο. Αυτή η συμμαχία αποτέλεσε την πλειοψηφία της νέας κυβέρνησης υπό την προεδρία του Λουί Μαπού, αγωνιστή και ιστορικού ηγέτη του FLNKS. Για πρώτη φορά μετά την κυβέρνηση Τζιμπάου το 1983, οι Κανάκ βρέθηκαν στην εξουσία.

Μετά το σχηματισμό αυτής της νέας πλειοψηφίας, η αποικιοκρατική δεξιά συνέχισε να ριζοσπαστικοποιείται: οι μεγάλες οικογένειες αποσύρουν τα κεφάλαιά τους, οι πολυεθνικές του νικελίου αποεπενδύουν στο Κανάκι προς όφελος της Ινδονησίας. Για να αντιμετωπίσει την κρίση του Covid, το κράτος επιχορήγησε όλες τις τοπικές αρχές, αλλά επέβαλε δάνειο στην κυβέρνηση της Νέας Καληδονίας με επιτόκιο υψηλότερο από αυτό της αγοράς.

Ο πληθυσμός υφίσταται τις συνέπειες της κρίσης: ανεργία, υψηλό κόστος ζωής, ανεπάρκεια των δημόσιων υπηρεσιών κ.λπ.

Ο αυτοκράτορας Μακρόν

Τον Ιούλιο του 2023, ο Μακρόν ήρθε στο Κανάκι, συνοδευόμενος από δύο Rafales. Τα δύο αεροσκάφη, αφού έκαναν το τσίρκο τους πάνω από τη χώρα, πέταξαν στην Αυστραλία για να συμμετάσχουν σε στρατιωτικές ασκήσεις μαζί με τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ στον Ειρηνικό. Ο εχθρός ήταν η Κίνα. Στο Κανάκι, ο Μακρόν κάλεσε τους Καληδονήσιους να συμμετάσχουν ως σύμμαχοι της Γαλλίας στην οικοδόμηση ενός άξονα Ινδο-Ειρηνικού (από τη Μαγιότ έως το Παπέτε, περιλαμβάνοντας την Ινδία, τη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία) με στόχο την αντιμετώπιση της κινεζικής επιρροής στην περιοχή. Σε αυτό το σχήμα, το FLNKS δεν εμφανίζεται ως αξιόπιστος σύμμαχος. Για τον Ειρηνικό, στον ΟΗΕ, αποτελεί αγκάθι για τη γαλλική διπλωματία. Ενώ δεν υπήρχαν χρήματα για την κρίση του Covid στο Κανάκι, υπάρχουν χρήματα για να προσπαθήσουν να αποσπάσουν τις χώρες της περιοχής από την υποστήριξή τους προς το FLNKS: δημιουργία στρατιωτικής ακαδημίας, συμφωνίες συνεργασίας κ.λπ.

Πολιορκημένη από την αποικιοκρατική δεξιά, αντιμέτωπη με μια γαλλική κυβέρνηση αποφασισμένη για τους αυτοκρατορικούς της στόχους, η Ωκεάνια Συμμαχία αντιστάθηκε και έκτοτε η κυβέρνηση της χώρας προσπάθησε να λάβει μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Οι δειλές φορολογικές μεταρρυθμίσεις που πλήττουν τα συμφέροντα των πλουσιότερων και των εργοδοτών αποτέλεσαν αντικείμενο σφοδρής αντίδρασης της αποικιοκρατικής δεξιάς και των εργοδοτών.

Τον Μάρτιο του 2024, τα αφεντικά του κλάδου των οδικών μεταφορών, με την υποστήριξη όλων των εργοδοτών και της δεξιάς, μπλόκαραν τις αποθήκες καυσίμων, απειλώντας τη χώρα με παράλυση. Το κράτος, υπεύθυνο για τη διατήρηση της τάξης, επέτρεψε να συμβεί αυτό. Οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι της Δεξιάς εγκατέλειψαν το Κογκρέσοιο και την κυβέρνηση, κηρύσσοντας τους θεσμούς των οποίων ηγούνταν επί δεκαετίες παράνομους και αντιδημοκρατικούς.

Για να περιοριστεί η ένταση, ο Λουί Μαπού ανακοίνωσε την απόσυρση του φόρου στα καύσιμα, με στόχο να αντισταθμιστεί το χρόνιο έλλειμμα στην παραγωγή και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας, που ήταν η αιτία του αποκλεισμού. Παρά την απόσυρση αυτή, ο αποκλεισμός συνεχίστηκε και η δεξιά κάλεσε σε πορεία προς το Κογκρέσοιο. Χρειάστηκε η κινητοποίηση εκατοντάδων ακτιβιστών του FLNKS που ήταν αποφασισμένοι να σηκώσουν τα μπλόκα για να στείλουν τα αφεντικά των οδικών μεταφορών τα φορτηγά τους πίσω στο γκαράζ.

Αφού επέβαλε τη διενέργεια δημοψηφίσματος εν μέσω της κρίσης του Covid, επικυρώνοντας το αποτέλεσμα παρά το μποϊκοτάζ των Κανάκ, η κυβέρνηση θέλει να εγγυηθεί την αποικιοποίηση του Κανάκι, μεταβάλλοντας το εκλογικό σώμα, κάνοντας το προσβάσιμο σε οποιονδήποτε ζει τουλάχιστον δέκα χρόνια στη χώρα, καθιστώντας τους Κανάκ οριστικά μειονότητα.

Αγώνας κατά του νέου συνταγματικού νόμου

Ο συνταγματικός νόμος, που υποστηρίζεται από την κυβέρνηση και την τοπική δεξιά, αποτελεί ρήξη με τις συμφωνίες που υπογράφηκαν το 1998. Αντιτίθεται σε πολυάριθμα ψηφίσματα του ΟΗΕ που αντιτίθενται στις αποικιοκρατικές πολιτικές εποικισμού.

Όπως και το 1983, ο μοναδικός γερουσιαστής των Κανάκ που εξελέγη στη Γερουσία ηγήθηκε του αγώνα κατά του νόμου αυτού. Οι τροπολογίες του απορρίφθηκαν…

Στις 23 και 24 Μαρτίου 2024, το FLNKS πραγματοποίησε το συνέδριό του, το οποίο ήταν ανοικτό σε όλο το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας. Ομόφωνα, οι 700 παρόντες ακτιβιστές και αντιπρόσωποι (που στη Γαλλία θα αντιστοιχούσαν σε ένα συνέδριο 140.000 ατόμων) ζήτησαν κινητοποίηση κατά του σχεδίου συνταγματικού νόμου, υποστήριξη της κυβέρνησης Λουί Μαπού και έναρξη συζητήσεων με το κράτος με στόχο την πλήρη ανεξαρτησία του Κανάκι.

Η πραξικοπηματική πολιτική της αποικιοκρατικής δεξιάς και η παθητικότητα, ακόμη και η συνενοχή του γαλλικού κράτους απέναντι στις δράσεις της και τις απειλές της, αποδεικνύουν ότι δεν υπάρχει περιθώριο για μια περιοχή που διοικείται από τον λαό των Κανάκ εντός της Γαλλικής Δημοκρατίας.

Την Πέμπτη 28 Μαρτίου, η αποικιοκρατική δεξιά κάλεσε σε πορεία προς το Κογκρέσο. Το FLNKS κάλεσε σε πορεία κατά του συνταγματικού νόμου.

Οι αγωνιστές ενάντια στην αποικιοκρατία και τον ρατσισμό, που υποστηρίζουν τους αγώνες των λαών για την απελευθέρωσή τους στην Παλαιστίνη, την Ουκρανία και το Κουρδιστάν πρέπει να είναι έτοιμοι να κινητοποιηθούν σε ένδειξη αλληλεγγύης προς το λαό Κανάκ.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Jeff Castel, « Kanaky, en finir (vraiment) avec le temps des colonies ! », l’Anticapitaliste, τεύχος 155, Απρίλιος 2024, https://lanticapitaliste.org/actualite/international/kanaky-en-finir-vraiment-avec-le-temps-des-colonies.

Jeff Castel, “Kanaky – put a stop (really) to the time of colonies!”, International Viewpoint, 10 Μαΐου 2024, https://internationalviewpoint.org/spip.php?article8519.

Σημειώσεις

^[1] [Σ.τ.Μ.:] Οι barbouzes ήταν αρχικά ένοπλη ομάδα που συγκροτήθηκε από το γαλλικό κράτος το 1961 για να αντιμετωπίσει την Οργάνωση Μυστικού Στρατού στην Αλγερία.