Άνθρωποι εγκαταλείπουν τα σπίτια τους για να γλιτώσουν από τη βία των συμμοριών στο Πορτ-ο-Πρενς της Αϊτής, στις 6 Μαρτίου 2024 [Ralph Tedy Erol/Reuters]

Otavio Calegari

Αϊτή: γκανγκστερισμός, δυστυχία και κρίση της καπιταλιστικής κυριαρχίας

Η Αϊτή βιώνει εδώ και αρκετά χρόνια μια βαθιά οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση. Η κρίση αυτή επιδεινώνεται τώρα και οδηγεί σε ένα πραγματικό χάος στη χώρα.

Πριν κατανοήσουμε την τρέχουσα κατάσταση, πρέπει να πάμε λίγο πίσω. Το 2022, ως απάντηση στη σκληρή πραγματικότητα που βιώνει η εργατική τάξη και οι φτωχοί άνθρωποι, υπήρξαν τεράστιες διαδηλώσεις και σημαντικές απεργιακές κινητοποιήσεις, ως συνέχεια μιας διαδικασίας που ξεκίνησε το 2018. Εκείνη την εποχή γράφαμε ότι η Αϊτή βίωνε μια πραγματική λαϊκή εξέγερση^[1]. Οι σύντροφοί μας του Batay Ouvriyé, του αϊτινού συνδικαλιστικού κέντρου με ισχυρή παρουσία στη βιομηχανική εργατική τάξη του Πορτ-ο-Πρενς, απεύθυναν διάφορα καλέσματα για κινητοποιήσεις^[2].

Από τη δολοφονία του πρώην προέδρου της Αϊτής, Ζοβενέλ Μοΐζ (Ιούλιος 2021), η κυβέρνηση της Αϊτής βρίσκεται υπό την κυριαρχία του Αριέλ Ανρί, ο οποίος διορίστηκε από τον Μοΐζ ως πρωθυπουργός δύο ημέρες πριν από τη δολοφονία του. Στα τέλη του 2021, ο Ανρί ανέστειλε τις προγραμματισμένες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές (το κοινοβούλιο είχε ήδη διαλυθεί για όσο διάστημα διαρκούσε η θητεία του), διατηρώντας μια «σχεδόν» μονοπρόσωπη εξουσία, υποστηριζόμενη από την πραγματική δύναμη της χώρας, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Λόγω της τεράστιας πολιτικής αστάθειας, που έγινε ακόμη πιο εκρηκτική από τις μαζικές διαδηλώσεις, τη δύναμη των συμμοριών και την ευθραυστότητα της αστυνομίας της Αϊτής^[3], ο Μοΐζ ζητούσε επί μήνες μια νέα αποστολή του ΟΗΕ για τη «σταθεροποίηση» της χώρας.

Λόγω της διάλυσης του κράτους της Αϊτής και της αδυναμίας της αστικής τάξης της Αϊτής να καταλήξει σε συμφωνίες για την εδραίωση της κυριαρχίας της στη χώρα, οι ένοπλες ομάδες που συνδέονται με ορισμένους πολιτικούς, κόμματα και επιχειρηματίες έχουν πολλαπλασιαστεί, η καθεμία με τα δικά της συμφέροντα και επιχειρήσεις. Σήμερα, ορισμένοι ηγέτες αυτών των συμμοριών έχουν μεγαλύτερη δύναμη από την Εθνική Αστυνομία. Οι πιο γνωστοί και πιο έμπειροι στα μέσα ενημέρωσης είναι ο Τζίμι Σεριζιέ (παρατσούκλι Μπάρμπεκιου), πρώην αστυνομικός και σήμερα επικεφαλής της G9, μιας ομάδας που συγκεντρώνει εννέα ένοπλες ομάδες και ήταν πολύ κοντά στον πρώην πρόεδρο Μοΐζ. Ένας άλλος είναι ο Τζόνσον Αντρέ (παρατσούκλι Ιζό), ο οποίος ηγείται της ομάδας Vilaj de Dye – 5 Segonn. Σύμφωνα με ακαδημαϊκούς που έχουν γράψει για τον γκανγκστερισμό στην Αϊτή (οι οποίοι όμως είναι ξένοι και δεν έχουν παρουσία στη χώρα), υπάρχουν άλλοι ηγέτες ακόμη πιο ισχυροί, αλλά διατηρούν χαμηλότερο προφίλ^[4]. Οι ομάδες αυτές έχουν στενές σχέσεις με τον κρατικό μηχανισμό εδώ και δεκαετίες.

Η κρίση κλιμακώθηκε τις τελευταίες εβδομάδες, με συντονισμένες επιθέσεις διαφόρων συμμοριών σε δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα, με αίτημα την παραίτηση του Ανρί. Την περασμένη Πέμπτη (14 Μαρτίου), το σπίτι του γενικού διευθυντή της Εθνικής Αστυνομίας της Αϊτής πυρπολήθηκε από μία από αυτές τις ομάδες.

Οι οδηγοί λεωφορείων καταγγέλλουν το γεγονός ότι οι συμμορίες ελέγχουν τους αυτοκινητόδρομους^[5], χρεώνοντας διόδια στους οδηγούς, γεγονός που έχει αυξήσει τις τιμές των τροφίμων και έχει προκαλέσει σημαντική μείωση της μεταφοράς αγαθών στα διάφορα σημεία της χώρας. Οι συμμορίες διατηρούν επίσης υπό τον έλεγχό τους το κύριο λιμάνι της Αϊτής, το Πορτ-ο-Πρενς, καθιστώντας δύσκολο τον εφοδιασμό της πόλης με καύσιμα. Τα καύσιμα εξαφανίζονται από τα βενζινάδικα και πωλούνται ήδη σε διπλάσια τιμή στην παράλληλη αγορά^[6].

Σύμφωνα με ανάλυση του ΟΗΕ, τις επόμενες εβδομάδες θα μπορούσε να υπάρξει καταστροφικός λιμός στη χώρα. Τα επίπεδα λιμού στο Πορτ-ο-Πρενς μοιάζουν ήδη με εκείνα των εμπόλεμων ζωνών^[7]. Το κύριο πρόβλημα σήμερα δεν είναι η παραγωγή τροφίμων αλλά η μεταφορά των αγαθών στις μεγάλες πόλεις και η διανομή τους^[8]. Αυτή η χαοτική κατάσταση έχει ήδη προκαλέσει, τα τελευταία χρόνια, τον εκτοπισμό περισσότερων από 360.000 ανθρώπων στο εσωτερικό της χώρας προκειμένου να αναζητήσουν συνθήκες επιβίωσης.

Με την κλιμάκωση της κρίσης, πριν από λίγες ημέρες, ο Αριέλ Ανρί ανακοίνωσε την παραίτησή του. Ο Ανρί βρισκόταν στο Πουέρτο Ρίκο και δεν μπόρεσε να επιστρέψει στην Αϊτή. Ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι θα παραιτηθεί αμέσως μόλις συγκροτηθεί το Προεδρικό Μεταβατικό Συμβούλιο (ΠΜΣ), ένα όργανο που σκοπεύει να αναλάβει το τιμόνι του κράτους ως κυβέρνηση εθνικής ενότητας μεταξύ των διαφόρων αστικών κομμάτων και επιχειρηματικών οργανώσεων. Το ΠΜΣ συγκροτείται από τις συναντήσεις που πραγματοποιούνται από την CARICOM (Κοινότητα της Καραϊβικής) στη Τζαμάικα, με την παρουσία των αϊτινών κομμάτων και επιχειρηματικών οργανώσεων και του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν.

Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός δυσκολεύτηκε να οργανώσει μια νέα αποστολή κατοχής, αφού η πλειοψηφία των κρατών που εκπλήρωσαν αυτό το ρόλο το 2004 (με την έναρξη της MINUSTAH) δείχνουν σήμερα απροθυμία να πραγματοποιήσουν μια νέα εισβολή. Πριν από μερικές εβδομάδες, το κράτος της Κένυας συμφώνησε να ηγηθεί της νέας στρατιωτικής επέμβασης, η οποία δεν έχει γίνει ακόμη πραγματικότητα λόγω των απαιτήσεων της κενυατικής κυβέρνησης (να καταλάβει τη χώρα μόνο μετά το σχηματισμό του ΠΜΣ) και της αδυναμίας των ΗΠΑ να αποδεσμεύσουν χρήματα για τη μεταφορά στρατευμάτων από την Κένυα (το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα εμποδίζει τη Γερουσία και την εκτελεστική εξουσία της οποίας ηγούνται οι Δημοκρατικοί^[9]).

Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και του Καναδά είναι οι κύριες κινητήριες δυνάμεις για μια νέα κατοχή και οι κύριοι χρηματοδότες της. Είναι πολύ πιθανό ότι η κατοχή θα ξεκινήσει τις επόμενες εβδομάδες, με το σχηματισμό της ΠΜΣ, αν και λόγω του μεγέθους της κρίσης υπάρχει επίσης η πιθανότητα ότι οι προϋποθέσεις για το σχηματισμό της προσωρινής κυβέρνησης και της κατοχής δεν θα επιτευχθούν με τη χρήση των προτεινόμενων σήμερα μεθόδων.

Μια νέα κατοχή θα σήμαινε αναμφίβολα μια οπισθοδρόμηση για τον λαό της Αϊτής. Μια σύγκρουση μεταξύ στρατευμάτων κατοχής και ένοπλων συμμοριών θα μπορούσε να σημάνει τεράστια αιματοχυσία, που θα επηρέαζε εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες. Είναι επίσης πιθανό οι ΗΠΑ να μπορέσουν να διαπραγματευτούν με ορισμένες από αυτές τις συμμορίες, κάνοντας συμφωνίες για τη διατήρηση ζωνών επιρροής τους με αντάλλαγμα την άδεια «διακυβέρνησης».

Ο στόχος μιας νέας κατοχής είναι να κάνει αυτό που έκανε η MINUSTAH^[10], δηλαδή να εγγυηθεί μια ορισμένη πολιτική και οικονομική σταθερότητα, ώστε οι ξένες εταιρείες να συνεχίσουν να εκμεταλλεύονται τη φτηνή εργασία της εργατικής τάξης της Αϊτής και να περιορίσουν τη μεταναστευτική ροή από την Αϊτή προς άλλες χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς, η Δομινικανή Δημοκρατία και άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Τα Ηνωμένα Έθνη κατέλαβαν την Αϊτή για 13 χρόνια, κατ’ εντολή των Ηνωμένων Πολιτειών, και κανένα από τα βασικά κοινωνικά προβλήματα δεν επιλύθηκε. Ως εκ τούτου, όλες οι οργανώσεις της εργατικής τάξης παγκοσμίως πρέπει να αντιταχθούν σε μια νέα κατοχή, η οποία θα φέρει μόνο περισσότερα βάσανα και δυστυχία στην Αϊτή.

Από την άλλη πλευρά, η παρούσα κατάσταση είναι μη βιώσιμη και μπορεί να οδηγήσει σε εμφύλιο πόλεμο ή σε ακόμη μεγαλύτερη δυστυχία για το λαό. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να συζητήσουμε μια εργατική λαϊκή διέξοδο από την κρίση.

Είναι απαραίτητο να υπάρξει αντίδραση στη βαρβαρότητα

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι στην Αϊτή επικρατεί μια κατάσταση βαρβαρότητας, κυρίως στην πρωτεύουσα της χώρας. Τα επίπεδα δυστυχίας και βίας βρίσκονται σε επίπεδα που δεν έχουν γνωρίσει άλλα έθνη της αμερικανικής ηπείρου (και πολύ κοντά στα φτωχότερα έθνη της Αφρικής). Ο πληθυσμός ζει σε μια πραγματική κόλαση, χωρίς να γνωρίζει αν θα έχει κάτι να φάει την επόμενη μέρα ή αν οι συγγενείς του θα δολοφονηθούν από την αστυνομία ή από ένοπλες ομάδες. Σύμφωνα με αναφορές των συντρόφων μας στο Batay Ouvriyé, η κατάσταση των λαϊκών οργανώσεων είναι μια κατάσταση απόλυτης αμυντικής συμπεριφοράς, αφού οι λαϊκές διαδηλώσεις συχνά δέχονται επιθέσεις από ένοπλες ομάδες.

Από απόσταση, είναι πολύ δύσκολο να εκφέρει κανείς γνώμη για τα μέτρα που θα μπορούσαν να πάρουν οι εργατικές, λαϊκές και αγροτικές οργανώσεις της χώρας, καθώς οι συνθήκες ασφαλείας για συναντήσεις, συνελεύσεις ή κινητοποιήσεις είναι ελάχιστες. Πριν από μερικούς μήνες, υπήρξε μια σημαντική λαϊκή αντίδραση με λιντσαρίσματα μελών συμμοριών, όπως αναφέραμε τον περασμένο Ιούνιο^[11]. Αυτό είναι ένα σημαντικό παράδειγμα λαϊκής αντίδρασης.

Εξαιτίας της παρούσας κατάστασης, κάθε πιθανότητα να υπάρξει εργατική και λαϊκή λύση στην κρίση περνάει μέσα από την οργάνωση της αυτοάμυνας των εργατών και των αγροτών, με τη συγκρότηση ένοπλων λαϊκών πολιτοφυλακών. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αντιμετωπιστούν οι συμμορίες, η αστυνομία και μια ενδεχόμενη κατοχή, παρά μόνο με τον εξοπλισμό των εργαζομένων. Δεν μπορούμε να πούμε με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει αυτό: είτε με την κατάσχεση των όπλων που εισέρχονται από τα λιμάνια, είτε με αιφνιδιαστικές επιθέσεις στις συμμορίες, είτε με επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα και στρατώνες, είτε με άλλους τρόπους.

Οι εργατικές, λαϊκές και αγροτικές πολιτοφυλακές πρέπει να είναι στην υπηρεσία της δημοκρατικής οργάνωσης της εργατικής τάξης στα εργοστάσια, στις γειτονιές και στην ύπαιθρο. Μια εργατική, αγροτική και λαϊκή επανάσταση που θα σαρώσει τις συμμορίες και το παρακμιακό κράτος της Αϊτής είναι ο μόνος τρόπος για να απελευθερωθεί η χώρα από τη μόνιμη κρίση της.

Αυτή η επανάσταση θα πρέπει να αναθεωρήσει ολόκληρη την κοινωνική και οικονομική οργάνωση της χώρας, ξεκινώντας με την εθνικοποίηση των μεγάλων τραπεζών, των τηλεφωνικών εταιρειών, των εργοστασίων και των γαιών των μεγαλοϊδιοκτητών. Μία από τις προτεραιότητες θα πρέπει να είναι η εξασφάλιση του εφοδιασμού των πόλεων με τρόφιμα που παράγονται στην ύπαιθρο. Στην Αϊτή, ένα μεγάλο μέρος της γεωργικής παραγωγής και του εφοδιασμού των πόλεων πραγματοποιείται από μικρούς επιχειρηματίες. Μια συμμαχία μεταξύ αυτού του τομέα και των εργαζομένων των μεγάλων πόλεων είναι απαραίτητη.

Η αστική τάξη της Αϊτής και ο ιμπεριαλισμός έχουν αποδειχθεί εντελώς ανίκανοι να επιλύσουν την τεράστια ανθρωπιστική κρίση που βιώνει η Αϊτή εδώ και αρκετές δεκαετίες. Μόνο μια κυβέρνηση της εργατικής τάξης με τη φτωχή αγροτιά θα μπορέσει να επιβάλει μια άλλη πορεία για την Αϊτή.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Otávio Calegari, “ Haití: gangsterismo, miseria y crisis de la dominación capitalista”, Workers’ Voice/La Voz de los Trabajadores, 20 Μαρτίου 2024, https://workersvoiceus.org/es/2024/03/20/haiti-gangsterism-misery-and-crisis-of-capitalist-domination/.

Otávio Calegari, “Haiti: gangsterism, misery and crisis of capitalist domination”, Workers’ Voice/La Voz de los Trabajadores, 20 Μαρτίου 2024, https://workersvoiceus.org/2024/03/20/haiti-gangsterism-misery-and-crisis-of-capitalist-domination/.

Σημειώσεις

^[1] David Espinosa, “Una nueva rebelión de masas sacude Haití”, Liga Internacional de los Trabajadores - Cuarta Internacional, 3 Οκτωβρίου 2022, https://litci.org/es/una-nueva-rebelion-de-masas-sacude-haiti/.

^[2] “Haití. ¡Movilizar, movilizar, movilizar para paralizar! Declaración del Sindicato Obrero Textil y del Vestido / Batay Ouvriyé (SOTA-BO)”, Liga Internacional de los Trabajadores - Cuarta Internacional, 25 Οκτωβρίου 2022, https://litci.org/es/haiti-movilizar-movilizar-movilizar-para-paralizar/.

^[3] Οι Ένοπλες Δυνάμεις της Αϊτής είναι σχεδόν ανύπαρκτες, λόγω της διάλυσής τους το 1994 –με εντολή των ΗΠΑ– και της πρόσφατης ανασυγκρότησής τους τα τελευταία χρόνια.

^[4] Vanessa Buschschlüter, “The men fighting gang leader Barbecue for power in Haiti”, BBC News, 12 Μαρτίου 2024, https://www.bbc.com/news/world-latin-america-68534619.

^[5] Le Nouvelliste, 8 Φεβρουαρίου 2024, https://kiosque.lenouvelliste.com/journal/lenouvelliste/2024-02-17/3093?token=lLiKRfhk4n9UQxEiQEQjzu3Dt5WLwOXUpjaTlRzEVtvfGbooAeJMHYF8xOua&redirect_url=https://lenouvelliste.com/kiosque/le-nouvelliste.

^[6] “Gas shortage in Haiti’s capital fuels black market price surge”, The Haitian Times, 15 Μαρτίου 2024, https://haitiantimes.com/2024/03/15/gang-haiti-chaos-causing-gas-shortage/.

^[7] « Le chaos règne en Haïti et le risque de famine est élevé, selon le PAM », Le Nouvelliste, 15 Μαρτίου 2024, https://lenouvelliste.com/article/247199/le-chaos-regne-en-haiti-et-le-risque-de-famine-est-eleve-selon-le-pam.

^[8] Esther Kimberly Bazile, « Insécurité : Le cri d’un planteur face aux pertes agricoles », Le Nouvelliste, 15 Μαρτίου 2024, https://lenouvelliste.com/article/247234/insecurite-le-cri-dun-planteur-face-aux-pertes-agricoles.

^[9] Roberson Alphonse, « Toujours pas de fonds américains pour financer le déploiement des policiers du Kenya en Haïti », Le Nouvelliste, 15 Μαρτίου 2024, https://lenouvelliste.com/article/247253/toujours-pas-de-fonds-americains-pour-financer-le-deploiement-des-policiers-du-kenya-en-haiti.

^[10] MINUSTAH (Mission des Nations Unies pour la stabilisation en Haïti) Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών για τη Σταθεροποίηση της Αϊτής, η οποία διήρκεσε από το 2004 έως το 2017, υπό την ηγεσία της κυβέρνησης της Βραζιλίας και υπό την διοίκηση των ΗΠΑ.

^[11] “Haití: avanza reacción popular a la barbarie”, Liga Internacional de los Trabajadores - Cuarta Internacional, 4 Ιουνίου 2023, https://litci.org/es/haiti-avanza-reaccion-popular-a-la-barbarie/.