Corina Tulbure

Η επικέντρωση στην καταπολέμηση των διακινητών μεταναστών αποκαλύπτει την έλλειψη πολιτικής ασύλου σε επίπεδο ΕΕ και μια πολιτική διώξεων κατά των μεταναστών.

«Πίσω σου είναι ο θάνατος. Μπροστά σου, η θάλασσα: μια νέα ζωή ή ο θάνατος. Είναι δική σου επιλογή», είπε ο Τούρκος διακινητής στον Μπάσελ. Ο Μπάσελ, ένας νεαρός Κούρδος από τη Συρία, έπρεπε να αποφασίσει αν θα έπαιρνε το zodiac (ένα μικρό και φτηνό πλαστικό σκάφος) ή όχι. Το ταξίδι κοστίζει 800 ευρώ. Τέλικά, ο ίδιος επέλεξε να μπει στη Βουλγαρία κρυμμένος σε ένα φορτηγό, πληρώνοντας 1.500 ευρώ. Για να είναι κάποιος διακινητής ή οδηγός (αυτοαποκαλούνται έτσι) πρέπει είναι μέρος μιας επιχειρηματικής αλυσίδας που ξεκινά από τη Συρία, περνά μέσα από την Τουρκία, και συνεχίζει μέσω της Βουλγαρίας, της Σερβίας, της Κροατίας, μέχρι να μπει στον χώρο Σένγκεν. Οι διακινητές έχουν διαφορετικές εθνικότητες, είναι οργανωμένοι σε δίκτυα που βρίσκονται σε διαφορετικές πόλεις και χώρες, και συνήθως διατηρούν στενούς δεσμούς με τις τοπικές αρχές, όπως για παράδειγμα, τους αστυνομικούς. Στο στρατόπεδο προσφύγων Harmanli, στο νότιο τμήμα της Βουλγαρίας, μπορεί κανείς να δει διακινητές να περιφέρονται και να μιλάνε με τους πρόσφυγες μπροστά στους αστυνομικούς. Κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας με διακινητές στα σύνορα Τουρκίας-Βουλγαρίας, η διαπραγμάτευση της τιμής φαίνεται σαν μια συνομιλία με ένα κανονικό ταξιδιωτικό πράκτορα. Όλη η διαδρομή από τη Συρία στη Γερμανία κοστίζει περισσότερο από 10.000 ευρώ· μπορεί κανείς να διασχίσει τα σύνορα της Τουρκίας με τη Βουλγαρία για 1.500 ή 2.000 ευρώ. Υπάρχουν επίσης διαφορετικές τιμές ανάλογα με το πώς θα περάσουν τα σύνορα: με φορτηγό ή από τη στεριά, περπατώντας δύο ώρες, τέσσερις ώρες ή δύο ημέρες.

Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες στο στρατόπεδο Harmanli μπαίνουν στην ΕΕ με αυτόν τον τρόπο πληρώνοντας διακινητές. Είναι nafrat, όπως αποκαλούν τους εαυτούς τους: «Σε πολλούς προσφυγικούς καταυλισμούς, όλοι οι άνθρωποι έχουν περάσει τα σύνορα πληρώνοντας. Είναι ο μόνος τρόπος για να φτάσουν στην Ευρώπη», μας εξηγεί ένας διακινητής στον καταυλισμό προσφύγων Harmanli. Στη διαδρομή τους εδώ, πολλοί από τους μετανάστες έχουν πέσει θύματα εκβιασμού ή απειλήθηκαν από τους διακινητές. Οι τελευταίοι συχνά να κλεύουν τα χρήματα των μεταναστών ειδικά κατά τη διάρκεια δύσκολων περασμάτων μέσα από δάση ή παραδίδοντάς τους απευθείας στην αστυνομία των συνόρων, με την οποία οι διακινητές μοιράζονται τα λάφυρα. Αυτή η συμπεριφορά είναι πολύ συνηθισμένη· ως εκ τούτου, η Τουρκία έχει δει την άνθηση ενός νέου τύπου επιχειρήσεων στις οποίες οι πρόσφυγες ξοδεύουν χιλιάδες ευρώ σε εγγύηση καταθέσεων. Οι άνθρωποι αφήνουν χρήματα και υπάρχοντά μεγάλης αξίας σε θυρίδες για να τα παραλάβουν τη στιγμή που φτάνουν στον προορισμό τους, συνήθως τη Γερμανία, για ένα αρκετά σημαντικό ποσό. Εκτός αυτού, οι περισσότεροι πρόσφυγες ταξιδεύουν συνήθως μεταφέροντας μόνο ένα σακίδιο.

Τι είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους να ακολουθήσουν τέτοιες αυτοκτονικές διαβάσεις των θαλάσσιων και χερσαίων συνόρων; Ή την πληρωμή 10.000 ευρώ, όταν μία πτήση από την Τουρκία για τη Γερμανία μπορεί να κοστίζει κάτω από 100 ευρώ; Η επιχείρηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών είναι απλά μια απάντηση στην οχύρωση της Ευρώπης και της παραβίασης των δικαιωμάτων των μεταναστών για πολιτικό άσυλο και διεθνή προστασία, που υποτίθεται ότι διασφαλίζεται από τους κανονισμούς της ΕΕ.

Το σχετικό Ευρωπαϊκό Ίδρυμα, υπεύθυνο για την τύχη των προσφύγων που εξαπατώνται ή σκοτώνονται από τους διακινητές κρύβεται πίσω από τις υποκριτικές ευρωπαϊκές πολιτικές σχετικά με το άσυλο για τους πρόσφυγες. Επί του παρόντος, προκειμένου να υποβάλει αίτηση για άσυλο, ένα άτομο πρέπει να είναι φυσικά παρόν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Δεν είναι πλέον δυνατόν να ζητήσει άσυλο στις ευρωπαϊκές πρεσβείες στις χώρες που συνορεύουν με τη ζώνη των συγκρούσεων. Η Ισπανία ήταν μία από τις τελευταίες χώρες στην ΕΕ που κατάργησε αυτή τη δυνατότητα το 2009.

Παρά το γεγονός ότι οι θάνατοι των προσφύγων βρέθηκαν στα εξώφυλλα πολλών εφημερίδων όλο το καλοκαίρι, δεν υπάρχει κανένας νόμιμος ή ασφαλής τρόπος για να εισέλθουν στην ΕΕ ή τουλάχιστον κάποιος ανθρωπιστικός διαδρόμος· αντιθέτως, η Ουγγαρία ανεγείρει φράχτες και οι χώρες που ανήκουν στον χώρο Σένγκεν, ανακοίνωσαν το κλείσιμο των συνόρων τους. Ως εκ τούτου, από σήμερα τουλάχιστον, οι πρόσφυγες μπορούν να φτάσουν στο ευρωπαϊκό έδαφος για να ζητήσουν άσυλο και προστασία μόνο μέσα την επικοινωνία τους με διακινητές και με κίνδυνο της ζωής τους στις επικίνδυνες διαδρομές. Εάν τα κράτη μέλη της ΕΕ δεν αλλάξουν τις πολιτικές τους για το άσυλο και δεν ανοίξουν νόμιμους τρόπους για να φτάσουν στην Ε.Ε., αντί να στέλνουν το στρατό στα σύνορα (Ουγγαρία, Βουλγαρία), θα συνεχίσουν να ωθούν τους ανθρώπους στα δρομολόγια αυτοκτονίας και να μοιράζονται την ευθύνη για τους θανάτους τους, διότι καταλαμβάνουν την ίδια πλευρά των συνόρων και μοιράζονται την ίδια εθνικότητα με τους διακινητές τους οποίους κατηγορούν.

Η καταπολέμηση των διακινητών

και την ανάπτυξη της αγοράς των «παράνομων ανθρώπων»

Εκτιμάται ότι οι πρόσφυγες έχουν ξοδέψει περισσότερα από 250 εκατομμύρια ευρώ σε πληρωμές στους διακινητές που τους έφεραν στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου. Σύμφωνα με στοιχεία από το The Migrant File,¹ η ΕΕ έχει δαπανήσει πάνω από ένα δισεκατομμύριο ευρώ για τη διασφάλιση των συνόρων με φράχτες, ως επί το πλείστον κάνοντας χρήση δημοσίων πόρων από τα κράτη μέλη. Μόνο ο νέος φράκτης που κατασκευάστηκε πρόσφατα στην Ουγγαρία κόστισε περισσότερα από 100 εκατομμύρια ευρώ. Το ποσό των χρημάτων που μεταφέρεται από τη δημόσια σφαίρα στις ιδιωτικές εταιρείες που προσλαμβάνονται για να κατασκευάσουν αυτές τις περιφράξεις, γίνεται σε μεγάλο βαθμό με έξοδα από άλλα κονδυλια του προϋπολογισμού, όπως της υγεία και της εκπαίδευσης στα ίδια τα κράτη. Την ίδια στιγμή, η ΕΕ ανακοίνωσε αύξηση 77 εκατομμύρια ευρώ στον προϋπολογισμό που προορίζεται για την καταπολέμηση των διακινητών μεταναστών, που θα επιτρέπει επιπρόσθετες συσκευές παρακολούθησης, όπως, στρατιωτικά αεροσκάφη και πλοία.

Επιπλέον, σύμφωνα με στοιχεία του IOM,² περισσότεροι από 28.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά την τελευταία δεκαετία, στη Μεσόγειο Θάλασσα, ενώ προσπαθούσαν να φτάσουν στην Ευρώπη και 30.000 άνθρωποι διατρέχουν τον κίνδυνο θανάτου, ενώ διασχίζουν τη Μεσόγειο το 2015. Η πλειονότητα των ατόμων που έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Ευρώπη προερχόταν από τις χώρες που επλήγησαν από πολέμους: Λιβύη, Σομαλία, Αφγανιστάν, Συρία.

Με τις πολιτικές ασύλου σήμερα, η ΕΕ παραβιάζει το διακηρυγμένο δικαίωμα ασύλου, και ποινικοποιεί επίσης τους δυνητικά αιτούντες άσυλο οι οποίοι μετακινούνται προς το ευρωπαϊκό έδαφος, πολλαπλασιλαζοντας έννοιες, όπως, «παράνομος μετανάστης» και «καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης». Έτσι, για παράδειγμα, η αιτιολόγηση του βουλγαρικού υπουργείου Άμυνας για την αποστολή στρατού στα σύνορα ήταν «ο αγώνας κατά της παράνομης μετανάστευσης». Ο σημερινός πόλεμος κατά της «παράνομης» μετανάστευσης έχει ουσιαστικά καταργήσει οποιαδήποτε ουσιαστική πολιτική ασύλου. Η Ουγγαρία ψήφισε πρόσφατα ένα νόμο για την ποινική δίωξη των Ούγγρων πολιτών οι οποίοι προσφέρουν βοήθεια σε μετανάστες χωρίς άδεια παραμονής στην Ουγγαρία. Με την καταπολέμηση της «παράνομης» μετανάστευσης (συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων), κάθε πρόσωπο που βοηθά τους μετανάστες που διέρχονται από μια χώρα, ακόμη και αν η ζωή του μετανάστη είναι σε κίνδυνο, μπορεί να κατηγορηθεί «ως διακινητής μεταναστών», μια απόδειξη του εγκληματικού χαρακτήρα των σημερινών νόμων μετανάστευσης.

Αλλά η άρνηση της ΕΕ να ανοίξει μια νόμιμη και ασφαλή είσοδο στην Ευρώπη δεν παράγει μόνο μια αγορά για τους διακινητές. Με τον όρο «παράνομος μετανάστης» ανοίγεται μια τεράστια αγορά «παρανομίας» (ο ανθρωπολόγος Ruben Anderson μιλά για τη βιομηχανία της παρανομίας), μια αγορά απολύτως νόμιμη και χρηματοδοτούμενη από τους φόρους που πληρώνουν οι πολίτες της ΕΕ, της οποίας οι επιτυχείς συναλλαγές ισοδυναμούν με φυλάκιση ή απέλαση των μεταναστών. Η αγορά αυτή περιλαμβάνει στρατόπεδα κράτησης μεταναστών, αστυνομικούς και δικαστές που εργάζονται εκεί. Μετά τη διέλευση των συνόρων Τουρκίας-Βουλγαρίας, οι πρόσφυγες που συλλαμβάνονται από τις αστυνομικούς καταλήγουν σε κάποιο κέντρο κράτησης, όπως αυτό στο Elhovo (ένα από τα περισσότερα από 400 στρατόπεδα κράτησης σε όλη την ΕΕ, σύμφωνα με το Migreurope).³ Αυτό το στρατόπεδο είναι χειρότερο από τις περισσότερες φυλακές: στο εσωτερικό, κρατούνται άνθρωποι που θεωρούνται «παράνομοι» στην ΕΕ, δηλαδή, στερούνται νομικών δικαιωμάτων. Μέσα σε αυτό το στρατόπεδο δεν υπάρχει λίστα των δικαιωμάτων των κρατουμένων ούτε μηχανισμοί στους οποίους να μπορεί να προσφύγει ένα άτομο που υπέστη βία ή βασανιστήρια. Ένας αδιαφανής χώρος, όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα αγνοούνται, απαγορεύεται η πρόσβαση στον Τύπο και δεν μπορεί να τεκμηριωθούν καταχρήσεις της αστυνομίας σε βάρος των μεταναστών. Μια σημαντική συνιστώσα της «αγοράς της παρανομίας» είναι οι απελάσεις εξπρές. Στους επόμενους μήνες, εκτιμάται ότι περισσότερα από 400.000 άτομα θα απελαθούν ως «παράνομοι μετανάστες» χωρίς καμία εξήγηση για το πώς οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου κάνουν διάκριση μεταξύ ενός προσώπου που διαφεύγει τη βία του πολέμου ή τη βία της ακραίας φτώχειας. Κατά τη διάρκεια των πτήσεων απέλασης που έχουν ήδη γίνει, υπήρξαν τεκμηριωμένοι θανάτοι ατόμων, υποχρεωτική χορήγηση ηρεμιστικών και εκτεταμένη χρήση βίας. Επιπλέον, αυτές οι μαζικές απελάσεις μεταφράζονται σε άλλη μια μεταφορά δημόσιου χρήματος στις ιδιωτικές αεροπορικές εταιρείες.

Χωρίς μια αλλαγή στις μεταναστευτικές πολιτικές, ο συνδυασμός του «refugees welcome» και του πολέμου κατά των διακινητών μεταναστών πρόκειται να παράγει περισσότερη βία εναντίον των μεταναστών και θα αυξήσει τα έσοδα των διακινητών, των αεροπορικών εταιρειών και τους προϋπολογισμούς καταστολής που έχουν διατεθεί για τα στρατόπεδα κράτησης μεταναστών. Καθώς αυτή η κατάσταση επηρεάζει το σύνολο της Ευρώπης, όχι μόνο το ανατολικό της τμήμα, τίθεται το ερώτημα: γιατί οι ευρωπαίοι πολίτες επιτρέπουν αυτές τις πολιτικές μεταναστεύσεις; Και δεύτερον: ποιον ωφελούν;

Μετάφραση: e la libertà

Πηγή: Corina Tulbure, «Fighting Traffickers or Migrants?», LeftEast, 25 Δεκεμβρίου 2015.

Η Corina Tulbure είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. Αρθρογραφεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα: El Periódico de Catalunya, Público, Ara, Rebelión.

Σημειώσεις