James Markin

Το βραβευμένο με Όσκαρ «No Other Land» δείχνει το πραγματικό πρόσωπο της ισραηλινής βίας στη Δυτική Όχθη

Ο νικητής του βραβείου καλύτερου ντοκιμαντέρ στα βραβεία Όσκαρ του περασμένου Σαββατοκύριακου είναι μια ταινία που οι περισσότεροι Αμερικανοί δεν έχουν τη δυνατότητα να δουν εύκολα: το «No Other Land». Το παλαιστινιακό/ισραηλινό ντοκιμαντέρ δεν κατάφερε να βρει διανομέα στις ΗΠΑ πριν από την περίφημη τελετή απονομής των Όσκαρ, παρά το γεγονός ότι ήταν το φαβορί για να κερδίσει ένα βραβείο. Αυτό δεν οφείλεται σε έλλειψη ζήτησης: το «No Other Land» ξεπέρασε στην πραγματικότητα όλους τους αντιπάλους του ως καλύτερο ντοκιμαντέρ σε πωλήσεις εισιτηρίων μέσω ανεξάρτητων διανομέων^[1]. Αντίθετα, η έλλειψη διανομέα είναι ένα ακόμη παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η επιχειρηματική Αμερική έχει εργαστεί για να φιμώσει τις παλαιστινιακές αφηγήσεις στο δημόσιο διάλογο, ακόμη και όταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ διοχετεύει δισεκατομμύρια δολάρια για την ισραηλινή γενοκτονία στη Γάζα.

Μείγμα δημοσιογραφικού ντοκιμαντέρ με ακτιβισμό

Το «No Other Land» είναι μια μοναδική ταινία, ένα ντοκιμαντέρ που αφηγείται την ιστορία του αγώνα των Παλαιστινίων να σώσουν την αγροτική κοινότητα Μασάφερ Γιάτα της Δυτικής Όχθης από την καταστροφή από τις IDF. Από τη δεκαετία του 1980, το Ισραήλ προσπαθεί να ερημώσει την περιοχή, ισχυριζόμενο ότι τη χρειάζεται για μια ζώνη εκπαίδευσης των IDF.

Το σχέδιο αυτό επικυρώθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ μετά από αγωγή παλαιστινιακών οικογενειών τη δεκαετία του 1990. Ωστόσο, έγγραφα της ισραηλινής κυβέρνησης που διέρρευσαν τη δεκαετία του 1980 αποκάλυψαν ότι από την αρχή η ζώνη εκπαίδευσης των IDF ήταν πάντα ένα πρόσχημα που χρησιμοποιούνταν για να δικαιολογήσει τον πραγματικό στόχο του Ισραήλ να ερημώσει την περιοχή ως μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου για την επιτάχυνση του ισραηλινού εποικισμού στην περιοχή^[2]. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, ισραηλινές μπουλντόζες αποστέλλονται τακτικά σε απομακρυσμένα μέρη της Μασάφερ Γιάτα για να κατεδαφίσουν σπίτια, παιδικές χαρές, σχολεία και επιχειρήσεις Παλαιστινίων, καθώς οι IDF ελπίζουν ότι αυτό θα τους αναγκάσει να εγκαταλείψουν τα σπίτια και τα αγροκτήματά τους.

Ο συν-σκηνοθέτης της ταινίας, ο νεαρός Παλαιστίνιος ακτιβιστής Μπασέλ Άντρα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον αγώνα για την υπεράσπιση της Μασάφερ Γιάτα. Παλιά πλάνα δείχνουν τον πατέρα του Μπασέλ, τον Νάσσερ, να ηγείται του αγώνα κατά των κατεδαφίσεων από το Ισραήλ τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Τώρα ο ίδιος ο Μπασέλ αναγκάστηκε να αναλάβει σε σημαντικό βαθμό την ηγεσία του αγώνα. Παρά το γεγονός ότι πήγε στο πανεπιστήμιο για να γίνει δικηγόρος, δεν υπάρχει αρκετή νομική δουλειά στη Δυτική Όχθη για να μπορεί ο Μπασέλ να βγάλει τα προς το ζην από τη δικηγορία. Έτσι, αντί γι’ αυτό, ο Μπασέλ μοιράζει το χρόνο του μεταξύ της βοήθειας στο αγροτικό βενζινάδικο του πατέρα του και της καταγραφής και καθοδήγησης διαδηλώσεων κατά των ισραηλινών κατεδαφίσεων σπιτιών και επιχειρήσεων στη Μασάφερ Γιάτα.

Το ντοκιμαντέρ δείχνει ξεκάθαρα πόσο πολύ η αφοσίωσή του στον αγώνα έχει επηρεάσει τον Μπασέλ Άντρα, ο οποίος προσπαθεί να εκτονώσει το άγχος του αγώνα για τη ζωή της κοινότητάς του καπνίζοντας πολύ και χρησιμοποιώντας σχεδόν καταναγκαστικά το τηλέφωνό του. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τον Ισραηλινό συν-σκηνοθέτη της ταινίας, τον Γιουβάλ Αμπραχάμ, έναν Ισραηλινό που η ζωή του άλλαξε όταν έμαθε αραβικά και συνειδητοποίησε ότι η μεταχείριση των Παλαιστινίων από τη χώρα του είναι αδίστακτη. Στην ταινία, ο Γιουβάλ εμφανίζεται συχνά ως ένα κάπως πιο αφελές, δυναμικό και ανυπόμονο αντίβαρο στον επίμονο και συχνά εξαντλημένο Μπασέλ. Τμήματα της ταινίας είναι αφιερωμένα σε στιγμιότυπα με τις συζητήσεις των δύο ανδρών, σε ναργιλέ μπαρ, αυτοκίνητα και γύρω από το σπίτι του Μπασέλ, όπου συχνά περνούν τις νύχτες τους ξαπλωμένοι ο ένας δίπλα στον άλλον σε υπνόσακους στο γυμνό πάτωμα.

Ενώ η αποφασιστικότητά του Γιουβάλ να σταματήσει την ισραηλινή καταστροφή της Μασάφερ Γιάτα δεν αμφισβητείται, μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της ταινίας θέτουν υπό αμφισβήτηση το ρόλο και την παρουσία του στην παλαιστινιακή κοινότητα. Ενώ ο Μπασέλ ζει στην αγροτική Δυτική Όχθη και δεν μπορεί να φύγει, ούτε καν να οδηγήσει σε δρόμους που έχουν κατασκευαστεί για τους ισραηλινούς εποίκους, ο Γιουβάλ έχει κάνει την επιλογή να περνάει μεγάλο μέρος του χρόνου του εκεί, δημιουργώντας το ντοκιμαντέρ και γράφοντας για την κατάσταση που αντιμετωπίζει η κοινότητα του Μπασέλ. Ακόμα κι έτσι, είναι συχνά σε θέση να επιστρέφει στο σπίτι στην οικογένειά του, σχεδόν σε μια άλλη πραγματικότητα πίσω στο Ισραήλ.

Κατά τη διάρκεια μιας ιδιαίτερα εντυπωσιακής στιγμής στο ντοκιμαντέρ, καθώς ο Γιουβάλ βοηθάει στις εργασίες μεταφοράς βαρέων μηχανημάτων στη Μασάφερ Γιάτα, έρχεται αντιμέτωπος με έναν κάτοικο, ο οποίος τον ρωτάει πώς ο Αμπραχάμ μπορεί να περιμένει να είναι κοντά με τους Παλαιστίνιους στη Δυτική Όχθη, όταν «οι άνθρωποι που κατεδαφίζουν τα σπίτια μας θα μπορούσαν να είναι ξαδέρφια σας». Η επίμαχη συζήτησή τους διακόπτεται στη συνέχεια από έναν άλλο κάτοικο, ο οποίος τους καλεί να βοηθήσουν αλλού, λέγοντας ότι θα υπάρχει χρόνος για συζήτηση όταν τελειώσουν οι εργασίες.

Κατεδαφίσεις σπιτιών: η απελπισία συνοδεύεται από αδίστακτη βία

Πράγματι, το ντοκιμαντέρ αποδεικνύει ότι ο χρόνος είναι κάτι που συχνά λείπει από τους κατοίκους της Μασάφερ Γιάτα, και μεγάλο μέρος της ταινίας είναι αφιερωμένο σε υλικό από κινητά τηλέφωνα που τραβήχτηκαν από τον Μπασέλ και τον Γιουβάλ και καταγράφουν τις συνεχιζόμενες ισραηλινές κατεδαφίσεις στην αγροτική κοινότητα. Σε ένα σημείο κατά τη διάρκεια της ταινίας, βλέπουμε έναν από τους άνδρες που προηγουμένως βοηθούσε και συζητούσε με τον Γιουβάλ, τον Χαρούν Αμπού Άραμ, να πυροβολείται από πολύ κοντινή απόσταση από στρατιώτη των IDF κατά τη διάρκεια συμπλοκής σε κατεδάφιση σπιτιού. Ο πυροβολισμός αφήνει τον Χαρούν παράλυτο από το λαιμό και κάτω. Για το υπόλοιπο της ταινίας βλέπουμε τη μητέρα του Χαρούν, η οποία αναγκάζεται να φροντίζει τον παράλυτο πλέον γιο της, ενώ ζει σε μια σπηλιά επειδή το σπίτι τους κατεδαφίστηκε. Ο Χαρούν Αμπού Άραμ πέθανε το 2023 λόγω πληγών και λοιμώξεων που προκλήθηκαν από το γεγονός ότι βρισκόταν στο πάτωμα μιας σπηλιάς, χωρίς να μπορεί να κινηθεί.

Αυτό είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά του «No Other Land» – ο τρόπος με τον οποίο αποτυπώνει την καθημερινή φρίκη της ζωής κάτω από βάναυση στρατιωτική κατοχή. Τη μια μέρα ένας άντρας βρίσκεται στην ακμή της ζωής του, φροντίζοντας για την οικογένειά του και αποτελεί στυλοβάτη της κοινότητας, ενώ την επόμενη μέρα βρίσκεται στο πάτωμα μιας σπηλιάς και αργοπεθαίνει, ενώ η μητέρα του φροντίζει αυτόν και την οικογένειά του. Το «No Other Land» μας δείχνει όλη την ιστορία με τις πιο ωμές της λεπτομέρειες.

Μας δείχνει επίσης πώς ο επί δεκαετίες αγώνας επηρέασε τον Μπασέλ και την οικογένειά του, μεταμορφώνοντας την καθημερινότητά τους, καθιστώντας την υπερβολική παρενόχληση των IDF καθημερινή γι’ αυτούς. Κάποια στιγμή, η μητέρα του λέει στον Μπασέλ ότι έχει πλύνει τα ρούχα του, ώστε να είναι έτοιμα σε περίπτωση που τον συλλάβουν. Όταν οι στρατιώτες έρχονται για εκείνον και τον πατέρα του, ο Μπασέλ καταφέρνει να αποφύγει τη σύλληψη, καθώς η οικογένειά του αποδεικνύεται ότι έχει αντιμετωπίσει πολλές φορές τις διμοιρίες συλλήψεων των IDF και έχει μάθει τεχνικές για να τις αποφεύγει. Ο πατέρας του Μπασέλ, ωστόσο, δεν είναι σε θέση να διαφύγει και ο Μπασέλ αναγκάζεται να εγκαταλείψει μεγάλο μέρος της ακτιβιστικής του δράσης προκειμένου να φροντίσει την οικογενειακή επιχείρηση.

Αυτό οδηγεί σε ένα μέρος της ταινίας στο οποίο, ενώ ο Νάσσερ Άντρα είναι στη φυλακή και ο Μπασέλ φροντίζει το βενζινάδικο, ο Γιουβάλ είναι αυτός που αναλαμβάνει να αντιμετωπίσει και να καταγράψει τις κατεδαφίσεις σπιτιών από τις IDF. Μέσα από τον φακό της φωτογραφικής μηχανής του τηλεφώνου του, βλέπουμε πώς γίνεται διαφορετικά δεκτός από τις δυνάμεις των IDF ως Εβραίος διαδηλωτής. Κάποια στιγμή, ένας θυμωμένος Εβραίος με πολιτικά ρούχα έρχεται κοντά στο πρόσωπό του και υπόσχεται τιμωρία στην οικογένειά του επειδή είναι προδότης.

Πράγματι, προς το τέλος της ταινίας, οι Εβραίοι έποικοι γίνονται όλο και μεγαλύτερη απειλή για την κοινότητα της Μασάφερ Γιάτα. Συχνά εμφανίζονται σε συμπλοκές οπλισμένοι και αποφασισμένοι να προκαλέσουν χάος στην παλαιστινιακή κοινότητα. Μέσα από τα πλάνα του Μπασέλ και του Γιουβάλ βλέπουμε πώς οι επιθέσεις των εποίκων καλύπτονται από τα στρατεύματα των IDF, τα οποία δεν κάνουν τίποτα για να αποτρέψουν τις επιθέσεις, καθώς βρίσκονται εκεί απλώς για να αποθαρρύνουν τις αντιδράσεις. Η ταινία τελειώνει με μια ιδιαίτερα αιματοβαμμένη σκηνή με Εβραίους εποίκους, οπλισμένους με τουφέκια, να επιτίθενται στο ίδιο σύμπλεγμα σπιτιών όπου ζει η οικογένεια Άντρα.

Αυτή η έλλειψη κλεισίματος στο τέλος της ταινίας είναι ένα ισχυρό κάλεσμα για δράση για όσους την παρακολουθούν. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, οι δύο σκηνοθέτες συζητούν και αντιπαρατίθενται για το κατά πόσο η τεκμηρίωση και η δημοσιογραφία μπορούν να βοηθήσουν να τερματιστεί αυτή η βίαιη στρατιωτική και εποικιστική βία που αντιμετωπίζει η Μασάφερ Γιάτα. Αν και το πώς ακριβώς οι σκηνοθέτες θα απαντούσαν τελικά σε αυτό το ερώτημα δεν είναι σαφές από την ταινία και μόνο, από την άποψη ενός ακτιβιστή φαίνεται προφανές ότι μια ταινία όπως το «No Other Land» από μόνη της μπορεί να κάνει πολύ λίγα για να αλλάξει την πραγματικότητα επί τόπου. Εναπόκειται σε εμάς, τους θεατές, που ανήκουμε στις εργατικές τάξεις χωρών όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, να σταματήσουμε την υποστήριξη της ιμπεριαλιστικής κυβέρνησής μας σε αυτό που κάνει το Ισραήλ.

Σε ένα σημείο, ο Μπασέλ υπαινίσσεται ακόμη και ευθέως ότι το ενδεχόμενο μιας αποσύρσης της αμερικανικής υποστήριξης μπορεί να αποτελέσει κρίσιμο σημείο στον αγώνα της Μασάφερ Γιάτα. Γι’ αυτό, ενώ οι ακτιβιστές θα πρέπει να πάνε να δουν το «No Other Land» σε όποιο ανεξάρτητο σινεμά το προβάλλει κοντά τους, το πιο σημαντικό είναι να οικοδομήσουμε ένα μεγάλο και μαχητικό κίνημα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη που θα είναι ικανό να βοηθήσει ουσιαστικά τους κατοίκους της Μασάφερ Γιάτα.

Μετάφραση: elaliberta.gr

James Markin, “Oscar winner ‘No Other Land’ shows true face of Israeli violence in West Bank”, Workers’ Voice/La Voz de los Trabajadores, 3 Μαρτίου 2025, https://workersvoiceus.org/2025/03/03/oscar-winner-no-other-land-shows-true-face-of-israeli-violence-in-west-bank/.

James Markin, «La ganadora del Oscar “No Other Land” muestra la verdadera cara de la violencia israelí en Cisjordania», Workers’ Voice/La Voz de los Trabajadores, 3 Μαρτίου 2025, https://workersvoiceus.org/es/2025/03/03/oscar-winner-no-other-land-shows-true-face-of-israeli-violence-in-west-bank/.

Σημειώσεις

^[1] Robert Milakovic, “‘No Other Land’ Is Now the Highest-Grossing Documentary Nominated for This Year’s Oscar – Without U.S. Distribution”, IMDb, 28 Φεβρουαρίου 2025, https://m.imdb.com/news/ni65154577/?ref_=nm_nwr_1.

^[2] Basel Adra and Yuval Abraham, “The Destruction of This Palestinian Community Was Green-Lighted by Israel’s Supreme Court”, The Nation, 24/31 Ιουλίου 2023, https://www.thenation.com/article/world/masafer-yatta-destruction-palestine-israel/.