Μπόχταν Ζίζα. Φωτογραφία από τον λογαριασμό του στο Instagram
Οργή ενάντια στη πολεμική μηχανή του Πούτιν
(Raging against Putin’s war machine)
Από τον Simon Pirani.
ΠΗΓΗ: https://peopleandnature.wordpress.com
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: elaliberta.gr
(Αναδημοσίευση από το Jacobin, με ευχαριστίες [1])
Στις 16 Μαΐου 2022, ο Ουκρανός καλλιτέχνης Μπόχταν Ζίζα έριξε μπλε και κίτρινη μπογιά – τα χρώματα της σημαίας της χώρας του – σε ένα κτίριο της Δημοτικής Αρχής στην πόλη του, την Γιεβατόρια, στην Κριμαία.
Ο Ζίζα δημοσίευσε ένα βίντεο της δράσης στο διαδίκτυο, με έκκληση προς «τους οπαδούς της κουλτούρας του γκράφιτι, όλους τους βανδάλους της Κριμαίας, της Ρωσίας και της Λευκορωσίας» να διαμαρτυρηθούν ενάντια στον «πιο φρικτό πόλεμο» που εξαπέλυσε ο «[Βλαντιμίρ] Πούτιν και η κρατική μηχανή». Σύντομα συνελήφθη και κατηγορήθηκε για «διάπραξη τρομοκρατικής ενέργειας» και «υποκίνηση σε τρομοκρατία».
Τον Ιούνιο του 2023, ο Ζίζα χρησιμοποίησε την τελική του δήλωση στο ρωσικό στρατοδικείο που τον καταδίκασε σε δεκαπέντε χρόνια φυλάκισης για να καταγγείλει ξανά τον πόλεμο: «Η πράξη μου ήταν μια κραυγή από την καρδιά, από τη συνείδησή μου, προς όσους φοβόντουσαν και φοβούνται — όπως φοβόμουν κι εγώ — αλλά που επίσης δεν ήθελαν αυτόν τον πόλεμο» [2].
Ο Ζίζα είναι ένας από τους δέκα αντιπολεμικούς διαδηλωτές των οποίων οι ομιλίες δημοσιεύονται αυτό το μήνα, σε αγγλική μετάφραση, στο Voices Against Putin’s War: protesters’ defiant speeches in Russian courts (Φωνές ενάντια στον πόλεμο του Πούτιν: οι ασυμβίβαστες ομιλίες των διαδηλωτών στα ρωσικά δικαστήρια [3]. Η συλλογή περιλαμβάνει επίσης δύο δηλώσεις που έγιναν εκτός δικαστηρίου, σχετικές συνεντεύξεις και επιστολές, μια περίληψη δεκαεπτά άλλων αντιπολεμικών ομιλιών στο δικαστήριο, καθώς και μια έρευνα για το αντιπολεμικό κίνημα διαμαρτυρίας και την καταστολή εναντίον του.
Στη Ρωσία, οι διαφωνούντες από την εποχή των λαϊκιστών επαναστατών του 1870 (στμ-Ναρόντνικοι) χρησιμοποιούσαν την τελική τους δήλωση στο δικαστήριο για να προτρέψουν σε αντίσταση ενάντια στην εξουσία. Η παράδοση αυτή άνθισε στα εργατικά κινήματα που προηγήθηκαν της επανάστασης του 1917, διακόπηκε από τις σταλινικές δίκη-παρωδία της δεκαετίας του 1930 με τις τυποποιημένες ομολογίες τους, και αναγεννήθηκε μετά το «ξεπάγωμα» της δεκαετίας του 1950, με διαφωνούντες όπως οι συγγραφείς Αντρέι Σινιάβσκι και Γιούλι Ντανιέλ.
Το 2022, η ολοκληρωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ακολουθήθηκε από μια βίαιη καταστολή της κοινωνίας των πολιτών στα κατεχόμενα εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας, καθώς και από την καταστολή της εσωτερικής διαφωνίας. Οι διαμαρτυρίες εκδιώχθηκαν από τους δρόμους. Ατομικές μη βίαιες άμεσες ενέργειες όπως αυτές του Ζίζα, ή το να γράφει ή να μιλάει κανείς ενάντια στον πόλεμο, τιμωρούνταν με μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης, όπως αυτές που εκτίουν τώρα οι περισσότεροι από τους πρωταγωνιστές του Voices Against Putin’s War.
Ο Ρουσλάν Σιντίκι, ο Ρώσο-Ιταλός αναρχικός [4], προχώρησε ακόμη πιο μακριά: εκτίει ποινή φυλάκισης είκοσι εννέα ετών για τον εκτροχιασμό ενός τρένου που μετέφερε πολεμικό υλικό σε ρωσικές στρατιωτικές μονάδες στην Ουκρανία.
Στο δικαστήριο, δήλωσε ότι είναι αιχμάλωτος πολέμου και όχι πολιτικός κρατούμενος: «Οι στόχοι μου ήταν ο ρωσικός στρατιωτικός εξοπλισμός και οι εφοδιαστικές αλυσίδες που χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά στρατιωτικού υλικού και καυσίμων. Ήθελα να εμποδίσω τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της Ουκρανίας».
Το να ενεργεί κανείς σύμφωνα με τη συνείδησή του, σε έναν δυστοπικό κόσμο μιλιταρισμού και μεγάλων ψεμάτων, ήταν ένα από τα βασικά κριτήρια για πολλούς από τους πρωταγωνιστές.
Ο Αλεξέι Ρόζκοφ, ο οποίος έβαλε φωτιά σε ένα στρατολογικό κέντρο στην περιοχή Σβερντλόβσκ [5], κατέφυγε στο Κιργιστάν ενώ ήταν ελεύθερος με εγγύηση, πριν απαχθεί από τις ρωσικές ειδικές δυνάμεις και επιστρέψει για να δικαστεί.
Είπε στο δικαστήριο που τον καταδίκασε σε δεκαέξι χρόνια: «Αν και δεν ήμουν ποτέ ούτε πολιτικός ούτε δημόσιο πρόσωπο, δεν μπορούσα να παραμείνω αδιάφορος όταν ξέσπασε ο πόλεμος. Έχω συνείδηση και προτίμησα να την ακολουθήσω».
Οι πρωταγωνιστές του βιβλίου αντιτίθενται στον πόλεμο από ένα ευρύ φάσμα πολιτικών απόψεων. Από τη μία πλευρά, υπάρχουν ειρηνιστές/τριες όπως η Σάσα Σκοτσιλένκο [6], η καλλιτέχνης που φυλακίστηκε για επτά χρόνια επειδή αντικατέστησε τις ετικέτες σε ένα σούπερ μάρκετ με χειρόγραφα αντιπολεμικά μηνύματα (και αργότερα αφέθηκε ελεύθερη σε ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ της Ρωσίας και των δυτικών χωρών), η οποία δήλωσε στο δικαστήριο: «Οι πόλεμοι δεν τελειώνουν χάρη στους πολεμιστές — τελειώνουν χάρη στους ειρηνιστές».
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν πολιτικοί ακτιβιστές που μίλησαν για το δικαίωμα της Ουκρανίας να αντισταθεί στρατιωτικά στη Ρωσία. Ο Αλεξάντρ Σκόμποφ, 67 ετών, ο γηραιότερος πρωταγωνιστής [7], ο οποίος φυλακίστηκε για πρώτη φορά το 1978 για τη δράση του στη σοσιαλιστική πτέρυγα του σοβιετικού κινήματος των αντιφρονούντων, αρνήθηκε να σηκωθεί όταν ο δικαστής μπήκε στο δικαστήριο. Ο Σκόμποφ ευχήθηκε τον θάνατο στον «δολοφόνο, τύραννο και κακοποιό Πούτιν». Δήλωσε ότι δεν θα σταματήσει ποτέ να καλεί τους έντιμους Ρώσους να ενταχθούν στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις και να πραγματοποιηθούν αεροπορικές επιδρομές σε ρωσικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
Εξίσου αδιάλλακτη στην υποστήριξή της προς την Ουκρανία ήταν και η νεότερη πρωταγωνίστρια, η 19χρονη Ντάρια Κοζύρεβα [8], η οποία καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και οκτώ μήνες φυλάκιση για το ότι άφησε λουλούδια και ένα ποίημα στο άγαλμα του εθνικού ποιητή της Ουκρανίας, Τάρας Σεβτσένκο, στην Αγία Πετρούπολη.
Στο δικαστήριο, ο Μπόχταν Ζίζα καταδίκασε όχι μόνο την εισβολή του 2022, αλλά και την μανιασμένη επίθεση εναντίον των οργανώσεων των Τατάρων της Κριμαίας που προηγήθηκε στην Κριμαία, την οποία η Ρωσία προσάρτησε το 2014. «Όσοι αναζητούν με τόσο πάθος τους «ναζί» στην Ουκρανία δεν έχουν ανοίξει τα μάτια τους στον ναζισμό της Ρωσίας, με τον εφήμερο «ρωσικό κόσμο» της, με τον οποίο οι ένοπλες δυνάμεις έχουν «προσπαθήσει να εξαλείψουν την ουκρανική ταυτότητα».
(Τον περασμένο μήνα, ο Ζίζα, κατόπιν δικής του αίτησης, ακύρωσε τη ρωσική υπηκοότητα που του είχε επιβληθεί μαζί με όλους τους κατοίκους της Κριμαίας. Σήμερα βρίσκεται στη κεντρική φυλακή του Βλαντιμίρ, όπου από τον 19ο αιώνα φυλακίζονται «πολιτικοί κρατούμενοι»).
Το Voices Against Putin’s War είναι αποτέλεσμα της εργασίας μιας μικρής ομάδας εθελοντών μεταφραστών που υποστηρίζουν ρωσικές αντιπολεμικές οργανώσεις, της οποίας ήμουν μέλος, και υποστηρίζεται από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αλληλεγγύης με την Ουκρανία [9]. Εκτός από τις ομιλίες που δημοσιεύτηκαν, έχουμε συνοψίσει δεκαεπτά ακόμη από την υπέροχη ιστοσελίδα «Poslednee Slovo» («Τελευταία Λέξη») [10].
Οι δίκες που επισημαίνονται στο βιβλίο παρέχουν επίσης μια εικόνα της πορείας της Ρωσίας προς μια μορφή φασισμού σε καιρό πολέμου. Εναντίον όσων αναλαμβάνουν μη βίαιες άμεσες δράσεις, οι κατηγορίες βάσει των νόμων περί τρομοκρατίας τυποποιήθηκαν το 2022, με ποινές φυλάκισης από δέκα έως είκοσι έτη. Η βασανιστήρια των κρατουμένων είναι συνηθισμένη πρακτική.
Οι μακροχρόνιες ποινές έχουν ως στόχο να τρομοκρατήσουν τους ανθρώπους και να τους αναγκάσουν να σιωπήσουν: ο Αντρέι Τροφίμοφ καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια φυλάκιση για αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που δικαιολογούσαν τις στρατιωτικές ενέργειες της Ουκρανίας εναντίον της Ρωσίας.
Για την ομιλία δύο λεπτών που έδωσε στο στρατιωτικό δικαστήριο, η οποία τελείωσε με τις φράσεις «Δόξα στην Ουκρανία! Ο Πούτιν είναι μαλάκας», κατηγορήθηκε για «συγκατάθεση στην τρομοκρατία» και «δυσφήμιση του στρατού»: στην ποινή του προστέθηκαν άλλα τρία χρόνια.
Η τερατώδης εσωτερική καταστολή της Ρωσίας μπορεί να γίνει κατανοητή στο πλαίσιο του μακελειού που έχει επιφέρει στην Ουκρανία, και ιδίως στα κατεχόμενα εδάφη.
Εκατοντάδες χιλιάδες Ρώσοι και Ουκρανοί στρατιώτες έχουν σκοτωθεί και τραυματιστεί σε μάχες, ενώ εκατομμύρια Ουκρανοί πολίτες έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους λόγω των βομβαρδισμών. Επιπλέον, οι κάτοικοι των κατεχόμενων περιοχών έχουν υποστεί την επιβολή της ρωσικής υπηκοότητας, μαζικές απελάσεις, συμπεριλαμβανομένων και παιδιών (η βάση για την άσκηση δίωξης κατά του Πούτιν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο), νομικός μηδενισμός [11] και οικονομική ύφεση.
Το κύριο μέσο κοινωνικής πειθάρχησης στις κατεχόμενες περιοχές είναι οι βίαιες εξαφανίσεις, συμπεριλαμβανομένης της φυλάκισης. Τον Σεπτέμβριο του 2024, το μητρώο της Ουκρανίας για άτομα που «αγνοούνται υπό ειδικές συνθήκες» περιελάμβανε περίπου 48.324 ονόματα, εκ των οποίων τα 4.700 επιβεβαιώθηκαν από την ουκρανική κυβέρνηση ως αιχμάλωτοι, αν και ο πραγματικός αριθμός μπορεί να είναι πολύ υψηλότερος.
Ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη εκτίμησε ότι 16.000 άτομα που περιλαμβάνονται στο μητρώο ήταν ενήλικες πολίτες. Η Ομάδα Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Χάρκοβο [12] εντόπισε 5.000 θύματα βίαιων εξαφανίσεων κατά την προετοιμασία υλικού για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, ενώ ο ουκρανικός διαμεσολαβητής ασχολείται με 1.700 τέτοιες υποθέσεις. (Όλοι αυτοί οι αριθμοί αφορούν πολίτες που έχουν συλληφθεί ή αγνοούνται, σε αντίθεση με τους Ουκρανούς αιχμαλώτους πολέμου, των οποίων ο αριθμός ανέρχεται σε περίπου 8.000-10.000).
Εν ολίγοις, η Ρωσία έχει συλλάβει πολλές χιλιάδες αμάχους στα κατεχόμενα εδάφη, των οποίων η τύχη συχνά παραμένει άγνωστη. Πολλοί από αυτούς είναι πολιτικοί κρατούμενοι: 585 δημοσιογράφοι, ηγέτες κοινοτήτων και ακτιβιστές από τα πρόσφατα κατεχόμενα εδάφη που έχουν ταυτοποιηθεί από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, 265 σύμφωνα με την καταμέτρηση της Ομάδας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Κριμαίας [13], και άλλοι.
Επιπλέον, υπάρχουν χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι που φυλακίστηκαν από τις λεγόμενες «Λαϊκές Δημοκρατίες» στο Ντόνετσκ και το Λουγκάνσκ μεταξύ 2014 και 2022, μεταξύ άλλων για πολιτικά αδικήματα, και οι οποίοι έχουν μεταφερθεί σε φυλακές στη Ρωσία.
Παράλληλα με αυτό το όργιο βίας, ο μηχανισμός εσωτερικής καταστολής της Ρωσίας έχει τεθεί σε υπερλειτουργία.
Μια σειρά από νέους νόμους λογοκρισίας, όπως για παράδειγμα η ποινικοποίηση της «σκόπιμης διάδοσης ψευδών πληροφοριών σχετικά με τον ρωσικό στρατό» (που περιλαμβάνει και το να αποκαλείς τον πόλεμο ως πόλεμο), έχουν προστεθεί στους ήδη υπάρχοντες νόμους της τελευταίας δεκαετίας σχετικά με τους «ξένους πράκτορες», τις «ανεπιθύμητες οργανώσεις» και τον «εξτρεμισμό». Οι παράλογες συλλήψεις από την αστυνομία ατόμων των οποίων οι κριτικές αναφορές συλλέγονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν ενταθεί.
Η κορυφαία οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα Memorial: Support Political Prisoners [14], που σήμερα εδρεύει στο εξωτερικό, καταγράφει σήμερα πάνω από 3.000 πολιτικούς κρατούμενους, σε σύγκριση με μόλις 50 το 2015 και 420 το 2021. Μετά το «ξεπάγωμα» της μετασταλινικής περιόδου, οι ιστορικοί εκτιμούν ότι ο αριθμός των πολιτικών κρατουμένων στη Σοβιετική Ένωση ήταν 5.000-10.000 τη δεκαετία του 1970 (στην ένωση των δεκαπέντε δημοκρατιών, με πληθυσμό σχεδόν διπλάσιο από αυτόν της Ρωσίας).
Η τάση που αντικατοπτρίζεται σε αυτούς τους αριθμούς δικαιολογεί τον όρο που χρησιμοποιήσαμε στο Voices Against Putin’s War: «γκουλάγκ του 21ου αιώνα».
Εν μέσω ενός διεθνούς κύματος αυξανόμενου δεξιού αυταρχισμού και μιλιταρισμού, που κορυφώθηκε με τη γενοκτονία στη Γάζα, οι ομιλίες στο βιβλίο έχουν σημασία που ξεπερνά κατά πολύ τα όρια της Ρωσίας. Στον πρόλογό του, ο Τζον ΜακΝτόνελ, αριστερός βουλευτής του Εργατικού Κόμματος στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις αποκαλεί «έμπνευση για όλους όσους σε όλο τον κόσμο βλέπουν μια αδικία και αρνούνται να συμμορφωθούν παθητικά», από τους Ισραηλινούς αντιρρησίες στράτευσης, τους υποστηρικτές της Palestine Action στη Βρετανία, τις γυναίκες που διαδηλώνουν για τη Ζωή και την Ελευθερία στο Ιράν.
Εκεί βρίσκεται η ελπίδα σε αυτούς τους σκοτεινούς καιρούς.
Μπορείτε να αγοράσετε το βιβλίο Voices Against Putin’s War από την ιστοσελίδα Resistance Books.
Ιστοσελίδες στα αγγλικά:
Memorial: Support Political Prisoners,
https://peopleandnature.wordpress.com/2025/10/20/raging-against-putins-war-machine
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] https://jacobin.com/2025/10/putin-ukraine-dissent-political-prisoners
[2] https://peopleandnature.wordpress.com/2024/01/17/crimean-political-prisoner-bohdan-ziza-my-anti-war-action-was-a-cry-from-the-heart
[3] https://resistancebooks.org/product/voices-against-putins-war
[4] https://peopleandnature.wordpress.com/2025/02/19/you-could-call-me-a-partisan-ruslan-siddiqi-recounts-his-anti-war-actions
[5] https://peopleandnature.wordpress.com/2025/06/10/russian-anti-war-prisoner-alexei-rozhkov-i-acted-out-of-conscience-against-the-state-and-its-all-powerful-machine
[6] https://en.zona.media/article/2023/11/16/yes-life-trl
[7] https://therussianreader.com/2025/01/17/2677
[8] https://en.zona.media/article/2025/04/18/kozyreva
[9] https://ukraine-solidarity.eu
[10] https://posledneeslovo.com
[11] legal nihilism: Έλλειψη σεβασμού προς το νόμο, τάση να αγνοούνται, να παραποιούνται ή να αμφισβητούνται οι νομικές νόρμες
