Συνέπειες της σκόπιμης ρώσικης επίθεσης στο νηπιαγωγείο του Χάρκοβο, στις 22 Οκτωβρίου 2025.
Το χρέος της Ουκρανίας: ένα μέσο πίεσης και λεηλασίας στα χέρια των πιστωτών
του Éric Toussaint
Κυριακή 26 Ιανουαρίου 2025
Σε αυτό το άρθρο, ο συγγραφέας επικεντρώνεται στο χρέος της Ουκρανίας από τη δεκαετία του 1990 και πιο συγκεκριμένα στα χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022. Παρέχει απαντήσεις σε διάφορα ερωτήματα. Ποιοι είναι οι πιστωτές της Ουκρανίας; Πόσα χρήματα τους οφείλονται; Τι απαιτούν σε αντάλλαγμα για τα δάνεια τους; Τι ρόλο παίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση; Γιατί η ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ αντιβαίνει στα συμφέροντα του ουκρανικού λαού; Τι γίνεται με τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία; Γιατί πρέπει να διαγραφεί το χρέος της Ουκρανίας; Γιατί ο Ζελένσκι αντιτίθεται σε οποιαδήποτε διαγραφή; Ποιες είναι οι εναλλακτικές λύσεις για το τρέχον χρέος; Ορισμένα ερωτήματα δεν εξετάζονται λόγω έλλειψης χώρου, όπως το στάδιο στο οποίο έχει φτάσει η σύγκρουση, η παροχή όπλων, οι συζητήσεις εντός της Αριστεράς.
Πώς έχει μεταβληθεί το χρέος της Ουκρανίας από την εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο του 2022;
Το εσωτερικό και εξωτερικό δημόσιο χρέος της Ουκρανίας αυξήθηκε κατά 60 % μεταξύ των αρχών του 2022 και του τέλους Νοεμβρίου 2024. Πριν από την εισβολή, ανερχόταν σε λίγο λιγότερο από 100 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, ενώ στο τέλος του 2024 έφθασε σχεδόν τα 160 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων 45 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ εσωτερικού δημόσιου χρέους[1]. Οι πιστωτές στους οποίους έχει αυξηθεί περισσότερο το χρέος της Ουκρανίας είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ. Διαβάστε το παρακάτω πλαίσιο για να μάθετε περισσότερα σχετικά με το χρέος της Ουκρανίας πριν από το 2022.
Πλαίσιο 1: Το χρέος της Ουκρανίας πριν από την εισβολή της Ρωσίας
Όταν η Ουκρανία απέκτησε την ανεξαρτησία της μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, δεν είχε κανένα χρέος. Από το 1994 και μετά, η Ουκρανία άρχισε να χρεώνεται, ιδίως προς το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Τα τελευταία 30 χρόνια, η Ουκρανία έχει υπογράψει 14 συμφωνίες δανεισμού με το ΔΝΤ. Σε κάθε μία από αυτές, το ΔΝΤ απαίτησε την προώθηση νεοφιλελεύθερων πολιτικών, παρά το γεγονός ότι αυτές είχαν επιζήμιες επιπτώσεις στις συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού, με επιδείνωση των δημόσιων υπηρεσιών, ιδιωτικοποιήσεις, περικοπές στους πραγματικούς μισθούς και στις κοινωνικές παροχές. Η Ουκρανία, όπως και άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, υποβλήθηκε σε μια σειρά από «θεραπείες σοκ» που χρησιμοποιήθηκαν από τοπικούς ολιγάρχες και ξένες εταιρείες για να πλουτίσουν. Η διαφθορά πήρε πολύ σημαντικές διαστάσεις.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας, είναι εύκολο να προσδιοριστεί ο ρόλος που διαδραμάτισαν τα δάνεια του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, δεδομένου ότι η Ουκρανία δεν είχε εξωτερικό χρέος πριν από την είσοδο τους στο προσκήνιο. Από το 1994 έως το 1999, προκειμένου να πείσουν τις ουκρανικές αρχές να εφαρμόσουν τις πολιτικές που απαιτούσαν το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, οι δύο οργανισμοί χορήγησαν μεγάλα δάνεια με αναβαλλόμενες αποπληρωμές, τα οποία δεν επιβάρυναν ουσιαστικά τον κρατικό προϋπολογισμό μέχρι το 2000. Από την άλλη πλευρά, από τότε και μετά η Ουκρανία βρισκόταν υπό έντονη πίεση να πληρώσει. Μεταξύ 2000 και 2007, η Ουκρανία αποπλήρωσε 4 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ έλαβε μόνο 700 εκατομμύρια δολάρια σε νέα δάνεια. Μετά την έκρηξη της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης στον Βόρειο Ατλαντικό το 2007-2008 και την επακόλουθη ύφεση σε ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία, η Ουκρανία έλαβε μια σειρά νέων δανείων μέχρι το 2011. Για άλλη μια φορά, οι αποπληρωμές αναβλήθηκαν. Μεταξύ 2008 και 2010, η χώρα έλαβε 14,3 δισεκατομμύρια δολάρια σε νέα δάνεια από το ΔΝΤ και αποπλήρωσε μόνο 800 εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, από το 2011, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα απαίτησαν τεράστιες αποπληρωμές (10 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε τρία χρόνια, από το 2011 έως το 2013). Προκειμένου να διαχειριστεί τις αποπληρωμές, η κυβέρνηση μείωσε ακόμη περισσότερο τις κοινωνικές δαπάνες και δανείστηκε από τη Ρωσία, γεγονός που προκάλεσε μεγάλη κοινωνική δυσαρέσκεια και συνέβαλε στους διάφορους παράγοντες που οδήγησαν στις μαζικές διαδηλώσεις στην πλατεία Μαϊντάν του Κιέβου τον Φεβρουάριο του 2014. Οι διαμαρτυρίες οδήγησαν στην ανατροπή του Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ενός φιλορώσου προέδρου. Η σύγκρουση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας επιδεινώθηκε περαιτέρω όταν ο Πούτιν προσάρτησε την Κριμαία. Μετά από αυτό, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα χορήγησαν ακόμη μεγαλύτερα ποσά στους νέους φιλοδυτικούς ηγέτες της Ουκρανίας και ξεκίνησε ένα νέο κύμα ιδιωτικοποιήσεων. Από τα τέλη του 2015, η Ουκρανία σταμάτησε να αποπληρώνει το χρέος της προς τη Ρωσία[2].
Το ΔΝΤ δάνεισε 11 δισεκατομμύρια δολάρια σε διάστημα δύο ετών, διπλασιάζοντας έτσι το χρέος της Ουκρανίας και αυξάνοντας για άλλη μια φορά την ικανότητά του να ασκεί πίεση στην κυβέρνηση του Κιέβου, η οποία αναγκάστηκε να καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να αποπληρώσει τα δάνεια μεταξύ 2017 και 2021.
Περισσότερα για τη δράση του ΔΝΤ στην Ουκρανία πριν από τη ρωσική εισβολή στα άρθρα του Jérôme Duval: «Η παρέμβαση του ΔΝΤ βυθίζει την Ουκρανία σε ύφεση», 12 Δεκεμβρίου 2015[3] και «Η Ουκρανία στα χέρια των ολιγαρχών», 5 Δεκεμβρίου 2015[4]
Το τεράστιο χρέος που συσσωρεύτηκε προς την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσα σε δύο χρόνια
Το χρέος της Ουκρανίας προς την ΕΕ έχει πολλαπλασιαστεί περισσότερο από οκτώ φορές. Από 5 δισεκατομμύρια δολάρια στις αρχές του 2022, αυξήθηκε σε 43 δισεκατομμύρια δολάρια στο τέλος του 2024. Αν προσθέσουμε το χρέος της Ουκρανίας προς την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ), φτάνει τα 47 δισεκατομμύρια δολάρια.
Αυτό είναι το πρώτο σημείο που πρέπει να τονιστεί: η οικονομική βοήθεια της ΕΕ παρέχεται με τη μορφή δανείων και όχι επιχορηγήσεων. Κατά συνέπεια, στην ΕΕ οφείλονται όλο και περισσότερα χρήματα, γεγονός που της δίνει σημαντική εξουσία επί της κυβέρνησης του Κιέβου. Η πιστωτική πολιτική της ΕΕ είναι διεστραμμένη: η αποπληρωμή δεν θα ξεκινήσει πρίν να περάσουν αρκετά χρόνια. Σε αντάλλαγμα για τα δάνεια, η ΕΕ απαιτεί από την Ουκρανία να προσαρμόσει τη νομοθεσία της στις ευρωπαϊκές συνθήκες, οι οποίες ευνοούν όλες τον ιδιωτικό τομέα, να ανοίξει τις προμήθειές της στον ιδιωτικό ανταγωνισμό... Οι μεγάλες ευρωπαϊκές ιδιωτικές εταιρείες ανυπομονούν να καρπωθούν τα οφέλη της ένταξης της Ουκρανίας στη μεγάλη ευρωπαϊκή αγορά, σε μια περίοδο που η χώρα θα βρίσκεται σε πολύ αδύναμη θέση και θα υπάρχουν σημαντικές συμβάσεις για την ανοικοδόμηση.
Ποιοι είναι οι άλλοι κύριοι πιστωτές της Ουκρανίας;
Το χρέος της Ουκρανίας προς την Παγκόσμια Τράπεζα έχει υπερτριπλασιαστεί, καθώς αυξήθηκε από 6,2 δισεκατομμύρια δολάρια σε 20 δισεκατομμύρια δολάρια.
Το χρέος της Ουκρανίας προς το ΔΝΤ μεταξύ των αρχών του 2022 και του τέλους Νοεμβρίου 2024 αυξήθηκε από 14 σε 17,6 δισεκατομμύρια δολάρια. Αξίζει να τονιστεί ότι τόσο το ΔΝΤ όσο και η Παγκόσμια Τράπεζα συνεχίζουν να απαιτούν αποπληρωμές, παρά τον πόλεμο. Επιπλέον, το ΔΝΤ εφαρμόζει καταχρηστικά επιτόκια που φτάνουν έως και 8 %. Η Ουκρανία αποπλήρωσε 2,4 δισεκατομμύρια δολάρια στο ΔΝΤ το 2022, 3,4 δισεκατομμύρια το 2023 και 3,1 δισεκατομμύρια το 2024. Με άλλα λόγια, το ΔΝΤ εισέπραξε σχεδόν 9 δισεκατομμύρια δολάρια από τους Ουκρανούς κατά τη διάρκεια των τριών ετών του πολέμου!
Το χρέος προς τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μηδενικό, καθώς η Ουάσιγκτον προτιμά να δωρίζει χρήματα παρά να τα δανείζει. Ωστόσο, η Ουάσιγκτον εποπτεύει τις πολιτικές του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας και είναι σε θέση να ασκήσει κάθε είδους πίεση, αν το κρίνει σκόπιμο. Σε κάθε περίπτωση, η Ουκρανία εξαρτάται σε τόσο μεγάλο βαθμό από τα όπλα των Ηνωμένων Πολιτειών, ώστε η Ουάσιγκτον είναι σε θέση να επηρεάσει τις πολιτικές της κυβέρνησης Ζελένσκι με οποιονδήποτε τρόπο επιθυμεί.
Το χρέος προς τη Ρωσία, το οποίο βρίσκεται σε αναστολή πληρωμών από το 2015, δεν έχει αλλάξει και παραμένει στα 0,6 δισεκατομμύρια δολάρια.
Διαβάστε προηγούμενα άρθρα του Éric Toussaint σχετικά με την Ουκρανία: «Γιατί πρέπει να διαγραφεί το χρέος της Ουκρανίας;»[5], συνέντευξη του Éric Toussaint στον Sushovan Dhar, δημοσιευμένη στις 21 Απριλίου 2022 - «Ουκρανία: αντίσταση στους πιστωτές»[6], συνέντευξη του Éric Toussaint στον Sushovan Dhar, δημοσιευμένη στις 23 Μαΐου 2023 - «G7 – Να διατηρηθεί ή όχι η αναστολή των πληρωμών του χρέους της Ουκρανίας»[7], δημοσιεύθηκε στις 23 Μαΐου 2024.
Το εξωτερικό δημόσιο χρέος της Ουκρανίας προς ιδιώτες πιστωτές
Το χρέος της Ουκρανίας προς τις χρηματοπιστωτικές αγορές υπό τη μορφή κρατικών ομολόγων που έχουν αγοραστεί από επενδυτικά κεφάλαια όπως η BlackRock ή οι μεγάλες τράπεζες έχει μειωθεί ελαφρώς, από 20 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε 18,2 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Έτσι, το ύψος του χρέους έχει μειωθεί ελαφρώς, αλλά η θέση των πιστωτών έχει σταθεροποιηθεί λόγω της αναδιάρθρωσης του χρέους που συμφωνήθηκε κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2024. Οι ιδιωτικοί πιστωτές συμφώνησαν να ανταλλάξουν τα παλιά ομόλογα, τα οποία είχαν τεθεί σε αναστολή πληρωμής από τον Ιούλιο του 2022, με νέα ομόλογα μικρότερης αξίας, τα οποία όμως θα απέφεραν υψηλότερα επιτόκια από τα προηγούμενα. Τελικά, οι ιδιωτικοί πιστωτές βγήκαν κερδισμένοι από τις διαπραγματεύσεις, καθώς πριν από αυτές τα ουκρανικά ομόλογα είχαν χάσει το 70 % της αξίας τους. Πωλούνταν στη δευτερογενή αγορά στο 30 % της αρχικής τους αξίας.
Το εξωτερικό δημόσιο χρέος της Ουκρανίας ανέρχεται σε περίπου 115 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.
Από την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, το εξωτερικό δημόσιο χρέος έχει υπερδιπλασιαστεί, αυξάνοντας από 56 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε 115 δισεκατομμύρια.
Το εξωτερικό δημόσιο χρέος της Ουκρανίας, το οποίο ανέρχεται σε λίγο πάνω από 115 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, κατανέμεται ως εξής: λίγο λιγότερο από 50 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ οφείλονται στην ΕΕ, 20 δισεκατομμύρια στην Παγκόσμια Τράπεζα, 18 δισεκατομμύρια στο ΔΝΤ, 5,2 δισεκατομμύρια στον Καναδά, 1 δισεκατομμύριο στην Ιαπωνία και 20 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ οφείλονται σε ιδιώτες πιστωτές στις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Σε ποσοστό, το 44 % του εξωτερικού δημόσιου χρέους της Ουκρανίας οφείλεται στην ΕΕ, περίπου το 33 % στην Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ μαζί, το 4 % και το 1 % στον Καναδά και την Ιαπωνία αντίστοιχα, και περίπου το 18 % σε ξένους ιδιώτες πιστωτές (οι οποίοι κατέχουν κυρίως ουκρανικά κρατικά χρεόγραφα που αναδιαρθρώθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2024).
Ποιες είναι οι συνέπειες του γεγονότος ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ είναι οι κύριοι πιστωτές;
Σε αντάλλαγμα για τα δάνεια που χορήγησαν η ΕΕ, το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, η ουκρανική κυβέρνηση αποδέχθηκε 325 όρους και συστάσεις.
Όπως αναφέρεται στον ιστότοπο του Ουκρανού Υπουργού Οικονομικών, οι 325 προϋποθέσεις και συστάσεις συγκεντρώνονται σε έναν κατάλογο μεταρρυθμίσεων και μέτρων που η Ουκρανία έχει δεσμευτεί να εφαρμόσει, προκειμένου να λάβει χρηματοδοτική στήριξη από τους διεθνείς εταίρους. [4]
Για τους πιστωτές, πρόκειται για την εντατικοποίηση της εφαρμογής των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που προωθούνται εδώ και περισσότερα από 30 χρόνια.
Για την εφαρμογή αυτών των προϋποθέσεων και συστάσεων, έχουν υιοθετηθεί 531 δείκτες. Εάν η Ουκρανία δεν τηρήσει το χρονοδιάγραμμα και τον κατάλογο των μεταρρυθμίσεων, οι εταίροι της, ιδίως η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενδέχεται να αναστείλουν ή να αναβάλουν τη χορήγηση των δανείων που χρειάζεται η χώρα. Οι θεσμοί αυτοί παρακολουθούν συνεχώς την εφαρμογή και την επέκταση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που απαιτούν και που υποστηρίζει η νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση Ζελένσκι.
Το 2024, η ΕΕ, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλα μέλη της G7 συμφώνησαν για το νέο σχέδιο βοήθειας προς την Ουκρανία. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ ενέκρινε ένα σχέδιο ύψους έως 50 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2024-2027. Το σχέδιο που εγκρίθηκε προβλέπει συνολική εκταμίευση 38,27 δισεκατομμυρίων ευρώ από σήμερα έως το τέλος του 2027. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσού (33 δισεκατομμύρια, δηλαδή το 85 %) είναι υπό μορφή χρεών που θα πρέπει να αποπληρωθούν. Οι δωρεές αντιπροσωπεύουν μόνο 5,27 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή το 15 %. Το μέρος των δωρεών αντιστοιχεί πιθανώς στο ποσό που κατάσχεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από τα έσοδα των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, κυρίως στις Βρυξέλλες (βλ. παρακάτω το μερίδιο των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων). Κατά τη διάρκεια του έτους 2024, καταβλήθηκαν 12,4 δισεκατομμύρια. Και όπως δηλώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2024:«Το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης στο πλαίσιο του μηχανισμού θα καταβληθεί στον κρατικό προϋπολογισμό μετά την εκπλήρωση των όρων που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο για την Ουκρανία, το οποίο καθορίζει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τη χώρα.»[8]
Το λεγόμενο «Σχέδιο για την Ουκρανία», το οποίο καλύπτει την περίοδο 2024-2027, καταγράφεται σε ένα έγγραφο 331 σελίδων. Συντάχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η εφαρμογή του Σχεδίου, το οποίο περιλαμβάνει μια σειρά μέτρων που η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να εφαρμόσει, βρίσκεται υπό μόνιμη παρακολούθηση. Όπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή: «Η στήριξη εξαρτάται από την εκπλήρωση απαιτήσεων που συνδέονται με βασικά στοιχεία όπως η μακροοικονομική σταθερότητα, η δημοσιονομική εποπτεία και η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, οι τομεακές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις (απαραίτητες για την ένταξη στην ΕΕ)».[9]
Η κυβέρνηση έπρεπε να ορίσει έναν συντονιστή που θα είναι ο συνομιλητής της με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο οποίος θα έχει τις εξουσίες να διασφαλίζει την τήρηση του χρονοδιαγράμματος που ορίζεται στο Σχέδιο.
«Η αρχή που είναι υπεύθυνη για την αποτελεσματική εφαρμογή του Σχεδίου για την Ουκρανία είναι ο Εθνικός Συντονιστής (Συντονιστής). Ο Συντονιστής λειτουργεί ως ενιαίο σημείο επαφής για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσον αφορά την παρακολούθηση (...)»[10]
«Ο Συντονιστής θα παρακολουθεί την εφαρμογή του Σχεδίου σε μηνιαία βάση, προκειμένου να παρακολουθεί την πρόοδο που έχει επιτευχθεί. Η κυβέρνηση θα εγκρίνει μια διαδικασία για την παρακολούθηση της εφαρμογής του Σχεδίου (Διαδικασία), η οποία θα είναι υποχρεωτική για όλες τις αρχές που εμπλέκονται στην εφαρμογή του Σχεδίου.»[11]
Είναι σημαντικό να μην δημιουργούμε ψευδαισθήσεις σχετικά με το τι συνεπάγεται η διαδικασία ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ.
Ας θυμηθούμε ότι στις Ευρωπαϊκές Συνθήκες, οι οποίες είναι δεσμευτικές, δεν γίνεται καμία αναφορά στον σεβασμό και την προώθηση των κοινωνικών δικαιωμάτων. Αυτά τα δικαιώματα κατακτήθηκαν με σκληρούς κοινωνικούς αγώνες σε κάθε εθνικό πλαίσιο και δεν περιλαμβάνονται στις Ευρωπαϊκές Συνθήκες, οι οποίες, αντίθετα, προτιμούν να ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργατικών τάξεων των διαφόρων κρατών μελών της Ένωσης. Εντός της ΕΕ, για να δώσουμε δύο παραδείγματα, ο νόμιμος κατώτατος μισθός είναι 477 ευρώ το μήνα (ακαθάριστος) στη Βουλγαρία, ενώ στο Λουξεμβούργο είναι 2571 ευρώ, δηλαδή 5 φορές υψηλότερος.
Οι περιορισμοί που επιβάλλονται από τις ευρωπαϊκές Συνθήκες αφορούν το άνοιγμα των εθνικών αγορών στον απεριόριστο ανταγωνισμό, το άνοιγμα των δημόσιων υπηρεσιών στην ιδιωτική πρωτοβουλία, την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, τον περιορισμό του ελλείμματος των δημόσιων οικονομικών, το λόγο δημόσιου χρέους/ΑΕΠ κ.λπ. Δεν υπάρχουν περιορισμοί σε θέματα κοινωνικής πρόνοιας, στον νόμιμο κατώτατο μισθό, ούτε περιορισμοί ή σύγκλιση στον φορολογικό τομέα (γεγονός που επιτρέπει στους φορολογικούς παραδείσους της ΕΕ να επωφελούνται από πολύ χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές επί των κερδών, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στην Ιρλανδία, στο Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου και σε πολλά άλλα κράτη), ούτε αυστηροί περιβαλλοντικοί περιορισμοί, ούτε προστασία της δημόσιας κληρονομιάς.
Πολλοί Ουκρανοί έχουν μεγάλες ελπίδες για την προοπτική ένταξης στην ΕΕ, η οποία παρουσιάζεται ως εγγύηση για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και των κοινωνικών δικαιωμάτων, καλύτερους μισθούς και μείωση της διαφθοράς. Όλα αυτά είναι μια μεγάλη ψευδαίσθηση, που παραπλανά σκόπιμα τον κόσμο.
Με το πρόσχημα της προετοιμασίας για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση[12], θα γίνουν ακόμη περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις στην Ουκρανία, ιδίως της δημόσιας εταιρείας που παράγει και διανέμει ενέργεια. Και ακόμη περισσότερη καλλιεργήσιμη γη θα πωληθεί σε ξένες αγροτικές επιχειρήσεις.
Σχετικά με την παραπάνω προειδοποίηση, ορισμένοι αριστεροί απαντούν ότι η ουκρανική κυβέρνηση είναι ούτως ή άλλως νεοφιλελεύθερη και ότι, ακόμη και χωρίς την ΕΕ, θα προσπαθούσε να εφαρμόσει τις πολιτικές που αναμένει η ΕΕ.
Αυτό είναι αλήθεια, αλλά οι συμφωνίες με την ΕΕ για την ένταξη της Ουκρανίας δίνουν μεγαλύτερη δύναμη σε όσους θέλουν να ενισχύσουν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Η Ουκρανία έχει υπογράψει μνημόνια με την ΕΕ που έχουν ισχύ διεθνών συνθηκών και, ως πιστωτής της Ουκρανίας, η ΕΕ βρίσκεται σε ισχυρή θέση. Αυτή η θέση ισχύος θα ενισχυθεί περαιτέρω καθώς τα νέα δάνεια θα προστεθούν στο χρέος της Ουκρανίας προς την ΕΕ. Αν ποτέ εκλεγεί μια αριστερή κυβέρνηση, θα αντιμετωπίσει τους περιορισμούς που έχουν γίνει αποδεκτοί από την προηγούμενη κυβέρνηση. Το περιθώριο για ρήξη με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές θα είναι πολύ περιορισμένο: θα πρέπει να έρθει σε άμεση σύγκρουση με την ΕΕ και να παραβιάσει τις συνθήκες. Πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι όλα τα δάνεια που χορηγούνται από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα εξαρτώνται από την προώθηση από την Ουκρανία των (αντι-) μεταρρυθμίσεων που είναι απαραίτητες για την ένταξή της στην ΕΕ.
Καλούμε λοιπόν την ουκρανική και τη διεθνή Αριστερά να μην διαδίδουν ψευδαισθήσεις σχετικά με τα υποτιθέμενα οφέλη της ένταξης στην ΕΕ. Ο ουκρανικός λαός πρέπει να ενημερωθεί για τους κινδύνους και τα μειονεκτήματα που αυτό συνεπάγεται. Φυσικά, μπορεί να επιλέξει να ενταχθεί στην ΕΕ, αλλά η Αριστερά έχει καθήκον να τον ενημερώσει για τις αρνητικές συνέπειες αυτής της επιλογής.
Σε αντίθεση με μια ευρέως διαδεδομένη άποψη μεταξύ των δυτικών αριστερών, η ουκρανική οικονομία δεν είναι καθόλου προσαρμοσμένη στις νεοφιλελεύθερες αρχές· η ένταξη στην ΕΕ θα συνεπαγόταν πολλές ιδιωτικοποιήσεις. Ο οικονομικός τομέας που δεν έχει ακόμη ιδιωτικοποιηθεί ή υποβληθεί σε ελεύθερο και απεριόριστο ανταγωνισμό εξακολουθεί να είναι σημαντικός, όπως φαίνεται στο παρακάτω πλαίσιο.
Πλαίσιο 2: Παραδείγματα της αποφασιστικότητας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προωθήσει την απορρύθμιση προς όφελος του ιδιωτικού τομέα και των ιδιωτικοποιήσεων. Αποσπάσματα από την έκθεση της Επιτροπής που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2024
Στη σελίδα 15 της έκθεσης της Επιτροπής, στο κεφάλαιο «Επιχειρηματική και βιομηχανική πολιτική», διαβάζουμε τα εξής:
«Τον Σεπτέμβριο του 2024 εγκρίθηκε επίσης μια νέα έκδοση του σχεδίου δράσης για την απορρύθμιση, η οποία προβλέπει μέτρα για τη δυναμική απορρύθμιση και τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, σύμφωνα με το Σχέδιο για την Ουκρανία.
Οι συστάσεις της Επιτροπής από το προηγούμενο έτος εφαρμόστηκαν σε μεγάλο βαθμό. Κατά το επόμενο έτος, η Ουκρανία θα πρέπει, ιδίως:
→ _σύμφωνα με το Σχέδιο για την Ουκρανία, να συνεχίσει την απορρύθμιση και την ψηφιοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης, προκειμένου να βελτιώσει περαιτέρω το επιχειρηματικό περιβάλλον και το επενδυτικό κλίμα στην Ουκρανία
→ _να εφαρμόσει μέτρα για την τόνωση του ιδιωτικού τομέα και της βιομηχανικής ανάπτυξης, (...) και να υποστηρίξει κίνητρα για την προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων. »
Στο κεφάλαιο «Μεταφορές» γίνεται αναφορά στην απορρύθμιση και την ιδιωτικοποίηση του σιδηροδρομικού δικτύου, ώστε να καταστεί δυνατή η λειτουργία ιδιωτικών εταιρειών της ΕΕ στο έδαφος της Ουκρανίας, και συγκεκριμένα στη σελίδα 17:
«Οι συστάσεις της Επιτροπής από το περασμένο έτος εφαρμόστηκαν μόνο εν μέρει και παραμένουν σε ισχύ. Κατά το επόμενο έτος, η Ουκρανία θα πρέπει ιδίως:
→ «να θεσπίσει νόμο για τις σιδηροδρομικές μεταφορές, δημιουργώντας ένα θεσμικό και νομοθετικό πλαίσιο για μια ανταγωνιστική αγορά σιδηροδρομικών μεταφορών, σύμφωνα με τα πρότυπα της ΕΕ».
Στο κεφάλαιο για την ενέργεια, η Επιτροπή τονίζει την ανάγκη απελευθέρωσης του ενεργειακού τομέα, ενώ για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του πολέμου, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να ενισχύσει το μονοπώλιο του δημόσιου τομέα, προς μεγάλη απογοήτευση της ΕΕ.
Στο κεφάλαιο για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζει την ανάγκη ανάπτυξης μιας αγοράς άνθρακα και αδειών ρύπανσης, και συνεπώς
«προόδου προς έναν αποτελεσματικό μηχανισμό τιμολόγησης του άνθρακα, με την επανέναρξη της υποχρεωτικής παρακολούθησης, αναφοράς και επαλήθευσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την υιοθέτηση του σχεδίου δράσης για τη δημιουργία ενός εθνικού συστήματος εμπορίας εκπομπών». σ. 18
Η Επιτροπή σημειώνει ότι μια πολεμική οικονομία συνεπάγεται μεγαλύτερο βάρος για τον δημόσιο τομέα:
«Η παρουσία του κράτους στην οικονομία παραμένει υψηλή. Το 2023, ο δημόσιος τομέας αντιπροσώπευε το 22 % της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας, από 6 % το 2021, και η συνολική κρατική κατανάλωση αυξήθηκε σε σχεδόν 42 % του ΑΕΠ, από λίγο κάτω από 40 % το 2022». σ. 55
Η Επιτροπή επιμένει περαιτέρω στην ανάγκη μείωσης του ρόλου του κράτους στην οικονομία και συνιστά την επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων, ενώ το κράτος εξακολουθεί να κατέχει μερίδια σε πολλές εταιρείες.
«Οι κρατικές επιχειρήσεις συνέχισαν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία. Το χαρτοφυλάκιο του κράτους της Ουκρανίας περιλάμβανε περισσότερες από 3000 από αυτές. Στο πλαίσιο του Σχεδίου για την Ουκρανία, η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να προχωρήσει σε μια σειρά μεταρρυθμίσεων με στόχο τη μείωση της επιρροής του κράτους στην οικονομία (...) Το 2023, τα ετήσια έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις ανήλθαν σε 108 εκατομμύρια ευρώ (0,05 % του ΑΕΠ), το υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί ποτέ. Παρά ταύτα, η ιδιωτικοποίηση περιορίστηκε σε μικρά ακίνητα και παραγωγικά περιουσιακά στοιχεία. Δεν πραγματοποιήθηκαν συμφωνίες ιδιωτικοποίησης μεγάλης κλίμακας το 2023 και το 2024. Ωστόσο, η κυβέρνηση σχεδιάζει να τις επαναλάβει όταν το επιτρέψουν οι συνθήκες.» (σ. 55)
Η Επιτροπή εκφράζει επίσης τη λύπη της για το γεγονός ότι το κράτος αναγκάστηκε να αυξήσει τη συμμετοχή του στον τραπεζικό τομέα για να αντιμετωπίσει την κακοδιαχείριση από τους ιδιωτικούς τραπεζίτες.
«Το μερίδιο αγοράς των κρατικών τραπεζών αυξήθηκε στο 53,6 % το 2023 μετά την εθνικοποίηση της Sense Bank τον Ιούλιο του 2023. Η επιλογή νέου διοικητικού συμβουλίου βρίσκεται σε εξέλιξη, με τουλάχιστον έξι μέλη να απαιτούνται για να καταστεί λειτουργικό το διοικητικό συμβούλιο. Εγκρίθηκε ο νόμος για την ιδιωτικοποίηση των κρατικών τραπεζών (SOB), ο οποίος αναμένεται να επιταχύνει τη μείωση της κρατικής συμμετοχής στον τομέα. Το Υπουργείο Οικονομικών αναμένεται να διορίσει έναν διεθνώς αναγνωρισμένο χρηματοοικονομικό σύμβουλο για να προετοιμάσει δύο συστημικές κρατικές τράπεζες, δηλαδή την Sense Bank και την Ukrgasbank, με 4 % και 6 % των συνολικών περιουσιακών στοιχείων, αντίστοιχα, προς πώληση.» (σ. 56)
Ένα σημάδι της κακής διαχείρισης των τραπεζών και της κακής διαχείρισης της οικονομικής κρίσης είναι το υψηλό επίπεδο αναστολής πληρωμών για πάνω από 3 μήνες σε τραπεζικά δάνεια, το οποίο ανήλθε σε 36,8% τον Φεβρουάριο του 2024 (σελ. 56 της αναφερόμενης έκθεσης).
Ποιο είναι το τρέχον κόστος αποπληρωμής του χρέους;
Τον Αύγουστο του 2024, το κόστος αποπληρωμής του δημόσιου χρέους (50 δισεκατομμύρια γρίβνα, που είναι το νόμισμα της Ουκρανίας) ήταν σχεδόν τόσο υψηλό όσο οι κοινωνικές και υγειονομικές δαπάνες[13].
Τι γίνεται με τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν παγώσει οι παραδοσιακές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις;
Στο πλαίσιο των κυρώσεων που επιβλήθηκαν μετά την εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022, οι δυνάμεις των χωρών του G7 έχουν παγώσει ρωσικά περιουσιακά στοιχεία αξίας περίπου 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Το ισοδύναμο ποσό των σχεδόν 260 δισεκατομμυρίων ευρώ σε μετρητά και τίτλους, όπως μετοχές και ομόλογα, βρίσκεται στην κατοχή της Euroclear, ενός ιδιωτικού χρηματοπιστωτικού ιδρύματος με έδρα τις Βρυξέλλες που χειρίζεται τον διακανονισμό διεθνών τίτλων. Περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ρωσικών περιουσιακών στοιχείων έχουν παγώσει στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το 2024, η G7 αποφάσισε να μην απαλλοτριώσει τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, αλλά να τα διατηρήσει παγωμένα. Με βάση τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν παγώσει στην Ευρώπη, κυρίως στις Βρυξέλλες, η ΕΕ δημιούργησε έναν μηχανισμό έκδοσης χρεογράφων «υπέρ» της Ουκρανίας. Τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία χρησιμεύουν ως εγγύηση για τα μεγάλα επενδυτικά κεφάλαια και τις τράπεζες που ενδέχεται να αγοράσουν τίτλους από αυτό το δάνειο. Τα χρήματα που θα δανειστεί η ΕΕ θα καταβληθούν στη συνέχεια στην Ουκρανία, κυρίως με τη μορφή δανείων που η Ουκρανία θα πρέπει να αποπληρώσει στην ΕΕ.
Εν τω μεταξύ, η ΕΕ κάνει μια πολύ καλή συμφωνία, αποπληρώνοντας τις χρηματοπιστωτικές αγορές για το δάνειο (το οποίο η ίδια έλαβε) με τα έσοδα που αποκόμισαν η Euroclear και άλλοι από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που επενδύθηκαν στις αγορές. Εκτιμάται ότι τα έσοδα από επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν με παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία ανέρχονται σε περίπου 5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.
Τα συνταξιοδοτικά ταμεία και οι μεγάλες τράπεζες που αγοράζουν τίτλους για να βοηθήσουν την Ουκρανία θα αποπληρωθούν με τα έσοδα από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν επενδυθεί στις αγορές. Το δάνειο δεν κοστίζει ούτε ένα σεντ στην ΕΕ, ενώ την κάνει να φαίνεται γενναιόδωρη και ενισχύει τη θέση της ως πιστωτή της Ουκρανίας, καθώς αυξάνεται το χρέος της χώρας λόγω του πολέμου.
Ορισμένες ευρωπαϊκές ιδιωτικές τράπεζες εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται στη Ρωσία παρά τις κυρώσεις
Εν τω μεταξύ, αρκετές ευρωπαϊκές ιδιωτικές τράπεζες, όπως η αυστριακή Raiffaisen, η γερμανική Deutsche Bank και Commerzbank, η ιταλική Unicredit και η Intesa Sanpaolo, δεν έχουν διακόψει τις δραστηριότητές τους στη Ρωσική Ομοσπονδία. Παρά τις κυρώσεις, έχουν τετραπλασιάσει τα κέρδη τους στη χώρα αυτή από την αρχή της εισβολής στην Ουκρανία. Τον Μάρτιο-Απρίλιο του 2024, κατέβαλαν 800 εκατομμύρια ευρώ φόρο επί των κερδών τους στη ρωσική κυβέρνηση, χωρίς να ληφθούν μέτρα από τις αρχές της ΕΕ[14]. Δεν είχα χρόνο να ερευνήσω περαιτέρω, αλλά είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η αυστριακή ιδιωτική τράπεζα Raiffaisen, η οποία εξακολουθεί να δραστηριοποιείται στη Ρωσία[15] παρά τις κυρώσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, δραστηριοποιείται επίσης στην Ουκρανία[16] και είναι ένας από τους 11 επίσημους κύριους διαμεσολαβητές του χρέους που πουλάει η ουκρανική κυβέρνηση στις χρηματοπιστωτικές αγορές[17]. Η Raiffaisen είναι επομένως πιστωτής τόσο της Ρωσίας όσο και της Ουκρανίας και δραστηριοποιείται στη Ρωσία παρά τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, τις οποίες υποτίθεται ότι πρέπει να σέβεται.
Γιατί πρέπει να υποστηρίξουμε το αίτημα για διαγραφή του χρέους της Ουκρανίας;
Πρέπει να έχουμε επίγνωση του γεγονότος ότι η κυβέρνηση Ζελένσκι δεν επιθυμεί τη διαγραφή του χρέους της Ουκρανίας. Ως καλός νεοφιλελεύθερος, είναι πεπεισμένος ότι η Ουκρανία πρέπει να είναι αξιόπιστη απέναντι στους ιδιώτες πιστωτές.
Αντί να προσπαθήσει να χρηματοδοτήσει τις δαπάνες του πολέμου και της ανασυγκρότησης με τη συμμετοχή των πλούσιων Ουκρανών καπιταλιστών και των ουκρανικών και ξένων εταιρειών, προτιμά να επιβάλει τη μέγιστη φορολογία στις λαϊκές τάξεις, όπως συνιστά το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα. Τα υψηλά εισοδήματα γλιτώνουν, τα περιουσιακά στοιχεία των πλουσιότερων παραμένουν άθικτα. Έτσι, οι πλούσιοι, που καταφέρνουν να αποφύγουν την κατάταξη στο στρατό, μπορούν να συσσωρεύουν πλούτο, ενώ οι λαϊκές τάξεις κάνουν τεράστιες θυσίες.
Μια άλλη μέθοδος που χρησιμοποιεί η κυβέρνηση Ζελένσκι για να χρηματοδοτήσει τον προϋπολογισμό της είναι η σύναψη δανείων. Δανείζεται από την εσωτερική αγορά, κυρίως από τις τράπεζες των ολιγαρχών και από τους πολύ πλούσιους που αγόρασαν εσωτερικά δημόσια χρεόγραφα το 2024 με επιτόκια έως και 16,5%[18]. Ο πληθωρισμός το 2024 ήταν περίπου 10-11%. Το βασικό επιτόκιο της Κεντρικής Τράπεζας ήταν 13,5%[19].
Τα χρέη που είχε συσσωρεύσει η Ουκρανία πριν από τη ρωσική εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022 ήταν τόσο παράνομα όσο και απεχθή, καθώς τα δανεισθέντα χρήματα είχαν χρησιμοποιηθεί για την εφαρμογή νεοαποικιακών πολιτικών που ήταν σαφώς αντίθετες προς τα συμφέροντα του πληθυσμού. Επιπλέον, είχαν ευνοήσει τον τεράστιο πλουτισμό μιας προνομιούχης μειονότητας μέσω της αρπαγής πρώην δημόσιων αγαθών. Οι πιστωτές, δηλαδή κυρίως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, οι ολιγάρχες και τα επενδυτικά κεφάλαια, γνώριζαν πολύ καλά ότι τα δάνεια που χορηγούσαν δεν θα εξυπηρετούσαν το γενικό συμφέρον.
Όπως είδαμε, από την αρχή του πολέμου η ΕΕ έχει καταστεί ο κύριος πιστωτής, καθώς έχει πολλαπλασιάσει τα δάνεια προς την Ουκρανία επί 8, ενώ τα δάνεια της Παγκόσμιας Τράπεζας έχουν πολλαπλασιαστεί επί 3 και το ΔΝΤ έχει επίσης αυξήσει τα δάνεια του. Αυτοί οι πιστωτές χρησιμοποιούν τα δάνεια τους για να επιβάλουν ενισχυμένες νεοφιλελεύθερες πολιτικές στον πληθυσμό. Τα νέα χρέη της Ουκρανίας είναι επομένως επίσης παράνομα και απεχθή. Είναι σημαντικό να ακυρωθούν/απορριφθούν, ώστε οι πιστωτές να στερηθούν την επιρροή που έχουν στη διάθεσή τους και να εμποδιστούν να πλουτίσουν εις βάρος του ουκρανικού λαού. Εάν η Ουκρανία και ο λαός της θέλουν να ανακτήσουν την κυριαρχία τους, πρέπει να απελευθερωθούν από το ζυγό των πιστωτών που ενεργούν προς όφελός τους και σε βάρος του ουκρανικού λαού.
Η αντίσταση στην ρωσική εισβολή και οι προσπάθειες ανασυγκρότησης θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν με άλλους τρόπους εκτός από τα δάνεια: αφενός με επιχορηγήσεις και αφετέρου με τη φορολόγηση των κερδοσκόπων του πολέμου.
Εκτός από την ανάγκη ακύρωσης του χρέους της Ουκρανίας, υπάρχουν και άλλα μέτρα που είναι δυνατά και απαραίτητα για τη χρηματοδότηση της αντίστασης και της ανασυγκρότησης της χώρας.
Όσον αφορά τη χρηματοδότηση της αντίστασης και της ανασυγκρότησης της Ουκρανίας, σε άρθρο που δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2024 ανέφερα τις ακόλουθες προτάσεις[20], εκτός από την ακύρωση του χρέους: τα περιουσιακά στοιχεία των Ρώσων και Ουκρανών ολιγαρχών που επωφελούνται από τον πόλεμο θα πρέπει να κατασχεθούν. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν σημαντικά ποσά για τη χρηματοδότηση της αντίστασης του ουκρανικού λαού και της ανασυγκρότησης της χώρας.
Ας σημειώσουμε ότι αν επιβαλλόταν φόρος ίσος με τα πρόσθετα κέρδη που αποκομίζουν οι εταιρείες όπλων στο πλαίσιο αυτού του πολέμου και άλλων πολέμων γενικά, αυτό θα περιόριζε την τάση αυτών των εταιρειών να χαίρονται για τη συνέχιση του πολέμου και να συμβάλλουν σε αυτόν, καθώς δεν θα επωφελούνταν άμεσα από αυτόν.
Τα μέτρα για την κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων των ολιγαρχών και την απαλλοτρίωση και εκποίηση της περιουσίας τους αντιβαίνουν άμεσα στην ιερότητα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Ως αποτέλεσμα, δεν έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές κατασχέσεις από το 2022, επειδή οι δυτικές κυβερνήσεις δεν είναι διατεθειμένες να το πράξουν, ακόμη και αν αντιτίθενται στη Ρωσική Ομοσπονδία. Πρέπει να αξιολογηθεί τι ακριβώς έχει επιτευχθεί, αλλά σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά περιορισμένα και δεν έχει μεταφερθεί τίποτα σε κανένα ταμείο που να ελέγχεται από τον ουκρανικό λαό. Στην πραγματικότητα, δεν έχει επιβληθεί κανένας ειδικός φόρος στις εταιρείες που έχουν επωφεληθεί από τον πόλεμο. Ανέφερα τις εταιρείες όπλων, αλλά μπορούμε επίσης να συζητήσουμε τα τεράστια κέρδη που έχουν αποκομίσει οι εταιρείες φυσικού αερίου και πετρελαίου ως αποτέλεσμα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τα κέρδη έχουν επίσης αυξηθεί για τις εταιρείες εμπορίας σιτηρών σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών που ελέγχουν το 80 % του παγκόσμιου εμπορίου σιτηρών. Σε αυτές περιλαμβάνονται τρεις αμερικανικές εταιρείες και μία ευρωπαϊκή εταιρεία. Θα έπρεπε να είχε επιβληθεί και θα πρέπει να επιβληθεί ειδικός φόρος στα κέρδη αυτών των εταιρειών, συμπεριλαμβανομένης της αναδρομικής επιβολής, τόσο για τη χρηματοδότηση των αναγκών όλων των πληθυσμών όσο και για τη βοήθεια του ουκρανικού λαού. Πρέπει επίσης να συνεχίσουμε να απαιτούμε τη διαγραφή του χρέους της Ουκρανίας.
Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε την κοινωνικοποίηση του τραπεζικού τομέα. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, περίπου το ήμισυ του τραπεζικού τομέα εξακολουθεί να είναι δημόσιος, αλλά δεν εξυπηρετεί πραγματικά τον πληθυσμό, κάτι που θα απαιτούσε μέτρα όπως διαφάνεια των λογαριασμών, έλεγχο από τους πολίτες, παρακολούθηση από τοπικούς εκλεγμένους εκπροσώπους, αποκέντρωση. Το ιδιωτικό τμήμα του τραπεζικού τομέα θα πρέπει να απαλλοτριωθεί και να κοινωνικοποιηθεί, ώστε να δημιουργηθεί μονοπώλιο του δημόσιου τραπεζικού τομέα (με εξαίρεση τις μικρές συνεταιριστικές τράπεζες, εάν ελέγχονται πραγματικά από τα μέλη τους).
Το κράτος εξακολουθεί να έχει το μονοπώλιο στον ενεργειακό τομέα. Σε αντίθεση με τις προσδοκίες της ΕΕ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ, αυτό το μονοπώλιο πρέπει να διατηρηθεί και να εκδημοκρατιστεί. Οι πολίτες και οι εργαζόμενοι στον τομέα αυτό πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν τους λογαριασμούς, τις τιμές και τη διαχείριση. Εν ολίγοις, και ο ενεργειακός τομέας πρέπει να κοινωνικοποιηθεί. Το κράτος πρέπει να προωθήσει την κατασκευή μικρών μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα διαχειρίζονται οι τοπικές κοινότητες, οι οποίες είναι πολύ πιο εύκολο να προστατευθούν, να ασφαλιστούν και να διαχειριστούν. Αυτό συνεπάγεται επίσης πολύ λιγότερη σπατάλη κατά τη μεταφορά στους καταναλωτές. Οι νέες μικρές μονάδες παραγωγής δεν πρέπει να χρησιμοποιούν ορυκτές ενέργειες. Πρέπει επίσης να προετοιμαστούμε για την επιταχυνόμενη κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας και να εγκαταλείψουμε τα ορυκτά καύσιμα.
Για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε προς μια μορφή ειρήνης και ανασυγκρότησης στην υπηρεσία των πληθυσμών, είναι απαραίτητο να αναπτύξουμε όλες τις δυνατές μορφές αυτοοργάνωσης.
https://internationalviewpoint.org
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Δεδομένα από το Υπουργείο Οικονομικών της Ουκρανίας: https://mof.gov.ua/en/derzhavnij-borg-ta-garantovanij-derzhavju-borg
[2] Δείτε τι έγραψα σχετικά με αυτό το θέμα το 2022 στη διεύθυνση: https://www.cadtm.org/Why-should-Ukraine-s-debt-be-cancelled
[3] https://www.cadtm.org/IMF-Interference-Plunges-Ukraine
[4] https://www.cadtm.org/Ukraine-in-the-Oligarchs-Grip
[5] https://www.cadtm.org/Why-should-Ukraine-s-debt-be-cancelled
[6] https://www.cadtm.org/Ukraine-Resisting-creditors
[7] https://www.cadtm.org/G7-Whether-or-not-to-maintain-the-suspension-of-Ukrainian-debt-payments
[8] https://enlargement.ec.europa.eu/document/download/1924a044-b30f-48a2-99c1-50edeac14da1_en?filename=Ukraine%20Report%202024.pdf
[9] https://enlargement.ec.europa.eu/document/download/1924a044-b30f-48a2-99c1-50edeac14da1_en?filename=Ukraine%20Report%202024.pdf
[10] «Η αρχή που είναι υπεύθυνη για την αποτελεσματική εφαρμογή του Σχεδίου για την Ουκρανία είναι ο Εθνικός Συντονιστής (Συντονιστής). Ο Συντονιστής λειτουργεί ως ενιαίο σημείο επαφής για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσον αφορά την παρακολούθηση», σ. 314. Στην ιστοσελίδα της ουκρανικής κυβέρνησης, https://www.ukrainefacility.me.gov.ua/en/ Στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, https://enlargement.ec.europa.eu/document/download/1924a044-b30f-48a2-99c1-50edeac14da1_en?filename=Ukraine%20Report%202024.pdf, πρόσβαση στις 6 Ιανουαρίου 2025.
[11] σ. 316. ο.π., πρόσβαση στις 16/1/2025.
[12] Σε έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με ημερομηνία 30 Οκτωβρίου 2024, διαβάζουμε: «Η Ουκρανία υπέβαλε αίτηση για ένταξη στην ΕΕ στις 28 Φεβρουαρίου 2022 και της χορηγήθηκε ευρωπαϊκή προοπτική και καθεστώς υποψήφιας χώρας τον Ιούνιο του 2022. Τον Δεκέμβριο του 2023, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία. Η πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη για την έναρξη των διαπραγματεύσεων πραγματοποιήθηκε στις 25 Ιουνίου 2024». Πηγή: https://enlargement.ec.europa.eu/document/download/1924a044-b30f-48a2-99c1-50edeac14da1_en?filename=Ukraine%20Report%202024.pdf, πρόσβαση στις 16/1/2025.
[13] Δείτε αυτόν τον ιστότοπο που χρηματοδοτείται από την USAID και είναι επομένως σαφώς νεοφιλελεύθερος και φιλοδυτικός: https://ces.org.ua/en/tracker-economy-during-the-war/
[14] Βλέπε αποκαλύψεις της Financial Times με ημερομηνία 28 Απριλίου 2024: https://www.ft.com/content/cd6c28e2-d327-4c2a-a023-098ca43eacfb
[15] Δείτε τον ρωσικό ιστότοπό της: https://www.raiffeisen.ru/
[16] Δείτε την ιστοσελίδα της στην Ουκρανία: https://raiffeisen.ua/en
[17] Δείτε τον κατάλογο των 11 τραπεζών που επιλέχθηκαν για την αγορά ουκρανικών τίτλων στον ιστότοπο της ουκρανικής κυβέρνησης: https://mof.gov.ua/en/perelik-pervinnih-dileriv
[18] Δείτε την ιστοσελίδα της Εθνικής Τράπεζας της Ουκρανίας https://bank.gov.ua/en/news/all/u-2024-rotsi-uryad-zaluchiv-vid-prodaju-ovdp-na-auktsionah-mayje-640-mlrd-grn-v-ekvivalenti-a-zagalom-uprodovj-voyennogo-stanu--mayje-1-458-mlrd-grn-v-ekvivalenti. Εκεί μπορείτε να βρείτε πολλές πληροφορίες σχετικά με τα δημόσια χρεόγραφα του εσωτερικού χρέους που εκδίδονται στο εθνικό νόμισμα, σε δολάρια και σε ευρώ. Σε ένα φύλλο Excel αναφέρονται όλες οι εκδόσεις πολεμικών χρεογράφων: Αγορά στρατιωτικών εγχώριων κρατικών χρεογράφων μεταξύ 24 Φεβρουαρίου 2022 και 31 Δεκεμβρίου 2024. Βλ. επίσης: https://mof.gov.ua/en/borgova-politika, πρόσβαση στις 16/1/2025.
[19] Δείτε τον προαναφερθέντα ιστότοπο: https://ces.org.ua/en/tracker-economy-during-the-war/
[20] https://www.cadtm.org/G7-Whether-or-not-to-maintain-the-suspension-of-Ukrainian-debt-payments
