Diego Sacchi
Diego Dalai
Κούβα: Η σημασία των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων και της καταστολής τους
Αυτή την Κυριακή οι διαδηλώσεις σε διάφορα μέρη της Κούβας είχαν μεγάλη διεθνή απήχηση. Τα κεντρικά αιτήματα των διαδηλώσεων στην Αβάνα και σε άλλα μέρη του νησιού αφορούσαν στις ελλείψεις, τις υψηλές τιμές των τροφίμων και τις διακοπές ρεύματος εν μέσω της κρίσης υγείας που προκλήθηκε από τον κορονοϊό.
Τμήματα του πληθυσμού βγήκαν στους δρόμους με αυτά τα δικαιολογημένα αιτήματα, όταν η χώρα περνάει τη χειρότερη στιγμή της πανδημίας, με αναφορές για καταρρεύσεις κέντρων υγείας, όπως συνέβη σε άλλες χώρες, και έλλειψη φαρμάκων και άλλων βασικών αγαθών.
Σε αυτό το πλαίσιο, ακούστηκαν επίσης συνθήματα όπως «Πατρίδα και Ζωή» ή «Ελευθερία», τα οποία προβάλλονται από δεξιούς τομείς που είναι προσανατολισμένοι σε μια πολιτική μεγαλύτερου οικονομικού ανοίγματος και μεταρρυθμίσεων υπέρ της αγοράς. Οι κινητοποιήσεις εκφράζουν επίσης μια κοινωνική βάση που αναπτύσσεται ως αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων που προωθεί ο Ραούλ Κάστρο από το 2010. Μεταρρυθμίσεις που επέτρεψαν σε τομείς με πρόσβαση στο δολάριο να δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά και να εκμεταλλεύονται την εργασία, αν και με ελεγχόμενα και με περιορισμούς από το κράτος.
Υπενθυμίζεται ότι στις 10 Δεκεμβρίου του περασμένου χρόνου, ο πρόεδρος Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ, συνοδευόμενος από τον Ραούλ Κάστρο, ανακοίνωσε την απόσυρση του κουβανικού μετατρέψιμου πέσο (CUC) από την κυκλοφορία από την 1η Ιανουαρίου και την εφαρμογή ενιαίας συναλλαγματικής ισοτιμίας 24 πέσος (CUP) = 1 δολάριο, που σημαίνει τεράστια υποτίμηση του εθνικού νομίσματος κατά 2400%.
Η υποτίμηση αυτή συνοδεύτηκε από μια σειρά μεταρρυθμίσεων, μεταξύ των οποίων η γενική μείωση των επιδοτήσεων, με μείωση, και σε πολλές περιπτώσεις άμεση κατάργηση, των «περιττών» επιδοτήσεων και των «αδικαιολόγητων» επιδομάτων, όπως τα χαρακτήρισε η κυβέρνηση. Η κυβέρνηση Ντίας-Κανέλ εφαρμόζει μια σκληρή οικονομική προσαρμογή που πλήττει άμεσα την εργατική τάξη. Η επιδείνωση των συνεπειών της πανδημίας, σε συνδυασμό με την κούραση που προκαλεί ο αυξανόμενος αυταρχισμός και το μονοκομματικό καθεστώς σε ευρύτερα στρώματα, έκανε την κατάσταση εκρηκτική, δίνοντας αφορμή για τις διαδηλώσεις αυτής της Κυριακής.
Σε αυτή την κατάσταση, οι δεξιές ομάδες που μέσα και έξω από το νησί αγωνίζονται εδώ και δεκαετίες για την πλήρη παλινόρθωση του καπιταλισμού, επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν τις διαδηλώσεις και να εκμεταλλευτούν τη δυσαρέσκεια για να ενισχύσουν μια διέξοδο που θα πλήξει ό,τι έχει απομείνει από τις κοινωνικές κατακτήσεις.
Αυτοί οι τομείς που προσπαθούν να γίνουν η φωνή των διαδηλώσεων στο νησί, ενεργούν ως άμεσοι φορείς των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων και του αποκλεισμού του νησιού που οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν εδώ και δεκαετίες. Στόχος τους είναι η ανατροπή της κυβέρνησης για να σαρώσουν τα εναπομείναντα κεκτημένα της επανάστασης. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης αναπαρήγαγαν βίντεο και εικόνες που έφτασαν από το νησί, τα περισσότερα από τα οποία προσπάθησαν να διογκώσουν τα όσα συνέβησαν με μια χαρακτηριστική αφήγηση «εναντίον του σοσιαλισμού».
Από την πλευρά της, η κουβανική κυβέρνηση χρησιμοποίησε αυτή την πολιτική εργαλειοποίηση από τη δεξιά για να δικαιολογήσει την καταστολή και μια ρητορική που ποινικοποιεί τις διαμαρτυρίες, αποτυγχάνοντας να ανταποκριθεί στα πιεστικά αιτήματα εκατομμυρίων Κουβανών.
Ο πρόεδρος Ντίαζ-Κανέλ κατήγγειλε τη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών σε «ιστορικές ενέργειες πολιτικής αποσταθεροποίησης που έλαβαν χώρα σε βάρος της Κούβας και οι οποίες εντάθηκαν ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πανδημίας», εξισώνοντας τα νόμιμα αιτήματα με την αποκρουστική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους. Η απάντηση ήταν συλλήψεις και καταστολή όσων διαδήλωναν, ανεξάρτητα από τα συνθήματά τους, επιδιώκοντας να φιμώσουν τη δυσαρέσκεια.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σύλληψη του Φρανκ Γκαρσία Ερνάντεζ, Κουβανού μαρξιστή, κοινωνιολόγου και ιστορικού και μέλους της συλλογικότητας Blog Comunistas. Συνελήφθη μαζί με τον Μάρκο Αντόνιο Πέρεζ Φερνάντεζ (προ-πανεπιστημιακό φοιτητή, ο οποίος είχε συλληφθεί στις 30 Απριλίου επειδή κρατούσε ένα πλακάτ «Σοσιαλισμός ναι, καταστολή όχι»), τον Μάικελ Γκονζάλεζ Βίβερο (διευθυντή του περιοδικού της LGTBQ κοινότητας Tremenda nota) και άλλα άτομα, τα οποία δήλωναν σοσιαλιστές.
Με αυτή την ομιλία ο Ντίαζ-Κανέλ κάλεσε «όλους τους επαναστάτες να βγουν στους δρόμους» επικαλούμενος την υπεράσπιση της επανάστασης, ενώ στην πραγματικότητα επιδιώκει να προστατεύσει το καθεστώς και την κυβέρνηση που τα τελευταία χρόνια επέβαλε μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που επιδείνωσαν τις συνθήκες ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων, ενώ η γραφειοκρατία του ΚΚ και τμήματα του στρατού επιδιώκουν να επωφεληθούν ως συνεργάτες στην καπιταλιστική παλινόρθωση.
Με αφορμή τον αγανάκτηση από τη μονοκομματική διακυβέρνηση και την αυξανόμενη καταστολή, ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν προσπαθεί ήδη να επωφεληθεί από την κατάσταση, αποκαλώντας τις διαδηλώσεις της Κυριακής «κάλεσμα για ελευθερία».
Μια παλιά δημαγωγική και ψεύτικη επίκληση στην «ελευθερία» και τη «δημοκρατία» που κρύβει τον πραγματικό της στόχο να χρησιμοποιήσει τα δημοκρατικά αιτήματα για τον αντιδραστικό στόχο της αποκατάστασης του καπιταλισμού στο νησί και της επιστροφής του στην υποταγή όπως στην προεπαναστατική εποχή.
Αυτοκρατορικός αποκλεισμός και πανδημία, οι συνθήκες που επιδεινώνουν την κρίση στο νησί
Μία από τις αιτίες της κατάστασης που βιώνουν εκατομμύρια άνθρωποι στην Κούβα είναι ο εγκληματικός αποκλεισμός που διατηρούν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Εν μέσω της πανδημίας, η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν δεν έχει αλλάξει μέχρι στιγμής κανένα από τα μέτρα που εφάρμοσε ο Τραμπ, σε μια προσπάθεια να καταπνίξει την κουβανική οικονομία, επιδεινώνοντας τα μέτρα για την παρεμπόδιση των οικονομικών συναλλαγών και την άφιξη αμερικανών τουριστών και, επιπλέον, συμπεριέλαβε το νησί στον κατάλογο των υποστηρικτών της τρομοκρατίας.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν έναν αποκλεισμό που έχει επιβληθεί από τη δεκαετία του 1960, αγνοώντας ακόμη και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, γεγονός που σημαίνει ελλείψεις σε βασικά προϊόντα, πρόσβαση σε θεμελιώδεις πόρους και, εν μέσω της πανδημίας, αδυναμία απόκτησης βασικών ιατρικών προμηθειών. Αυτά τα μονομερή μέτρα που επιβάλλουν οι Ηνωμένες Πολιτείες καθιστούν σχεδόν αδύνατη την απόκτηση τεχνολογιών, πρώτων υλών, αντιδραστηρίων, διαγνωστικών εργαλείων, φαρμάκων, συσκευών, εξοπλισμού και βασικών ανταλλακτικών για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Η δεξιά πτέρυγα εντός και εκτός του νησιού αρνείται την ευθύνη των ΗΠΑ, ενώ ενεργεί ως άμεσος πράκτορας των αυτοκρατορικών συμφερόντων.
Ωστόσο, όπως επισημαίνεται σε ανακοίνωση των μπλογκ Comunistas, Tremenda Nota και La Joven Cuba, η κουβανική κυβέρνηση, στο πλαίσιο της δημοσιονομικής προσαρμογής που εφαρμόζει, είναι επίσης υπεύθυνη για την έλλειψη φαρμάκων. Επισημαίνουν ότι μια άλλη αιτία εκτός από τον αποκλεισμό «ήταν η μείωση των επενδύσεων στην επιστήμη και την τεχνολογική καινοτομία, οι οποίες κατά το περασμένο έτος ήταν εβδομήντα δύο φορές λιγότερες από εκείνες που πραγματοποιήθηκαν, επίσης σε πλήρη πανδημία, στους τομείς “επιχειρηματικών υπηρεσιών, ακίνητης περιουσίας και μισθωτικής δραστηριότητας”, στους οποίους περιλαμβάνονται οι τουριστικές επενδύσεις».
Τα τελευταία χρόνια η κυβέρνηση της Κούβας στηρίχθηκε σε δύο βασικούς πυλώνες για τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης. Από τη μία πλευρά, η τουριστική δραστηριότητα, η οποία τώρα έχει μειωθεί απότομα ως αποτέλεσμα της πανδημίας. Από την άλλη, στην κυβέρνηση της Βενεζουέλας για να δημιουργήσει μια συμμαχία που επέτρεπε την πρόσβαση σε στρατηγικούς πόρους, το διεθνές εμπόριο και να σπάσει σχετικά την απομόνωση. Όμως η κρίση που βιώνει η Βενεζουέλα τα τελευταία χρόνια εμπόδισε τη διατήρηση της συμμαχίας.
Τα μέτρα του ιμπεριαλισμού, που προστέθηκαν στη διαχείριση της κρίσης υγείας που δημιούργησε η πανδημία από την πλευρά της κυβέρνησης, δημιούργησαν μια κατάσταση παρόμοια με αυτή που στη δεκαετία του 1990 ήταν γνωστή ως «ειδική περίοδος», όταν, με την πτώση των γραφειοκρατιών που διοικούσαν τις χώρες του λεγόμενου σοβιετικού μπλοκ, η κουβανική κυβέρνηση έμεινε χωρίς την κύρια πηγή πόρων και διεθνούς εμπορίου.
Αλλά αν εκείνα τα χρόνια ο πληθυσμός του νησιού αντιστάθηκε ηρωικά στις συνθήκες έλλειψης με το ηθικό σθένος της υπεράσπισης των κατακτήσεων της επανάστασης, το παρόν είναι διαφορετικό. Ειδικά λόγω των πολιτικών που εφαρμόζει η γραφειοκρατική κάστα του Κομμουνιστικού Κόμματος και του Στρατού που διοικούν τη χώρα.
Η δεξιά πτέρυγα προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την κόπωση από την οικονομική κατάσταση και τα αυταρχικά μέτρα
Όπως είδαμε, η κουβανική κυβέρνηση εφαρμόζει μια σκληρή οικονομική προσαρμογή σε βάρος των εργαζομένων. Παράλληλα, έλαβε μια σειρά μέτρων για τη διευκόλυνση των ξένων επενδύσεων με ένα φιλόδοξο «χαρτοφυλάκιο ευκαιριών» με περισσότερα από 500 έργα, κυρίως στον τουρισμό και το πετρέλαιο, ύψους 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι ανακοίνωσε το τέλος της υποχρεωτικής πλειοψηφικής συμμετοχής του κουβανικού κράτους σε επενδύσεις στον τουρισμό, τη βιοτεχνολογία και το χονδρικό εμπόριο.
Τα μέτρα αυτά έχουν υποβαθμίσει περαιτέρω τα κοινωνικά κέρδη προς όφελος τομέων της κυβερνητικής γραφειοκρατίας και του στρατού και προς όφελος τομέων της μικρομεσαίας τάξης που έχουν επιχειρήσεις που σχετίζονται με το δολάριο.
Παράλληλα, διατηρείται το μονοκομματικό καθεστώς, η επίθεση στις στοιχειώδεις δημοκρατικές ελευθερίες και η απαγόρευση κάθε πολιτικής ή συνδικαλιστικής οργάνωσης που δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχο της γραφειοκρατίας του Κομμουνιστικού Κόμματος και της κυβέρνησης.
Η καταστολή των καλλιτεχνών, των οργανώσεων και των ατόμων που αμφισβητούσαν την επίσημη πολιτική αυξανόταν καθώς αυξανόταν η δυσαρέσκεια και η κούραση από ένα κρατικά επιβαλλόμενο αστυνομικό καθεστώς.
Η δεξιά πτέρυγα εντός και εκτός του νησιού χρησιμοποιεί υποκριτικά το σύνθημα της «ελευθερίας». Πολύ γρήγορα, προσωπικότητες όπως ο Λουίς Αλμάγκρο, γραμματέας του ΟΑΚ, ή ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Μάρκος Ρούμπιο εξέφρασαν την άποψή τους με αυτή τη λογική. Οι ίδιοι άνθρωποι που υπερασπίστηκαν καταπιεστές όπως τον Κολομβιανό πρόεδρο Ιβάν Ντούκε ή που υποστήριξαν το πραξικόπημα στη Βολιβία, προσπαθούν τώρα να μιλήσουν στο όνομα της «ελευθερίας».
Απέναντι σε αυτή τη δημαγωγία της Δεξιάς, το πρώτο πράγμα που πρέπει να απαιτηθεί, μαζί με τον τερματισμό του αποκλεισμού και όλων των κυρώσεων, είναι το δικαίωμα του πληθυσμού να διαδηλώνει για τα νόμιμα αιτήματά του, να σταματήσει η καταστολή και να απελευθερωθούν οι κρατούμενοι.
Παράλληλα, είναι θεμελιώδους σημασίας και άλλα βασικά δημοκρατικά μέτρα, όπως η νομιμότητα για όλα τα κόμματα που υπερασπίζονται τα εναπομείναντα κεκτημένα της επανάστασης, το δικαίωμα της έκφρασης, του Τύπου και η δυνατότητα ελεύθερης συνδικαλιστικής οργάνωσης, κάτι θεμελιώδες για να ανακτήσουν οι εργαζόμενοι τις δυνάμεις τους και να μπορέσουν να προτείνουν μια προοδευτική λύση απέναντι στη κρισιμότητα της κατάστασης.
Τι μπορεί να συμβεί
Οι διαδηλώσεις, με την αρχική τους μαζικότητα και την έκφραση δίκαιων αιτημάτων, θα μπορούσαν να αποτελέσουν την κορυφή ενός παγόβουνου που δημιουργήθηκε από τον βάναυσο ιμπεριαλιστικό αποκλεισμό και τη δημοσιονομική προσαρμογή της κυβέρνησης. Έχουν όμως έντονες αντιφάσεις, όπως επισημάναμε στην αρχή, που θα μπορούσαν να τις προσανατολίσουν προς μια φιλοκαπιταλιστική λύση. Τα μέτρα που έλαβε η κουβανική κυβέρνηση, χωρίς να υπερασπίζονται την επανάσταση, δημιούργησαν τις κατάλληλες συνθήκες –ως αποτέλεσμα της αποστράτευσης που προκάλεσαν σε ευρύτερα στρώματα τα οποία βλέπουν μια προνομιούχα και πάμπλουτη γραφειοκρατία που το μόνο που ξέρει είναι να ζητάει περισσότερες θυσίες– έτσι ώστε ένα τμήμα του πληθυσμού να μη βλέπει ότι οι προόδοι υπέρ της αγοράς μπορούν μόνο να επιδεινώσουν τα προβλήματά του.
Ωστόσο, η κατάσταση δεν είναι εύκολο να διευθετηθεί με βάση τα σχέδια της δεξιάς πτέρυγας. Μια προσπάθεια άμεσης προέλασης των Ηνωμένων Πολιτειών έχει τη δυσκολία να μην έχει «αξιόπιστους» συμμάχους στην περιοχή, ιδίως στην Κεντρική Αμερική και την Καραϊβική, οι οποίοι θα επέτρεπαν στον ιμπεριαλισμό να μην χρειαστεί να εμπλακεί άμεσα σε μια διαδικασία αποσταθεροποίησης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν την σημερινή κρίση για να δώσουν μια διέξοδο που θα επιτρέψει την αποκατάσταση του καπιταλισμού, πλήττοντας τα κεκτημένα που εξακολουθούν να διατηρούνται.
Η απάντηση της κυβέρνησης, με καταστολή και ποινικοποίηση, διατηρώντας παράλληλα το μεταρρυθμιστικό της σχέδιο, θα ωφελήσει μόνο τις αντιδραστικές απόπειρες.
Ενώ η δεξιά πτέρυγα, που συνδέεται με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εντός και εκτός του νησιού διακηρύσσει ότι η λύση στη σημερινή κρίση είναι η πλήρης επιστροφή στον καπιταλισμό, η πραγματικότητα είναι ότι αυτή η λύση δεν έχει να προσφέρει τίποτα άλλο παρά να εμβαθύνει την ανισότητα και τη φτώχεια.
Ενώ αγωνίζονταν ενάντια στα ιμπεριαλιστικά σχέδια, οι τροτσκιστές αντιτάχθηκαν στον σοσιαλισμό σε μια μόνο χώρα ως ουτοπία, που φτάνει στα άκρα από τη γραφειοκρατική δημαγωγία του σοσιαλισμού σε ένα μικρό νησί. Ο κύριος υπεύθυνος γι’ αυτή την κρίση ήταν η γραφειοκρατία του Κομμουνιστικού Κόμματος και του στρατού, με την πολιτική της ενάντια στην κοινωνική ισότητα και την εξάπλωση της επανάστασης και με την επίθεση ενάντια στις κατακτήσεις της επανάστασης.
Μια ουσιαστική λύση είναι δυνατή μόνο μέσα από μια νέα επαναστατική παρέμβαση των μαζών που θα βάλει τέλος στην πορεία της παλινόρθωσης, θα πετάξει έξω τη γραφειοκρατία και θα βάλει τέλος στο μονοκομματικό της καθεστώς που, ακολουθώντας το παράδειγμα της Κίνας, απαγορεύει κάθε οργάνωση εκτός του Κομμουνιστικού Κόμματος. Σε αυτή τη βάση είναι απαραίτητο να επιβληθεί μια πραγματική εργατική και λαϊκή κυβέρνηση που θα βασίζεται στην αυτοοργάνωση των μαζών και την εργατική δημοκρατία, όπου θα υπάρχει πλήρης ελευθερία οργάνωσης για όποιον υπερασπίζεται τις κατακτήσεις της επανάστασης και αντιμετωπίζει τον ιμπεριαλισμό.
Μια εργατική και λαϊκή κυβέρνηση που θα αναλάβει τον έλεγχο των μεγάλων επιχειρήσεων και θα επανεξετάσει όλες τις παραχωρήσεις προς το κεφάλαιο, προκειμένου να αναπροσανατολίσει την οικονομία σύμφωνα με τα συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας και όχι μιας χούφτας γραφειοκρατών που συνδέονται με το ξένο κεφάλαιο και θέλουν να έχουν τον έλεγχο της εθνικής κληρονομιάς.
Αυτή η λύση στην Κούβα δεν μπορεί να παραμείνει στο πλαίσιο του νησιού, πρέπει να συνδεθεί με την επέκταση μιας επαναστατικής λύσης σε διεθνές επίπεδο, που θα αγωνίζεται για να δώσει μια σοσιαλιστική προοπτική στις διαδικασίες της ταξικής πάλης οι οποίες αρχίζουν να αναδύονται σε έναν κόσμο όπου η πανδημία έχει βαθύνει την ανισότητα και τις κρίσεις.
Μετάφραση: e la libertà
Diego Sacchi, Diego Dalai, «Cuba.Qué expresan las manifestaciones contra el gobierno cubano y su respuesta represiva», La Izquierda Diario, 12 Ιουλίου 2021, https://www.laizquierdadiario.com/Que-expresan-las-manifestaciones-contra-el-gobierno-cubano-y-su-respuesta-represiva.
