Η αδελφή του υποψήφιου προέδρου της Αργεντινής Χαβιέρ Μιλέι, Καρίνα Μιλέι, τοποθετεί τη φωτογραφία του αδελφού της σε μια αφίσα-χαρτονόμισμα των 100 δολαρίων πριν από την έναρξη της παρουσίασης βιβλίου του αδελφού της στο Μπουένος Άιρες, στις 14 Μαΐου 2023.

Juan Elman

Πώς ο Χαβιέρ Μιλέι ανέτρεψε το πολιτικό status quo της Αργεντινής

Πολιτικό τσουνάμι έπληξε την Αργεντινή με τον ακροδεξιό φιλελεύθερο οικονομολόγο Χαβιέρ Μιλέι να κερδίζει το μεγαλύτερο ποσοστό των ψήφων στις προκριματικές προεδρικές εκλογές της Κυριακής, 13 Αυγούστου^[1]. Δεν είναι πλέον απίθανο ότι ο Μιλέι μπορεί να γίνει πρόεδρος∙ στην πραγματικότητα, αυτό φαίνεται πλέον το πιο πιθανό σενάριο.

«Είμαστε η πραγματική αντιπολίτευση», δήλωσε ο ίδιος. «Είμαστε οι μόνοι που θέλουμε την πραγματική αλλαγή. Διότι θυμηθείτε: μια διαφορετική Αργεντινή είναι αδύνατη με τους ίδιους γεροντότερους, οι οποίοι έχουν αποτύχει».

Οι προκριματικές εκλογές, στις οποίες συμμετέχουν υποψήφιοι πρόεδροι από όλα τα κόμματα, θεωρούνται ένα καλό μέτρο για τις πραγματικές εκλογές, που έχουν προγραμματιστεί για τις 22 Οκτωβρίου. Το κόμμα του Μιλέι, «Η Ελευθερία Προχωρά» (La Libertad Avanza) έλαβε το 30% των συνολικών ψήφων, ενώ ο Μιλέι (ο οποίος δεν είχε αντίπαλο για το προεδρικό χρίσμα του κόμματός του) κέρδισε τις περισσότερες ψήφους σε ατομικό επίπεδο.

Ο κεντροδεξιός συνασπισμός της αντιπολίτευσης Μαζί για την Αλλαγή (Juntos Por el Cambio) ήρθε δεύτερος με 28%, με τη σκληροπυρηνική πρώην υπουργό Ασφαλείας Πατρίσια Μπούλριτς να είναι η υποψήφια πρόεδρός του. Αυτά τα δύο αποτελέσματα –η συνολική νίκη του Μιλέι και η νίκη της Μπούλριτς ως υποψήφιας– συνεπάγονται σημαντική πρόοδο για τη Δεξιά.

Ο κυβερνητικός κεντροαριστερός συνασπισμός «Ένωση για την Πατρίδα» (Unión por la Patria) ήρθε τρίτος με 27%. Ήταν το χειρότερο αποτέλεσμα για τον Περονισμό –ένα κίνημα που ταυτίζεται με τον πρώην πρόεδρο Χουάν Ντομίνγκο Περόν, του οποίου το κύριο έμβλημα είναι η κοινωνική δικαιοσύνη– από την επιστροφή της δημοκρατίας πριν από 40 χρόνια. Υποψήφιος πρόεδρος της Ένωσης για την Πατρίδα θα είναι ο σημερινός υπουργός Οικονομίας Σέρτζιο Μάσα, ο οποίος κέρδισε άνετα τις προκριματικές εκλογές. Όμως η διακυβέρνηση είχε το τίμημά της: Η Ένωση για την Πατρίδα έχασε σχεδόν τις μισές ψήφους που κέρδισε το 2019.

Η συμμετοχή ήταν κάτω από 70% – ένα χαμηλό ποσοστό δεδομένου ότι η ψηφοφορία είναι υποχρεωτική.

Είναι απίθανο κάποιος από τους τρεις υποψηφίους –Μιλέι, Μπούλριτς, Μάσα– να κερδίσει την προεδρία στον πρώτο γύρο, για τον οποίο απαιτείται το 45% των ψήφων (ή το 40% συν μια διαφορά δέκα ποσοστιαίων μονάδων από τον δεύτερο υποψήφιο). Αλλά ο Μιλέι είναι πλέον το φαβορί για να κερδίσει τον επαναληπτικό γύρο του Νοεμβρίου.

Ο Μιλέι στήριξε την καμπάνια του στην υπόσχεση ότι θα ξεριζώσει την «πολιτική κάστα» και όσα θεωρεί υποπροϊόντα της: ένα γραφειοκρατικό κράτος που φροντίζει για όσους έχουν ανάγκη. Πριν αρχίσει τη ομιλία της νίκης του σε ένα κατάμεστο ξενοδοχείο στο κέντρο του Μπουένος Άιρες, οι ενθουσιασμένοι νεαροί υποστηρικτές του Μιλέι φώναζαν: «Όλοι πρέπει να φύγουν – ούτε ένας από αυτούς δεν πρέπει να παραμείνει». Το σύνθημα αυτό, που απευθυνόταν στα πολιτικά κόμματα της χώρας και τους ηγέτες τους, είχε ακουστεί για τελευταία φορά στους δρόμους της Αργεντινής κατά τη διάρκεια της σοβαρής οικονομικής και πολιτικής κρίσης του 2001.

Το δικομματικό πολιτικό σύστημα που γεννήθηκε από αυτή την κρίση – βασικά ο κεντροαριστερός «Κιρσνερισμός» που βασίστηκε στην προεδρία του Νέστορ Κίρσνερ το 2003 και στις δύο θητείες της συζύγου του Κριστίνα Φερνάντες (2007-15), ακολουθούμενη από τον κεντροδεξιό «αντι-Κιρσνερισμό» του Μαουρίσιο Μάκρι, ο οποίος κέρδισε το 2015 – τελείωσε με την εμφάνιση του Μιλέι.

Τώρα η χώρα βρίσκεται ξανά σε κρίση. Ο πληθωρισμός ξεπερνά το 100%, το 50% του πληθυσμού δεν έχει ασφαλή απασχόληση, το 40% ζει σε συνθήκες φτώχειας και δεν υπάρχει ανάπτυξη για περισσότερο από μια δεκαετία. Τον 20ό αιώνα, η Αργεντινή καυχιόταν ότι ήταν ένα είδος ευρωπαϊκού νησιού στη Λατινική Αμερική∙ τώρα μοιάζει όλο και περισσότερο με τους γείτονές της.

Αυτή η μακροχρόνια πόλωση έχει αντικατασταθεί από μια πιο ισχυρή που φέρνει αντιμέτωπους τους παραδοσιακούς πολιτικούς («την κάστα», σύμφωνα με τα λόγια του Μιλέι) με τους «indignados» («αγανακτισμένους»)^[2].

Εκκεντρικός φιλελεύθερος

Ένας εκκεντρικός χαρακτήρας, που μοιάζει εμφανισιακά με έναν ακατάστατο ροκ σταρ, ο Μιλέι γεννήθηκε σε μια οικογένεια της κατώτερης μεσαίας τάξης και είχε μια ταραχώδη παιδική ηλικία. Ο δημοσιογράφος Juan Luis González τον περιγράφει^[3] στην πρόσφατη βιογραφία του «El loco» («Ο τρελός») ως ένα ασταθές άτομο που ενδίδει σε μεσσιανικές αυταπάτες και επικοινωνεί με τον αποθανόντα σκύλο του μέσω της αδελφής του Καρίνα. Στη ομιλία της νίκης του την Κυριακή, ευχαρίστησε τα «τετράποδα παιδιά» του, τα οποία πήραν το όνομά τους από οικονομολόγους της Αυστριακής Σχολής.

Πριν γίνει πολιτικός, δίδαξε οικονομικά στο πανεπιστήμιο, εργάστηκε ως οικονομικός σύμβουλος για πολλές μεγάλες εταιρείες και ήταν τηλεοπτικός παρουσιαστής σε πάνελ που συζητούσε οικονομικά θέματα. Το 2021, κέρδισε μια έδρα ως βουλευτής στην πόλη του Μπουένος Άιρες – η μόνη πολιτική του εμπειρία μέχρι στιγμής.

Οι υποστηρικτές του Μιλέι είναι κοινωνικά ετερόκλητοι και προέρχονται κυρίως από τις επαρχίες. Στις προκριματικές εκλογές της Κυριακής, ο Μιλέι και το κόμμα του κέρδισαν 16 από τις 24 επαρχίες της χώρας. Σε ορισμένες παραδοσιακά περονιστικές επαρχίες στο νότο και το βορρά, πήρε πάνω από το 40% των ψήφων, όπως επίσης και στην κεντρική περιοχή που κυριαρχείται από τις αγροτικές επιχειρήσεις, μέχρι τώρα προπύργιο της κεντροδεξιάς. Τα χειρότερα αποτελέσματα είχε στην πόλη και την επαρχία του Μπουένος Άιρες, αντίστοιχα την πρωτεύουσα και την πολυπληθέστερη εκλογική περιφέρεια της Αργεντινής, οι οποίες μονοπωλούσαν επί μακρόν την κεντρική πολιτική.

Ο Μιλέι είναι φιλελεύθερος που ταυτίζεται με την παγκόσμια ακροδεξιά, θέλει να διοργανώσει δημοψήφισμα^[4] για τον νόμο περί νόμιμων αμβλώσεων του 2020 και έχει υποσχεθεί να καταργήσει την υποχρεωτική σεξουαλική εκπαίδευση, όπως εξηγώ στο openDemocracy^[5]. Αρνητής της κλιματικής κρίσης^[6], προτείνει ένα οικονομικό πρόγραμμα-σοκ με κύρια πολιτική τη δολαριοποίηση^[7] – που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν ταμπού στην πολιτική της Αργεντινής, αλλά πολλοί ψηφοφόροι την αντιλαμβάνονται ως τον μόνο τρόπο για να περιορίσουν τον πληθωρισμό.

Μια καμπάνια αρνητικής δημοσιότητας στα μέσα ενημέρωσης, η οποία εντάθηκε τους τελευταίους μήνες στον απόηχο μιας σειράς οικονομικών σκανδάλων^[8], δεν τον έβλαψε· πιθανώς το αντίθετο, στην πραγματικότητα.

Με ένα εκλογικό σώμα χωρισμένο σχεδόν σε τρία ίσα μέρη, ο Μιλέι δεν βρίσκεται πολύ μπροστά από τους αντιπάλους του, αλλά έχει το πλεονέκτημα της δυναμικής από τη νίκη του – και αυτοί αντιμετωπίζουν επίσης περισσότερα προβλήματα.

Η κεντροδεξιά υποψήφια Πατρίσια Μπούλριτς μπορεί κάλλιστα να χάσει ψήφους της δεξιάς από τον Μιλέι. Το δίλημμά της αντανακλά μια παγκόσμια τάση, με την άνοδο της ακροδεξιάς να τιμωρεί κυρίως τα παραδοσιακά κεντροδεξιά κόμματα.

Εν τω μεταξύ, ο υποψήφιος του κυβερνώντος κόμματος Σέρτζιο Μάσα φέρει την ευθύνη να είναι ο υπεύθυνος μιας οικονομίας που υπέστη σοβαρό πλήγμα από τα αποτελέσματα της Κυριακής^[9]. Μετά την αύξηση των επιτοκίων σε επίπεδο ρεκόρ, ο πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί, επιδεινώνοντας περαιτέρω την οικονομική κρίση. Ο κυβερνητικός συνασπισμός εξακολουθεί να έχει πιθανότητες να φτάσει στον επαναληπτικό γύρο των προεδρικών εκλογών, αλλά για να το πετύχει αυτό θα πρέπει να κερδίσει την ψήφο της αριστεράς.

Και όλα τα κόμματα πρέπει να απευθυνθούν στα δέκα εκατομμύρια ψηφοφόρους – αριθμός ρεκόρ που δεν ψήφισαν την Κυριακή.

Όσο για τον Μιλέι, πρέπει να δείξει ότι είναι κάτι περισσότερο από αποδέκτης της «οργισμένης ψήφου»^[10] και ότι οι προτάσεις του είναι εφικτές. Οι δημοσκοπήσεις, οι οποίες πριν από τις προκριματικές εκλογές δεν κατάφεραν να αποτυπώσουν τη δύναμη της υποστήριξής του, δείχνουν κάποια διαφωνία από τους ίδιους τους ψηφοφόρους του για τις πιο ριζοσπαστικές ιδέες του^[11].

Τα αποτελέσματα των προκριματικών εκλογών στη νότια επαρχία Σάντα Κρουζ, την πατρίδα και το προπύργιο του κεντροαριστερού Κίρσνερ, είναι αποκαλυπτικά. Ο Μιλέι κέρδισε τις περισσότερες ψήφους ως υποψήφιος για την προεδρία. Αλλά το κόμμα του Η Ελευθερία Προχωρά δεν παρουσίασε κανέναν υποψήφιο, παραχωρώντας την πρώτη θέση στο κυβερνών κόμμα - αλλά με μόλις 17% των ψήφων. Περισσότερο από το 60% άφησε αυτό το μέρος του ψηφοδελτίου του κενό. Με άλλα λόγια, ή το κόμμα του Μιλέι ή κανένας.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Juan Elman, “How Javier Milei upset Argentina’s political status quo”, openDemocracy, 17 Αυγούστου 2023, https://www.opendemocracy.net/en/5050/argentina-presidential-election-primaries-javier-milei-polarisation/. Αναδημοσίευση: International Viewpoint, 22 Αυγούστου 2023, https://internationalviewpoint.org/spip.php?article8215.

Σημειώσεις

^[1] «Cómo quedó el mapa del país, jurisdicción por jurisdicción», elDiarioAR, 14 Αυγούστου 2023, https://www.eldiarioar.com/politica/elecciones-2023/quedo-mapa-pais-jurisdiccion-jurisdiccion_1_10444651.html.

^[2] Marina Prentoulis, Lasse Thomassen, «The legacy of the indignados», openDemocracy, 13 Αυγούστου 2013, https://www.opendemocracy.net/en/can-europe-make-it/legacy-of-indignados/.

^[3] René Salomé, «Los secretos mejor guardados de Milei: telépatas para hablar con su perro muerto y la misión que le encomendó Dios», Leamos, 2 Ιουλίου 2023, https://www.infobae.com/leamos/2023/07/02/los-secretos-mejor-guardados-de-milei-telepatas-para-hablar-con-su-perro-muerto-y-la-mision-que-le-encomendo-dios/.

^[4] René Salomé, «Los secretos mejor...», ό.π.

^[5] Juan Elman, «Young people’s anger fuels far-right populist as Argentina’s election nears», openDemocracy, 9 Αυγούστου 2023, https://www.opendemocracy.net/en/5050/javier-milei-argentina-election-far-right-libertarian-candidate-youth-support/.

^[6] «Milei desacreditó al cambio climático: “De a poco se va cayendo el fraude”», ámbito, 1 Ιουλίου 2022, https://www.ambito.com/politica/javier-milei/milei-desacredito-al-cambio-climatico-de-poco-se-va-cayendo-el-fraude-n5476171.

^[7] «Javier Milei insiste con la dolarización: “Ya conseguimos los dólares”», ámbito, 28 Ιουνίου 2023, https://www.ambito.com/politica/javier-milei-insiste-la-dolarizacion-ya-conseguimos-los-dolares-n5756195.

^[8] Mar Centenera, «Un escándalo de venta de candidaturas hunde al ultraderechista Javier Milei en Argentina», El País, 8 Ιουλίου 2023, https://elpais.com/argentina/2023-07-08/un-escandalo-de-venta-de-candidaturas-hunde-al-ultraderechista-javier-milei-en-argentina.html.

^[9] Mar Centenera, «Argentina vive un lunes negro financiero tras el sorpresivo triunfo de Milei», El País, 14 Αυγούστου 2023, https://elpais.com/argentina/2023-08-14/argentina-vive-un-lunes-negro-cambiario-tras-el-sorpresivo-triunfo-de-milei.html.

^[10] «Esta es la plataforma electoral de Javier Milei: 60 reformas para la economía argentina», Bloomberg Línea, 25 Ιουλίου 2023, https://www.bloomberglinea.com/2023/07/25/esta-es-la-plataforma-electoral-de-javier-milei-60-reformas-para-la-economia-argentina/.

^[11] «Encuesta: fuerte rechazo a las propuestas de Milei, incluso de sus votantes», Política Argentina, 24 Απριλίου 2023, https://www.politicargentina.com/notas/202304/50561-encuesta-fuerte-rechazo-a-las-propuestas-de-milei-incluso-de-sus-votantes.html.