Διαδήλωση στο Ναϊρόμπι, 25 Ιουνίου 2024 (OSV News/Monicah Mwang, Reuters)

Njuki Githethwa

Κένυα: Όλα πρέπει να ανατραπούν, όλα πρέπει να αλλάξουν

Η νεολαία στην Κένυα δεν αστειεύεται.

Έκανε έφοδο στην Εθνοσυνέλευση της Κένυας στις 25 Ιουνίου 2024. Έβαλε φωτιά σε ένα τμήμα της. Λεηλάτησε το ιερό κτίριο, σπάζοντας ό,τι έβρισκε μπροστά της. Κάποιοι έφαγαν ακόμη και το φαγητό στην καφετέρια που είχε φτιαχτεί ειδικά για τους «άτιμους» βουλευτές και γερουσιαστές. Άλλοι εισέβαλαν στην αίθουσα της Γερουσίας και ανέλαβαν καθήκοντα εκπροσώπων του λαού, συμπεριλαμβανομένου ενός που εκτελούσε χρέη προέδρου. Το χρυσό σκήπτρο, σύμβολο της κοινοβουλευτικής εξουσίας, μεταφέρθηκε με καροτσάκι για να δημιουργηθεί ένα λαϊκό κοινοβούλιο σε μια απελευθερωμένη ζώνη μακριά από την απαξιωμένη και ατιμασμένη Εθνοσυνέλευση.

Οι βουλευτές πολιορκήθηκαν. Τους φυγάδευσαν σε ασφαλές μέρος μέσω μιας υπόγειας σήραγγας που δεν διέφερε από αυτό που είναι γνωστό στην Κένυα ως «διαδρομή πάνια», στην καθομιλουμένη για ένα κρυφό και παράνομο μονοπάτι. Πάνια σημαίνει αρουραίοι στα Κισουαχίλι. Οι βουλευτές αντιμετωπίστηκαν ως τα παρασιτικά ποντίκια που έχουν γίνει στην Κένυα. Κατά την ψήφιση του αντιλαϊκού νομοσχεδίου για τα οικονομικά 2024, οι βουλευτές, ή MPigs, όπως αναφέρονται υποτιμητικά από τους ακτιβιστές, είχαν γίνει κάτι χειρότερο από αχόρταγοι αρουραίοι.

Η νεολαία δεν είχε τελειώσει ακόμα.

Εισέβαλαν στα κτίρια του Ανώτατου Δικαστηρίου, το σύμβολο του δεύτερου βραχίονα της κυβέρνησης. Λεηλάτησαν και κατέστρεψαν αντικείμενα στο γραφείο του ανώτατου δικαστή, ο οποίος θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ότι συντάσσεται με τον πρόεδρο Ρούτο και το καθεστώς του Κένυα Κουάνζα (KK) – την κυβερνητική συμμαχία στη χώρα. Ένα γραφείο στην αίθουσα του κυβερνήτη της κομητείας Ναϊρόμπι πυρπολήθηκε επίσης, όπως και τα γραφεία των εκλογικών περιφερειών και τα σπίτια ορισμένων βουλευτών που είχαν ψηφίσει ναι στο νομοσχέδιο για τα οικονομικά.

Οι φωνές και η οργή της νεολαίας εξαπλώθηκαν σε όλες τις πόλεις και κωμοπόλεις της Κένυας. Οι νεαροί διαδηλωτές το ονόμασαν 7 ημέρες οργής που ξεκινούν από τις 21 έως τις 27 Ιουνίου. Η 25η Ιουνίου ήταν το αποκορύφωμα της οργής, που ονομάστηκε Σούπερ Τρίτη, κατά την οποία έγινε η έφοδος στο κοινοβούλιο.

Δεν έχει ξανασυμβεί κάτι τέτοιο στην ιστορία της αντίστασης στην Κένυα. Θα συμβούν περισσότερα στο μέλλον. Η αντίσταση της νεολαίας είναι αισθητή. Το ίδιο ισχύει και για τις μάζες των ανθρώπων σε όλη τη χώρα που έχουν μετατραπεί σε επαίτες από το αδηφάγο καθεστώς.

Οι γενιές Ζ πρωτοστατούν σε αυτή την αντίσταση με την καταλληλότερη γλώσσα που καταλαβαίνει η καταπίεση. Ριζοσπαστική μαχητικότητα και διαπόμπευση του καθεστώτος. Τι πιο ντροπιαστικό από το να βλέπεις βουλευτές να φεύγουν τρέχοντας για να σωθούν, κάποιοι από αυτούς μάλιστα λιποθυμούν από φόβο. Αυτό βοηθάει για να ακούσουν οι πολιτικοί πόσο ασταθής είναι η εξουσία τους. Πόσο εύκολα ανατρέπεται η εξουσία, ή όπως το θέτουν σε ένα χιπ χοπ τραγούδι οι Gen-Zs, που μιλούν κυρίως στην αργκό των Σενγκ και Σέμπετενγκ, Ina come, ina go! (Έρχεται, φεύγει).

Τουλάχιστον 41 νεαροί διαδηλωτές έχουν σκοτωθεί από την αστυνομία της Κένυας σε αυτή την εξέγερση. Αιώνια η δόξα σ’ αυτούς. Είναι μάρτυρες της απελευθέρωσής μας. Χιλιάδες έχουν τραυματιστεί. Πολλοί άλλοι εξακολουθούν να αγνοούνται. Αυτή η εξέγερση δεν θα χαθεί μάταια.

Πίσω από τη βουή και τη μανία…

Το σημερινό καθεστώς στην Κένυα υπό τον Πρόεδρο Ρούτο και τον Συνασπισμό KK ήρθε στην εξουσία μετά τις αμφιλεγόμενες εκλογές του 2022. Το καθεστώς ανέβηκε στην εξουσία με το προσωπείο ότι ήταν οι πραγματικοί εκπρόσωποι των μη προνομιούχων, της ταλαιπωρημένης πλειοψηφίας, την οποία αποκαλούσαν «hustlers»^[1]. Είπαν ότι ήταν εναντίον της κυριαρχίας των δυναστειών και των πλουσίων, που εκπροσωπούνταν από τον Ραΐλα Οντίνγκα, τον επικεφαλής του Συνασπισμού Αζίμιο και τον υποστηρικτή του, τον πρώην πρόεδρο Ουχούρου Κενυάτα.

Η πλειονότητα των νέων, ιδίως στην κεντρική Κένυα και μεταξύ των κοινοτήτων Καλέντζιν, που αποτελούν τη βάση στήριξης του σημερινού προέδρου, είδαν στον Ρούτο την ευκαιρία να εκλέξουν έναν δικό τους, έναν συνάδελφο «hustler»που ισχυριζόταν ότι ήταν πρώην πωλητής κοτόπουλων. Οι υποστηρικτές του ήταν ενθουσιασμένοι όταν κέρδισε τις εκλογές του 2022. Επιτέλους, ο άνθρωπός τους ήταν στην εξουσία. Κάτω η δυναστεία! Είπαν.

Υπό το πρίσμα της φυλετικής πολιτικής, εκείνοι που εξέλεξαν τον σημερινό πρόεδρο δεν έβλεπαν ότι ο Ρούτο δεν ήταν ένας «hustler» όπως εκείνοι, αλλά ο ηγέτης μιας συμμορίας άπληστων πολιτικών που ανέβηκε στην εξουσία και συσσώρευσε απεχθή πλούτο με δολοπλοκίες και γλυκόλογα, αυτό που ο προκάτοχός του Ουχούρου Κενυάτα αποκαλούσε υποτιμητικά στα Κισουαχίλι ως mdomo tamu tamu (γλυκό στόμα). Οι υποστηρικτές του ξέχασαν ότι ο Ρούτο αναδείχθηκε στην ηγεσία και τα πλούτη στο αποκορύφωμα της διαβόητης Youth for KANU 1992,^[2] γνωστής εν συντομία ως YK 92, εκείνης της κακοήθους ομάδας νέων έμμισθων πολιτικών που υποστήριζαν τη δικτατορία Μόι-KANU, όχι για την ευημερία της χώρας, αλλά για να ικανοποιήσουν την προσωπική τους απληστία για εξουσία και πλούτο. Υποστήριξαν τον πρώην πρόεδρο Ντανιέλ αράπ Μόι στη λεηλασία της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της εκτύπωσης πλαστού νομίσματος, και κατά τη διαδικασία αυτή έγιναν πολύ ισχυροί και πλούσιοι.

Ο Ρούτο ήταν ένθερμος μαθητής ενός αδίστακτου δικτάτορα. Κάποιοι από εμάς γνωρίζαμε ότι οι αφελείς Κενυάτες είχαν καταναλώσει μαζικό δηλητήριο που θα σκότωνε τον λαό και τη χώρα σιγά-σιγά. Η νεολαία στην εξέγερση αποβάλλει αυτό το δηλητήριο από τις φλέβες της και από τις μάζες της χώρας.

Πότε άρχισαν οι βροχές να μας χτυπούν;

Η Κένυα είναι μια χώρα με βαθιές ανισότητες. Το χάσμα μεταξύ φτωχών και πλουσίων συνεχίζει να διευρύνεται από τότε που η χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της από τους Βρετανούς αποικιοκράτες το 1963. Η στέρηση και η ανέχεια συνεχίζουν να συνθλίβουν τους ανθρώπους από γενιά σε γενιά, οι οποίοι παλεύουν ενάντια στα αδιέξοδα της βιολογικής επιβίωσης. Τα διαδοχικά καθεστώτα στην Κένυα απέτυχαν να μειώσουν το χάσμα ανισότητας, αλλά μάλλον το διεύρυναν με την trickle-down οικονομία που καθοδηγείται από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα και άλλες ποικιλίες της οικονομίας της αγοράς. Είναι αυτές οι απογοητεύσεις των γενεών, η αγωνία και η οργή που ο Ρούτο και η συμμορία του KK αξιοποίησαν, ακόμη και όταν οι βασικοί οικονομολόγοι και σύμβουλοί της ήταν οι ίδιοι υπόλογοι σε αυτή την ίδια τη νεοφιλελεύθερη οικονομία και πολιτική.

Μόλις ανέλαβε την εξουσία, η κυβέρνηση του ΚΚ έδεσε τη χώρα σε ξένα συμφέροντα. Οι παγκόσμιοι οικονομικοί κλυδωνισμοί συνεχίστηκαν, τροφοδοτούμενοι από τις συνέπειες του Covid-19, τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις συναφείς οικονομικές ανισορροπίες. Ο Ρούτο και τα στελέχη του ΚΚ φώναζαν δυνατά κατά τη διάρκεια των προεκλογικών εκστρατειών υποστηρίζοντας ότι οι παράγοντες αυτοί δεν είχαν καμία σχέση με την καταστροφή της οικονομίας της Κένυας. Όλα ήταν αποτέλεσμα της «πολιτικής και της οικονομίας της δυναστείας», την οποία ορκίστηκαν στους ουρανούς να ξεσκεπάσουν και να ανατρέψουν μόλις βρεθούν στην εξουσία.

Ωστόσο, η άνοδος του Ρούτο και του ΚΚ δεν ήταν κάτι που επέφερε αξιοσημείωτες διαφορές σε σχέση με τα προηγούμενα καθεστώτα. Το κόστος ζωής διογκώθηκε, ιδίως μεταξύ των κατώτερων τάξεων της χώρας. Οι φτωχοί γίνονταν όλο και πιο φτωχοί, καθώς τα νεοφιλελεύθερα μέτρα στραγγάλιζαν τη χώρα, οδηγώντας τις μάζες στα όρια της επιβίωσης. Η εκπαίδευση εμπορευματοποιήθηκε, συμπεριλαμβανομένης της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, καθιστώντας την ακριβή και απρόσιτη για εκατομμύρια οικογένειες που δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα. Η ασφάλιση υγείας μέσω του Εθνικού Ταμείου Ασφάλισης Νοσοκομείων (NHIF) έχει υποβαθμιστεί σε ένα τέχνασμα αλλαγής επωνυμίας. Τα δικαιώματα για αξιοπρεπή στέγαση συγχέονται σε προγράμματα που αναφέρονται ως οικονομικά προσιτή στέγαση, τα οποία όχι μόνο είναι ακατανόητα και συγκεχυμένα, αλλά αποτελούν ένα είδος πυραμίδας που ανοίγει την όρεξη στους άπληστους εργολάβους του κράτους και τους πολιτικούς. Η πρόσφατη ξηρασία και οι πλημμύρες στη χώρα ήταν μια θεόσταλτη ευκαιρία για το καθεστώς ΚΚ να κρύψει την ανικανότητά του. Το καθεστώς παρηγορήθηκε σαν στρουθοκάμηλος που κρύβει το κεφάλι του στην άμμο, ακόμη και όταν οι μάζες πνίγονται στους ωκεανούς της φτώχειας.

Το νομοσχέδιο του 2024 για τα δημοσιονομικά

Το νομοσχέδιο του 2024 για τα δημοσιονομικά επρόκειτο να προωθήσει μια σειρά από εκτεταμένους προστιματικούς φόρους. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν φόροι σε βασικά αγαθά, υπηρεσίες, ψηφιακό περιεχόμενο, ατομικά εισοδήματα και πολλά άλλα. Το νομοσχέδιο αυτό απορρίφθηκε τόσο έντονα όσο και σιωπηρά από πολλούς τομείς της χώρας, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων και των επαγγελματικών ενώσεων. Η απόρριψη του νομοσχεδίου εκφράστηκε από τη νεολαία, με επικεφαλής τη γενιά Ζ, η οποία βγήκε στους δρόμους σε μια δυνατή εκδήλωση με τις διαδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα. Η νεολαία ήταν, άλλωστε, η ομάδα που θα επηρεαζόταν περισσότερο αν περνούσε το αντιλαϊκό νομοσχέδιο.

Η νεολαία μετέτρεψε τον κυβερνοχώρο σε πεδίο αντίστασης και κινητοποίησε εκατομμύρια άλλους στους δρόμους μέσω της δύναμης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της κοινοτικής οργάνωσης. Το hashtag #RejectFinanceBill2024 απέκτησε ζωή. Οι νέοι ένιωσαν ότι δεν είχαν τίποτα να χάσουν. Οι ζωές τους, όπως σχολίασε ο Καρλ Μαρξ το 1848 για την εργατική τάξη, που δεν έχει τίποτα να χάσει παρά μόνο τις αλυσίδες της, χαραμίζονται ήδη στην ανεργία και ασφυκτιούν από το υψηλό κόστος ζωής. Από την άλλη πλευρά, μπορούσαν να βλέπουν τους πολιτικούς να εμπλέκονται στη διαβόητη διαφθορά, την υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος, την διαβολεμένη χλιδή και άλλες μορφές κατάχρησης αξιωμάτων και πολυτέλειας.

Η οργή αυτής της σχεδόν επανάστασης στην Κένυα τροφοδοτήθηκε από γενιές πόνων και απογοητεύσεων από τις νεοαποικιακές κυβερνήσεις της Κένυας. Η οργή ήταν μια πυορροούσα εστία που έσκασε. Οι κεραίες της πολιτικής συνείδησης της νεολαίας, ιδίως της γενιάς Ζ, η οποία σε μεγάλο βαθμό φαινόταν απολίτικη, σηκώθηκαν ψηλά. Το κίνημα ξέσπασε σαν ηφαίστειο και η λάβα της δυσαρέσκειας εξαπλώθηκε σε ολόκληρη τη χώρα. Δεν μπορούσε και δεν μπορεί να σταματήσει, από τίποτα και από κανέναν, παρά μόνο με την πλήρη ικανοποίηση των αιτημάτων τους και μια δίκαιη κοινωνική οργάνωση στην Κένυα. Η νεολαία εισέβαλε στα οδοφράγματα της αλαζονικής εξουσίας από διάφορα μέτωπα, οργανωμένα, απρόσωπα, χωρίς αρχηγό και χωρίς φυλή.

Αυτή η νεανική εξέγερση αλλάζει τα δεδομένα στην πολιτική της αντίστασης στην Κένυα. Η προηγούμενη ταμπέλα της πολιτικής απάθειας αποδείχθηκε εντελώς λανθασμένη. Πέταξαν από το σβέρκο την ανίκανη εξουσία που κρατούσε αυτή τη χώρα για πολλά χρόνια. Η αντίστασή τους σημείωσε τελικά τα πρώτα κέρδη.

Το αποτέλεσμα της εξέγερσης ήταν ότι ο πρόεδρος Ρούτο και η παρέα των απαξιωμένων βουλευτών και κυβερνητικών στελεχών του αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και να εγκαταλείψουν το αντιλαϊκό νομοσχέδιο του 2024 για τα οικονομικά στις 26 Ιουνίου.

Τα πραγματικά λόγια παραχώρησης του Ρούτο: «Ακούγοντας έντονα τον λαό της Κένυας που είπε δυνατά ότι δεν θέλει να έχει καμία σχέση με αυτό το νομοσχέδιο του 2024 για τα οικονομικά, υποχωρώ».

Πού πάει η επανάσταση;

Η εξέγερση της νεολαίας στην Κένυα πέτυχε το πρώτο και κεντρικό αίτημα - την πλήρη απόρριψη του νομοσχεδίου για τα οικονομικά. Αυτή είναι μια σημαντική νίκη, αλλά επίσης ξεφούσκωσε τη μαγεία και τις ενέργειες της εξέγερσης. Το κράτος εδραιώνει ήδη την εξουσία του μέσω της αστυνομίας και των ενόπλων δυνάμεων. Οι επακόλουθες διαμαρτυρίες στο Ναϊρόμπι και σε ολόκληρη τη χώρα υπό το σύνθημα #RutoMustGo ήταν λιγότερο έντονες. Στη χειρότερη περίπτωση, στις διαμαρτυρίες του δρόμου έχουν διεισδύσει μπράβοι που έχουν προσληφθεί από φιλοκαθεστωτικούς πολιτικούς, όπως ακριβώς στον Στρατό Γης και Ελευθερίας της Κένυας, ευρέως γνωστό ως Μάου Μάου, τη δεκαετία του 1950 είχαν διεισδύσει πιστοί του αποικιακού καθεστώτος. Πολλοί διαδηλωτές έχουν αποσυρθεί στις άνετες ζώνες τους και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να απολαύσουν τη νίκη της εξέγερσης και να εκφράσουν άλλες δυσαρέσκειες.

Οι περισσότερες εξεγέρσεις στο παρελθόν κατέληξαν σε υποχωρήσεις, προδοσίες, μεταρρυθμίσεις ή επαναστάσεις. Οι εμπειρίες των επαναστάσεων στην Αφρική και αλλού στον κόσμο δείχνουν ότι η τρωτότητα του κράτους αποτελεί βασικό συστατικό των επιτυχημένων επαναστάσεων.

Το υπογάστριο του σημερινού καθεστώτος στην Κένυα έχει δεχθεί ένα καταστροφικό πλήγμα από την εξέγερση της νεολαίας. Το κράτος έχει αποδυναμωθεί και είναι πλέον ευάλωτο. Η τυπική καταστροφή του θα μπορούσε να είναι επικείμενη. Αυτό το καθεστώς μπορεί να πέσει. Το ζήτημα δεν είναι αν, αλλά πότε θα πέσει. Η φωτιά των μαζικών εξεγέρσεων έχει αναζωπυρωθεί από τη νεολαία. Μια επανάσταση στην Κένυα πλανάται στην ατμόσφαιρα.

Το αν αυτή η επανάσταση θα συνοδεύσει μια ριζοσπαστική και δίκαιη κοινωνική οργάνωση στην Κένυα εξαρτάται από το πόσο καλά τοποθετημένες είναι οι κοινωνικές δυνάμεις, τα επαναστατικά κινήματα και οι οργανώσεις για να αξιοποιήσουν αυτή την εξέγερση. Ήδη γίνονται διάφορες κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση, μεταξύ άλλων από το ενιαίο μέτωπο διαφόρων αριστερών πολιτικών κομμάτων και κινημάτων, όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα Κένυας, η Επαναστατική Σοσιαλιστική Λίγκα, η Kongamano la Mapinduzi (Συμμαχία για την Επανάσταση), η Ένωση Φοιτητών, κέντρα κοινωνικής δικαιοσύνης, φεμινιστικές συλλογικότητες, μεταξύ άλλων.

Οι νέοι με επικεφαλής τη γενιά Ζ γνωρίζουν ότι τώρα είναι η ώρα τους να απολαύσουν τον ήλιο της αλλαγής. Το μέλλον είναι δικό τους. Αδράχνουν την ευκαιρία. Η εργατική τάξη αγωνίζεται για την επιβίωσή της, η μεσαία τάξη για την ασφάλειά της. Ένα αντικαθεστωτικό κοινωνικό κίνημα συσπειρώνεται, με επικεφαλής τη ζωντάνια, την ενέργεια και το δυναμισμό της νεολαίας. Μια νέα και φρέσκια πολιτική τάξη αναδύεται στην Κένυα, όπως και αλλού στην Αφρική.

Όλα πρέπει να ανατραπούν. Όλα πρέπει να αλλάξουν.

Μετάφραση: elaliberta.gr

Njuki Githethwa, “Kenya: Everything must fall, everything must change”, ROAPE, 20 Ιουλίου 2024, https://roape.net/2024/07/08/everything-must-fall-everything-must-change/. Αναδημοσίευση: Afriques en Lutte, 20 Ιουλίου 2024, https://www.afriquesenlutte.org/afrique-de-l-est/kenya/article/kenya-everything-must-fall-everything-must-change.

Σημειώσεις

^[1] 1 [Σ.τ.Μ.:] Η ειδική σημασία της λέξης «hustler» στην Κένυα (την οποία αφήνουμε αμετάφραστη) οι Dauti Kahura και Akoko Akech γράφουν: «“Hustler” σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους, αλλά για πολλούς Κενυάτες νέους, σημαίνει ταπεινό ξεκίνημα ή μέσο για να βγάλουν ένα αξιοπρεπές ή μη αξιοπρεπές μεροκάματο. Το να είσαι hustler σημαίνει ότι έχεις βρει έναν τρόπο να επιβιώνεις, ιδίως σε δύσκολους οικονομικούς καιρούς. Τα διφορούμενα συναισθήματα που προκαλεί αυτή η λέξη ταιριάζουν με τις νομικές και ηθικές ασάφειες που έχει δημιουργήσει ο Ρούτο γύρω από την πολιτική του καριέρα.» Dauti Kahura, Akoko Akech, “Hustler mentality”, Africa Is a Country, 11 Ιουνίου 2020, https://africasacountry.com/2020/11/hustler-mentality.

^[2] [Σ.τ.Μ.:] “Youth for KANU ‘92”, Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Youth_for_Kanu_%2792.