Το elaliberta, στα πλαίσια της προσπάθειας του να παρουσιάσει τις εξελίξεις που οδήγησαν στην ανατροπή του Έβο Μοράλες από το πραξικόπημα, έχει ήδη δημοσιεύει τις θέσεις δύο βασικών οργανώσεων της αντικαπιταλιστικής επαναστατικής αριστεράς στην Βολιβία (Liga Obrera Revolucionaria por la Cuarta Internacional και Alternativa Revolucionaria del Pueblo Trabajador (ARPT), sección de la UIT-CI).
Συνεχίζουμε την παρουσίαση κειμένων από αγωνιστές και αγωνίστριες της αριστεράς στην Βολιβία και την Λατινική Αμερική καθώς εξελίσσεται μια έντονη συζήτηση στην λατινοαμερικάνικη αριστερά γύρο από αυτά τα γεγονότα. Όπως θα δούμε, ενώ όλες και όλοι οι συγγραφείς συμφωνούν για τις αιτίες που οδήγησαν στην υπονόμευση της λαϊκής απήχησης του Εβο Μοράλες, δεν συμφωνούν στον χαρακτηρισμό της φύσης του κινήματος που δημιούργησε τις συνθήκες μέσα στις οποίες συντελέστηκε η πραξικοπηματική ανατροπή του.
Raúl Zibechi
Βολιβία: μια λαϊκή εξέγερση την οποία εκμεταλλεύτηκε η άκρα δεξιά
Η εξέγερση του βολιβιανού λαού και των οργανώσεών του ήταν αυτό που τελικά προκάλεσε την πτώση της κυβέρνησης. Τα σημαντικότερα κινήματα απαίτησαν την παραίτηση πριν να το κάνουν οι ένοπλες δυνάμεις και η αστυνομία. Ο ΟΑΚ (Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών) στήριξε την κυβέρνηση μέχρι το τέλος. Η κρίσιμη κατάσταση που αντιμετωπίζει η Βολιβία δεν ξεκίνησε με την εκλογική απάτη αλλά με τη συστηματική επίθεση της κυβέρνησης του Έβο Μοράλες και του Άλβαρο Γκαρσία Λινέρα ενάντια στα λαϊκά κινήματα που τους οδήγησαν στο Προεδρικό Μέγαρο, σε βαθμό που όταν χρειάστηκαν να τους υπερασπιστούν, ήταν αδρανοποιημένα και αποθαρρυμένα.
1. Η κοινωνική κινητοποίηση και η άρνηση των κινημάτων να υπερασπιστούν εκείνη που κάποια στιγμή θεώρησαν «δική τους» κυβέρνηση ήταν αυτό που προκάλεσε την παραίτηση. Αυτό μαρτυρούν οι δηλώσεις της COB (Central Obrera Boliviana), των εκπαιδευτικών και των αρχών του Δημόσιου Πανεπιστημίου του Ελ Άλτο (UPEA), δεκάδων οργανώσεων και των Mujeres Creando (Γυναίκες που δημιουργούν), ίσως της πιό ξεκάθαρης από όλους. Η λατινοαμερικανική αριστερά δεν μπορεί να αποδεχτεί ότι ένα σημαντικό μέρος του λαϊκού κινήματος απαίτησε την παραίτηση της κυβέρνησης, επειδή δεν μπορεί να δει πέρα από τους ηγέτες [caudillos].
Η δήλωση της ιστορικής Συνδικαλιστικής Ομοσπονδίας Εργατών Μεταλλείων της Βολιβίας (Federación Sindical de Trabajadores Mineros de Bolivia / FSTMB), φιλική προς στην κυβέρνηση, είναι το σαφέστερο παράδειγμα του συναισθήματος πολλών κινημάτων: «Πρόεδρε Έβο ήδη έκανες πολλά για τη Βολιβία, βελτίωσες την εκπαίδευση, την υγεία, έδωσες αξιοπρέπεια σε πολλούς φτωχούς ανθρώπους. Πρόεδρε μην επιτρέψεις να καεί ο λαός σου, μην σηκώσεις στις πλάτες σου περισσότερους νεκρούς πρόεδρε. Ολόκληρος ο λαός θα σε εκτιμήσει για τη θέση αυτή που πρέπει να πάρεις και η παραίτηση είναι αναπόφευκτη συντροφε Πρόεδρε. Πρέπει να αφήσουμε την εθνική κυβέρνηση στα χέρια του λαού».
2. Αυτή η θλιβερή εξέλιξη έχει μια ιστορία που πηγαίνει αρκετά πίσω, στην πορεία για την υπεράσπιση των Ιθαγενικών Εδαφών και του Εθνικού Πάρκου Ισίμπορο-Σέκουρε (TIPNIS / Territorio Indígena y Parque Nacional Isiboro-Secure) το 2011. Μετά από αυτή τη μαζικήκινητοποίηση, η κυβέρνηση άρχισε να διασπά τις οργανώσεις που είχαν τεθεί επικεφαλής.
Ενώ οι Μοράλες-Λινέρα διατήρησαν άριστες σχέσεις με την επιχειρηματική κοινότητα, προχώρησαν σε ένα πραξικόπημα ενάντια στο Εθνικό Συμβούλιο Άϊγιους και Μάρκας των Κουγιασούγιου (Κοναμάκ) (CΟΝΑΜΑQ / Consejo Nacional de Ayllus y Markas del Qullasuyu [Conamaq]) και τη Συνομοσπονδία Αυτόχθονων Λαών της Βολιβίας (CIDOB / Confederación de Pueblos Indígenas de Bolivia), δύο ιστορικές οργανώσεις των αυτοχθόνων λαών. Έστειλαν την αστυνομία, ανέτρεψαν τους νόμιμους ηγέτες και επανέφεραν, υπό την προστασία της αστυνομίας, ηγέτες φιλικούς προς την κυβέρνηση.
Τον Ιούνιο του 2012, η CIDOB κατήγγειλε την «παρέμβαση της κυβέρνησης με μοναδικό σκοπό να χειραγωγήσει, να διασπάσει και να επηρεάσει τις οργανικές και αντιπροσωπευτικές δομές των αυτοχθόνων λαών της Βολιβίας». Μια ομάδα διαφωνούντων, με την υποστήριξη της κυβέρνησης, αγνόησε τις εκλεγμένες αρχές και κάλεσαν μια «διευρυμένη επιτροπή» για να εκλέξουν νέες.
Τον Δεκέμβριο του 2013, μια ομάδα διαφωνούντων της CONAMAQ, προσκείμενη στο MAS, κατέλαβε τις εγκαταστάσεις και χτύπησε και έδιωξε όσους βρισκόταν εκεί, με τη στήριξη της αστυνομίας, η οποία παρέμεινε να φυλάει το κτίριο και να εμποδίζει τις νόμιμες αρχές να ανακτήσουν τα γραφεία τους. Η ανακοίνωση της οργάνωσης καταγγέλει ότι το πραξικόπημα εναντίον της CONAMAQ έγινε για «να εγκριθούν όλες οι πολιτικές ενάντια στο κίνημα των αυτόχθονων ιθαγενών και τον λαό της Βολιβίας, χωρίς κανένας να εκφράσει αντίρρηση».
3. Στις 21 Φεβρουαρίου 2016, η ίδια η κυβέρνηση συγκάλεσε δημοψήφισμα ώστε ο πληθυσμός να εκφραστεί υπέρ ή κατά της τέταρτης επανεκλογής του Μοράλες. Παρόλο που η πλειοψηφία είπε ΟΧΙ, η κυβέρνηση προώθησε τα σχέδια επανεκλογής της.
Και τα δύο γεγονότα, η αγνόηση της λαϊκής βούλησης και η εκδίωξη των νόμιμων ηγεσιών των κοινωνικών κινημάτων, αποτελούν πραξικοπήματα κατά του λαού.
Ακόμα πιο σοβαρό. Το πρωί της Τετάρτης 17 Φεβρουαρίου, λίγες μέρες πριν τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, μια διαδήλωση από γονείς μαθητών έφθασε στο Δημαρχείο του Ελ Άλτο. Μια ομάδα εκατό διαδηλωτών εισέβαλε βίαια στην είσοδο του κτιρίου προκαλώντας πυρκαγιά από την οποία πέθαναν έξι άνθρωποι. Οι διαδηλωτές που καλύφθηκαν στην κινητοποίηση των γονέων ανήκαν στο κυβερνητικό Κίνημα για τον Σοσιαλισμό (MAS / Movimiento al Socialismo).
Αυτό είναι το στυλ μιας κυβέρνησης που καταγγέλλει «πραξικόπημα» αλλά επανειλημμένα ενήργησε καταπιεστικά εναντίον οργανωμένων λαϊκών τμημάτων που αντιτάχθηκαν στις εξορυκτικές πολιτικές της.
4. Οι εκλογές της 20ής Οκτωβρίου ολοκληρώθηκαν με μια απάτη σύμφωνα με την πλειοψηφία των ανθρώπων στη Βολιβία. Τα πρώτα δεδομένα οδηγούσαν σε έναν δεύτερο γύρο. Όμως η καταμέτρηση σταμάτησε χωρίς καμία εξήγηση και τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν την επόμενη ημέρα έδειχναν ότι ο ΄Εβο κέρδιζε από τον πρώτο γύρο, καθώς κέρδιζε με διαφορά πάνω από 10% ακόμη και αν δεν έφτανε το 50% των ψήφων.
Σε αρκετές περιοχές σημειώνονται συγκρούσεις με την αστυνομία, ενώ οι διαδηλωτές πυρπολούν τρία περιφερειακά γραφεία του Εκλογικού Δικαστηρίου στο Ποτοσί, το Σούκρε και την Κομπίχα. Οργανώσεις πολιτών καλούν γενική απεργία για αόριστο χρονικό διάστημα. Στις 23/10, ο Μοράλες καταγγέλλει ότι βρίσκεται σε εξέλιξη ένα «πραξικόπημα» από τη βολιβιανή Δεξιά.
Τη Δευτέρα 28/10, η διαμαρτυρία εντείνεται με αποκλεισμούς δρόμων και συγκρούσεις με την αστυνομία αλλά και μεταξύ υποστηρικτών και αντιπάλων της κυβέρνησης. Όπως σε άλλες περιπτώσεις, οι Μοράλες-Λινέρα κινητοποιούν τις συνεργαζόμενες οργανώσεις για να αντιμετωπίσουν άλλες οργανώσεις και ανθρώπους που αντιτίθενται στην κυβέρνησή τους.
Στις 2 Νοεμβρίου πραγματοποιείται μια σημαντική στροφή. Ο πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτών της πόλης Σάντα Κρους, Λουίς Φερνάντο Καμάτσο, ο οποίος διατηρούσε μια συμμαχία με την κυβέρνηση Μοράλες, καλεί το στρατό και την αστυνομία να «ταχθούν στο πλευρό του λαού» για να εξαναγκάσουν τον Πρόεδρο να παραιτηθεί, επικαλούμενος το Θεό και τη Βίβλο. Την Παρασκευή 8/11 στασιάζουν οι τρεις πρώτες αστυνομικές μονάδες στην Κοτσαμπάμπα, το Σούκρε και τη Σάντα Κρους, και ένστολοι τάσσονται στο πλευρό των διαδηλωτών στην Λα Πας. Δύο μέρες αργότερα, με τη χώρα να βρίσκεται σε κινητοποίηση, οι Μοράλες-Λινέρα ανακοινώνουν προφορικά, όχι γραπτά, την παραίτησή τους.
5. Σε αυτό το σκηνικό πόλωσης, πρέπει να τονίσουμε την αξιοσημείωτη παρέμβαση του βολιβιανού φεμινιστικού κινήματος, ιδιαίτερα της συλλογικότητας Mujeres Creando, η οποία οργάνωσε τον συντονισμό γυναικών από τις κυριότερες πόλεις.
Στις 6 Νοεμβρίου, σε πλήρη βίαιη πόλωση, η Μαρία Γκαλίντο (María Galindo από τις Mujeres Creando) έγραψε στην εφημερίδα Pagina 7: «Ο Φερνάντο Καμάτσο και ο Έβο Μοράλες είναι συμπληρωματικοί». «Και οι δύο παρουσιάζονται ως μοναδικοί εκπρόσωποι του “λαού”. Και οι δύο μισούν τις ελευθερίες των γυναικών και των ομοφυλόφυλων. Και οι δύο είναι ομοφοβικοί και ρατσιστές, και οι δύο χρησιμοποιούν τη σύγκρουση για να επωφεληθούν».
Όχι μόνο απαιτεί την παραίτηση της κυβέρνησης και του Εκλογικού Δικαστηρίου (συνεργάτης στην απάτη) αλλά την προκύρηξη νέων εκλογών με άλλους όρους, με τη συμμετοχή της κοινωνίας, έτσι ώστε «κανείς/μία να μην χρειάζεται ποτέ πια ένα πολιτικό κόμμα για να ακουστεί η φωνή του/της και για να ασκήσει εκπροσώπηση».
Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν στη Βολιβία δεν μπήκε στο πολεμικό παιχνίδι που οι Μοράλες-Λινέρα θέλησαν να επιβάλουν όταν παραιτήθηκαν και ώθησαν τους υποστηρικτές τους σε καταστροφές και λεηλασίες (ιδιαίτερα στην Λα Πας και το Ελ Άλτο), πιθανόν για να προκαλέσουν μια στρατιωτική παρέμβαση και, ως εκ τούτου, να δικαιολογήσουν την καταγγελία τους για ένα «πραξικόπημα» που δεν υπήρξε ποτέ. Δεν μπήκε ούτε στο παιχνίδι της άκρας δεξιάς, η οποία ενεργεί με τρόπο βίαιο και ρατσιστικό εναντίον των λαϊκών τμημάτων.
6. Η λατινοαμερικανική αριστερά, εαν εξακολουθούν να υπάρχουν σ' αυτήν ψήγματα ηθικής και αξιοπρέπεια, πρέπει να συλλογιστούμε πάνω στο ζήτημα της εξουσίας και των καταχρήσεων που συνεπάγεται η άσκησή της. Όπως μας διδάσκουν οι φεμινίστριες και οι αυτόχθονες λαοί, η εξουσία είναι πάντα καταπιεστική, αποικιακή και πατριαρχική. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο απορρίπτουν τους ηγέτες [caudillos] και οι κοινότητες εναλάσσουν τους επικεφαλής τους ώστε να μην συσσωρεύουν εξουσία.
Δεν μπορούμε να ξεχνάμε ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει ένας σοβαρός κίνδυνος, η ρατσιστική, αποικιακή και πατριαρχική δεξιά, να μπορέσει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση για να επιβληθεί και να προκαλέσει λουτρό αίματος. Ο πολιτικός και κοινωνικός ρεβανσιμός των κυρίαρχων τάξεων είναι τόσο ζωντανός όσο τους τελευταίους πέντε αιώνες και πρέπει να του βάλουμε φρένο χωρίς αμφιταλαντεύσεις.
Ας μην μπούμε στο παιχνίδι πολέμου που και οι δύο πλευρές θέλουν να μας επιβάλουν.
Μετάραση: Ν.Μ.-Α.Λ.
Στα ισπανικά:
Raúl Zibechi, «Bolivia: un levantamiento popular aprovechado por la ultraderecha», desInformemonos, 11 Νοεμβρίου 2019, UninomadaSUR, 11 Νοεμβρίου 2019. Αναδημοσίευση: VientoSur, 12 Νοεμβρίου 2019. Aporrea, 13 Νοεμβρίου 2019, Contra Punto, 14 Νοεμβρίου 2019
Στα αγγλικά:
Raúl Zibechi, «Bolivia: The Extreme Right Takes Advantage of a Popular Uprising», Toward Freedom, 11 Νοεμβρίου 2019, Black Rose / Rosa Negra, 21 Νοεμβρίου 2019
Στα γαλλικά:
Raúl Zibechi, «Bolivie: un soulèvement mis à profit par l’extrême droite», Plateforme altermondialiste, 12 Νοεμβρίου 2019, Europe Solidaire Sans Frontières, 12 Νοεμβρίου 2019, Nantes Indymedia, 20 Νοεμβρίου 2019.
Ο Raúl Zibechi είναι ερευνητής και δημοσιογράφος από την Ουρουγουάη, ειδικός σε ζητήματα κοινωνικών κινημάτων.
