Ashley Smith
Η αντεπανάσταση συνθλίβει το Χαλέπι
Διμοιρίες θανάτου που προέρχονται από τις δυνάμεις του καθεστώτος Ασάντ, της Ρωσίας και Σιιτών, που στηρίζονται από το Ιράν, ανακαταλαμβάνουν το Ανατολικό Χαλέπι, και μαζί με αυτό, καταρρίπτεται η τελευταία μεγάλη πόλη που απελευθέρωσε η Συριακή Επανάσταση από το 2011.
“Το Χαλέπι καταστρέφεται και καίγεται ολοσχερώς”, λέει ο Mohammad Abu Rajab, γιατρός στο Χαλέπι, σε ηχογραφημένο μήνυμα του στο Guardian1. “Αυτή είναι η τελευταία απελπισμένη μας έκκληση στον κόσμο. Σώστε τις ζωές των παιδιών, των γυναικών και των ηλικιωμένων. Σώστε τους. Κανείς δεν έχει μείνει πια. Μπορεί να μην ξανακούσετε τη φωνή μου μετά από αυτό. Είναι η τελευταία έκκληση, η τελευταία έκκληση σε κάθε ελεύθερο άνθρωπο. Σώστε το Χαλέπι.”
Απ’ όταν απελευθερώθηκε από τον καθεστωτικό έλεγχο το 2012, το Χαλέπι ήταν “το σύμβολο της δημοκρατικής εναλλακτικής που θα μπορούσε να είναι η Συρία”, όπως υποστηρίζει ο Σύριος επαναστάτης Joseph Daher2.
Γι’ αυτό ο Ασάντ και οι Ρώσοι και Ιρανοί σύμμαχοι του δήλωσαν αδυσώπητο πόλεμο εναντίον του. Έθεσαν το ανατολικό Χαλέπι σε πολιορκία ώστε να λιμοκτονήσουν οι κάτοικοι του και να αναγκαστούν να το εγκαταλείψουν. Ο πληθυσμός του Χαλεπιού, κάποτε μεγαλύτερος από την περιοχή Cleveland στις Η.Π.Α (πάνω από 1.500.000 κάτοικοι), έχει συρρικνωθεί στους 250.000 όπως αναφέρει εκτίμηση νωρίτερα αυτό τον χρόνο.
Τον προηγούμενο μήνα, οι δυνάμεις του Ασάντ εισέβαλαν για να σκοτώσουν. Όλα, από σχολεία μέχρι νοσοκομεία και σπίτια, βομβαρδίζονται, μετατρέποντας μια ολόκληρη περιοχή της μεγαλύτερης περιοχής της Συρίας σε θρίψαλα3. Οι επιχειρήσεις εδάφους καταλαμβάνουν το ένα κομμάτι της πόλης μετά το άλλο.
Καθώς ο Ασάντ ισχυρίζεται ότι καθαρίζει το Χαλέπι από τρομοκράτες4, στην πραγματικότητα σφάζει όχι μόνο μέλη των επαναστατών, αλλά και αναρίθμητους άμαους κάτοικους.
Ο Stephen O’ Brien, από τα Ηνωμένα Έθνη, υποστηρίζει ότι το Χαλέπι γίνεται “ένα τεράστιο νεκροταφείο”5. Ο Abdul Kafi Alhamado, ένας καθηγητής Αγγλικών στο Χαλέπι, συμφώνησε στο BBC: “Η κατάσταση στο ανατολικό Χαλέπι είναι κυριολεκτικά σαν το τέλος του κόσμου. Βόμβες πέφτουν παντού, άνθρωποι να τρέχουν, άνθρωποι πληγωμένοι στον δρόμο και κανείς να μην τολμά να τους βοηθήσει, και άνθρωποι πλακωμένοι από συντρίμμια.”
Το καθεστώς θεωρεί τους πολίτες που διαφεύγουν της πολιορκίας ως ύποπτους υποστηρικτές της επανάστασης ενάντια στον Ασάντ. Εκατοντάδες άντρες και αγόρια πετάχτηκαν στις φυλακές του Ασάντ6 όπου βασανίζονται ή σφάζονται.
***
Με αυτή τη νίκη, ο Ασάντ αποκαθιστά την κυριαρχία του στις μεγαλύτερες πόλεις της Συρίας, αλλά με ένα τεράστιο ανθρωπιστικό κόστος.
Το καθεστώς του είναι υπεύθυνο για την συντριπτική πλειοψηφία των 400.000 ζωών που χάθηκαν στα πέντε χρόνια του πολέμου. Αμέτρητες πόλεις και χωριά έχουν καταστραφεί. Ο μισός πληθυσμός της χώρας (πριν τον πόλεμο ήταν περίπου 11 εκατομμύρια) έχει εγκαταλείψει τα σπίτια του. Ενώ 5 εκατ. Σύριοι πρόσφυγες βρίσκονται διασκορπισμένοι στην γειτονική περιοχή, και 1 εκατ. πήρε την απόφαση να διασχίσει θάλασσες και ξηρά για να βρεθεί στην Ευρώπη.
Ο Ασαντ έπρεπε να πράξει με αυτό το μέγεθος βαρβαρότητας για να πνίξει την επανάσταση που ξεκίνησε το 20117. Ήταν μια μαζική εξέγερση, που ζητούσε την εφαρμογή ενός δημοκρατικού καθεστώτος, και υπήρξε το ίδιο έννομη όπως οι υπόλοιπες εξεγέρσεις στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική που εναντιώθηκαν στα μοναρχικά καθεστώτα και ονομάστηκαν κοινώς Αραβική Άνοιξη.
Οι Σύριοι επαναστάτησαν ενάντια στην νεοφιλελεύθερη δικτατορία του Ασάντ, οργανώνοντας ένα κύμα από διαδηλώσεις που περιλάμβαναν διαφορετικές εθνικότητες και θρησκευτικές σέχτες8, σε ολόκληρη τη χώρα. Συγκρούστηκαν με τρεις δυνάμεις αντεπανάστασης.
Πρώτα από όλα το καθεστώς του Ασάντ. Ο Ασάντ απάντησε στην εξέγερση στέλνοντας την αστυνομία και τον στρατό για να ανοίξει πυρ στους ειρηνικούς διαδηλωτές και να συλλάβει ακτιβιστές που θα αργότερα θα φυλακίζονταν και βασανίζονταν στις πιο αχανείς φυλακές της Συρίας. Το σλόγκαν των δυνάμεων καταστολής τότε ήταν: “Ή ο Ασάντ ή καίμε τη χώρα”9.
Αντί να κατευνάσει την επανάσταση, η βαναυσότητες του Ασάντ οδήγησαν τους εξεγερμένους να πάρουν τα όπλα ώστε να αμυνθούν. Ολόκληρα τμήματα του Συριακού στρατού αυτομόλησαν και δημιούργησαν τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό. Η μαζική εξέγερση και η ένοπλη αντίσταση απελευθέρωσαν μεγάλες περιοχές της Συρίας, όπου Τοπικές Επιτροπές Διοίκησης και Τοπικά Συμβούλια ιδρύθηκαν ώστε να ξαναφτιάξουν τη Συρία δημοκρατικά και από τα κάτω10.
***
Αντιμέτωπος με την πραγματική δυνατότητα ήττας, ο Ασάντ στράφηκε στην κλασική στρατηγική όλων των τυράννων: διαίρει και βασίλευε.
Το καθεστώς του υποτίθεται ότι επισήμως είναι κοσμικό, ενώ στην πραγματικότητα έχει μεγάλη εμπειρία στο να χειρίζεται προς όφελος του τις διαφορετικές θρησκείες και εθνικότητες της χώρας. Βασίζεται κυρίως στον μειοψηφικό πληθυσμό των Αραβικών Αλαβιτών, που είναι Σιίτες. Ο Ασάντ πάντα δήλωνε υποστηρικτής τους αλλά και άλλων θρησκευτικών μειονοτήτων ενάντια στην Σουνίτικη πλειοψηφία της χώρας.
Ο Ασάντ εδραίωσε τη σχέση του με τους αντιδραστικούς Σουνίτες φονταμενταλιστές στις αρχές του 2000. Τους επέτρεψε να χρησιμοποιούν την Συρία ως βάση για να επιχειρούν επιθέσεις ενάντια στο κατεχόμενο από τις Η.Π.Α. κομμάτι του Ιράκ11. Όταν η κατοχή τελείωσε και κάποιοι από τους τζιχαντιστές εναντιώθηκαν στον Ασάντ, τους φυλάκισε.
Όταν ξέσπασε η επανάσταση στις αρχές του 2011, ο Ασάντ απελευθέρωσε χιλιάδες από αυτούς τους κρατούμενους12 με την ελπίδα ότι θα εναντιωθούν στην μαζική, δημοκρατική, κοσμική εξέγερση. Μεταξύ αυτών ήταν ο Abu Muhammad al-Jolani, Ηγέτης του Jabhat al-Nusra, ο Zahran Alloush, ιδρυτής του Jaysh al-Islam και ο Hassan Aboud, ιδρυτής του Ahrar al-Sham.
Ο Ασάντ ήλπισε ότι οι αντιδραστικοί φονταμενταλιστές θα επιτίθονταν στους κοσμικούς επαναστάτες και θα έστρεφαν την επανάσταση σε θρησκευτική διαμάχη, ενώ ο ίδιος διαλαλούσε την προστασία του στους Αλαβίτες, τους Χριστιανούς και άλλες θρησκευτικές μειονότητες της χώρας ενάντια στους τρομοκράτες. Όλο αυτό ήταν ένα κάλυμμα ώστε να χτυπήσει την επανάσταση, τα Τοπικά Συμβούλια και τον Ελεύθερο Συριακό λαό.
Το καθεστώς του Ασάντ έπραξε έτσι ώστε να εμποδίσει την καταπιεσμένη Κουρδική μειονότητα της Συρίας να ενωθεί με την Αραβική άνοιξη. Αν και επανειλημμένα έχει προδώσει τις επιθυμίες της Κουρδικής μειονότητας τα τελευταία χρόνια, ένα ολόκληρο κομμάτι της βόρειας Συρίας εκχωρήθηκε στο Συριακό Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (PKK), ονομαζόμενο ως Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα (PYD).
Η στρατηγική “διαίρει και βασίλευε” του καθεστώτος ενίσχυσε και απελευθέρωσε την δεύτερη δύναμη της αντεπανάστασης: τις διάφορες Ισλαμικές φονταμενταλιστικές δυνάμεις. Οι τζιχαντιστές που απελευθερώθηκαν από την φυλακή στις αρχές της επανάστασης βοήθησαν στην δημιουργία το παράρτημα της al-Qaeda στη Συρία, το Μέτωπο της Nusra (τώρα γνωστή ως η ανεξάρτητη οργάνωση Jabhat Fateh al-Sham) αλλά και το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία, δηλαδή το ISIS.
Από τη μεριά της η Nustra, πάλεψε ενάντια στο καθεστώς ενώ στις περιοχές που κατακτούσε επέβαλε το δικό της αντιδραστικό καθεστώς. Το ISIS, που κατέκτησε την Raqqa, όχι μόνο δεν εναντιώθηκε καθόλου στο καθεστώς, αλλά εδραίωσε μια πολιτική de-facto μη επιθετικότητας που εξασφάλιζε τις πωλήσεις πετρελαίου13.
***
Αυτές οι δύο δυνάμεις της αντεπανάστασης, ο Ασάντ και οι Ισλαμιστές φονταμενταλιστές, ενισχύθηκαν από μια τρίτη: τις ιμπεριαλιστικές και τοπικές δυνάμεις. Τόσο το Ιράν όσο και η Ρωσία παρέμβησαν στη Συρία για να σώσουν τον Ασάντ από την διαφαινόμενη ήττα.
Το Ιράν, που βλέπει το Ασάντ ως τοπικό σύμμαχο, έστειλε στρατιωτικούς συμβούλους, τους δικούς του Σιίτες ένοπλους αλλά και Λιβανέζους συμμάχους της Hezbollah14, για να στηρίξει τις λιγοστές δυνάμεις εδάφους του καθεστώτος. Η Ρωσία, με στόχο να ενισχυθεί ως ιμπεριαλιστική δύναμη στην περιοχή, έστειλε την πολεμική της αεροπορία, στοχεύοντας όχι στο ISIS, όπως ισχυριζόταν, αλλά στους εξεγερμένους Σύριους. Πραγματικά, ο Guardian αναφέρει ότι 90% των Ρώσικων βομβαρδισμών αφορούσαν στόχους εκτός ISIS15. Άλλες τοπικές δυνάμεις όπως η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και η Τουρκία επενέβησαν ενάντια στο καθεστώς του Ασάντ, αλλά και ενάντια στην επανάσταση. Στην πραγματικότητα, στήριξαν της Ισλαμικές φονταμενταλιστικές δυνάμεις.
Τελικά, η μεγαλύτερη ιμπεριαλιστική δύναμη του κόσμου, οι Η.Π.Α., επίσης έδρασε ως δύναμη ενάντια στην επανάσταση.
Αντίθετα με ισχυρισμούς από ένα μέρος στην αριστερά, οι Η.Π.Α δεν ήθελε την αλλαγή του καθεστώτος στη Συρία16. Στην καλύτερη, στόχευε σε μια μετάβαση μέσα στα πλαίσια του καθεστώτος που δεν θα περιλάμβανε τον Ασάντ, περιλαμβάνοντας κάποια αστικά στοιχεία από τα αιτήματα της επανάστασης: δηλαδή, ένα ανάλογο αποτέλεσμα με αυτά άλλων χωρών της Μέσης Ανατολής, όπου ενεπλάκησαν οι Η.Π.Α ξεκάθαρα μετά την καταστροφική επέμβαση στη Λιβύη.
Οι Η.Π.Α όντως χρηματοδότησαν συνειδητά και επιλεγμένα κάποιες επαναστατικές ομάδες. Αλλά τους αρνήθηκαν τον κομβικής σημασίας εξοπλισμό ενάντια στις αεροπορικές επιδρομές17, που θα βοηθούσε τους επαναστάτες να αντικρούσουν το ισχυρό χαρτί του Ασάντ: την αεροπορία. Το λιγότερο που ήθελαν οι Η.Π.Α ήταν μια επιτυχημένη επανάσταση του κόσμου από τα κάτω. Αντίθετα, χρησιμοποίησε τους εξεγερμένους ως διαπραγματευτικό χαρτί για να επιτύχει την διατήρηση του καθεστώτος. Μετά την εδραίωση του ISIS18, οι Η.Π.Α εγκατέλειψαν την όποια υποστήριξη στους εξεγερμένους και επικεντρώθηκαν στο να εκμηδενίσουν το επονομαζόμενο χαλιφάτο. Και για να το κάνουν, ήταν παραπάνω από πρόθυμες στο να συνεργαστούν με τη Ρωσία και το καθεστώς του Ασάντ.
***
Άμεσο αποτέλεσμα της πολιτικής των Η.Π.Α, ήταν η αποδυνάμωση της επανάστασης και του ένοπλου τμήματος της ενώ οι αντεπαναστατικές δυνάμεις των Ισλαμιστών φονταμενταλιστών, που χρηματοδοτούνταν από την Τουρκία και τις Χώρες του Κόλπου, ενισχύθηκαν.
Παρ’ όλα αυτά, τον τελευταίο Μάρτιο, Σύριοι επαναστάτες κατάφεραν να κάνουν διαδηλώσεις19 ενάντια στο καθεστώς και το Μέτωπο της Nusra κατά τη διάρκεια μιας σύντομης παύσης πυρός. Από τότε, οι επαναστατικές δυνάμεις έχασαν ακόμα περισσότερο έδαφος από τις Ισλαμικές φονταμενταλιστικές δυνάμεις, ενώ το καθεστώς του Ασάντ πολιορκεί και τα Ρώσικα πολεμικά αεροπλάνα δίνουν κι αυτά την θανατική πινελιά τους.
Έτσι, ο Ασάντ έχει το αποτέλεσμα που πάντα ήθελε: αυτός και οι Ρώσοι και Ιρανοί σύμμαχοι του να μάχονται ενάντια στην “τρομοκρατία” των Σουνιτών τζιχαντιστών.
Αυτό το αποτέλεσμα εκθέτει την αδυναμία των Η.Π.Α στην Μέση Ανατολή. Σίγουρα είναι ακόμα η κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή, αλλά δεν μπορεί πλέον να ελέγχει τις πολιτικές της περιοχής. Παράλληλα, η θέση της Ρωσίας είναι ισχυρότερη, ενώ οι αξιωματούχοι των Η.Π.Α. δεν μπορούσαν παρά να κάνουν μόνο προτάσεις για παύσεις πυρός στο Συμβούλειο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών20, τις οποίες η Ρωσία απέρριπτε με βέτο.
Η Ρωσία κατάφερε να υπερισχύσει των Η.Π.Α. Και να διασφαλίσει την διάσωση του σύμμαχου της Ασάντ ενάντια στις προθέσεις της Ουάσινγκτον για αντικατάσταση στα πλαίσια του ίδιου καθεστώτος. Ωστόσο τώρα, με την εκλογή του Donald Trump, η πολιτική των Η.Π.Α. στην περιοχή θα αλλάξει.
Ο Trump διατυμπανίζει μια ξεκάθαρη συμμαχία με την Ρωσία και τον Ασάντ ενάντια στο ISIS και την al-Qaeda. Αλλά, ως άλλο ένα παράδειγμα ασυνέπειας των ιδεών του, θέλει επίσης να πετάξει στα σκουπίδια την πυρηνική συμφωνία που η διοίκηση Ομπάμα διαπραγματευόταν με τον σύμμαχο της Ρωσίας, το Ιράν, μια κίνηση που θα εμπόδιζε κάθε συνεργασία με τη Ρωσία στη Συρία.
Με την πολιτική των Η.Π.Α κουρελιασμένη, διάφορα εμπλεκόμενα συμφέροντα – συμπεριλαμβανομένου Αμερικανικών συμμάχων για χρόνια- υπογράφουν συμφωνίες με τη Ρωσία.
Για παράδειγμα, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Recep Tayyip Erdoğan, ο οποίος χρησιμοποίησε την πρόσφατη αποτυχημένη προσπάθεια πραξικοπήματος προς όφελος του ως πρόσχημα για να υπερασπιστεί τη δημοκρατία και να ξεκινήσει ξανά τον πόλεμο της κυβέρνησης στην Κουρδική μειονότητα, διασφάλισε συμφωνία με τη Ρωσία. Ο στρατηγικός του στόχος είναι να χρησιμοποιήσει το πρόσχημα του κοινού τους πόλεμου ενάντια στο ISIS στη Συρία ώστε να καταρρίψει το Κουρδικό PYD από το να κατοχυρώσει το έδαφος του.
***
Η Συριακή κυβέρνηση, η Ρωσία και το Ιράν πιθανότατα θα συμφωνήσουν σε μια συμφωνία η οποία θα στηριχθεί και από τις Η.Π.Α και άλλες δυνάμεις σε κάποιο διάστημα. Αλλά θα είναι μια ασταθής συμφωνία21.
Ακόμα και μετά τη νίκη στο Χαλέπι, το καθεστώς του Ασάντ θα ελέγχει μόνο το ένα τρίτο της χώρας. Οι Κούρδοι ελέγχουν ένα μεγάλο κομμάτι της βόρειας Συρίας, το ISIS ελέγχει την Raqqa και τις γύρω περιοχές ενώ οι ένοπλοι Ισλαμιστές φονταμενταλιστές όπως η οργάνωση Jabhat Fateh al-Sham, ελέγχουν το Idlib.
Η Τουρκία θα παλέψει ώστε να σταματήσει την κατοχύρωση οποιασδήποτε αυτόνομης Κουρδικής ζώνης. Οι Η.Π.Α η Ρωσία και ο Ασάντα θα συνεχίσουν τον πόλεμο ενάντια στο ISIS, και η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούν τους φονταμενταλιστές συμμάχους τους για να φέρουν αντίσταση ενάντια στο καθεστώς.
Η οποιαδήποτε συμφωνία, θα προδώσει τις επιθυμίες του Συριακού λαού για δημοκρατία και ισότητα. Ωστόσο, τουλάχιστον θα δώσει χώρο στους Σύριους επαναστάτες εντός και εκτός χώρας να ανασυστήσουν τις δυνάμεις τους για έναν επόμενο αγώνα στο μέλλον.
Τέτοιοι αγώνες αναμφισβήτητα θα έρθουν. Το Συριακό καθεστώς, όπως και τα υπόλοιπα στην περιοχή, δεν προσφέρει παρά καταπίεση και λιτότητα στον κόσμο. Με την συμφωνία των αντεπαναστατικών δυνάμεων, οι Σύριοι επαναστάτες θα πρέπει να χτίσουν εκ νέου μια αριστερά βασισμένη αλληλεγγύη ανάμεσα στις εθνικότητες και τις θρησκευτικές ομάδες που υπήρξε στα πρώτα στάδια της επανάστασης.
Διεθνώς, η αριστερά πρέπει να κάνει έναν σοβαρό απολογισμό για το ότι δεν υποστήριξε την Συριακή Επανάσταση, και πρέπει να ξαναμάθει πως να συνδυάζει την αντίσταση σε όλες τις μορφές ιμπεριαλισμού με την αλληλεγγύη στην επανάσταση από τα κάτω22.
Ως κομμάτι αυτής της προσπάθειας, πρέπει να εναντιωθούμε στο κύμα ξενοφοβίας και Ισλαμοφοβίας, και να απαιτήσουμε οι κυβερνήσεις μας να υποδεχθούν όλους τους πρόσφυγες που θέλουν να έρθουν στις Η.Π.Α, και να τους παρέχει τα κατάλληλα ώστε να ξαναχτίσουν τις ζωές τους.
Μετ.: Δ. Μανωλέσου
πηγή: Κίνηση Απελάστε το Ρατσισμό, 14 Δεκεμβρίου 2016.
Ashley Smith, «The counterrevolution crushes Aleppo», SocialistWorker.org, 13 Δεκεμβρίου 2016.
Σημειώσεις
1 Kareem Shaheen, «Aleppo: Assad forces within ‘‘moments’’ of retaking city amid reports of atrocities», The Guardian, 12 Δεκεμβρίου 2016.
2 Joseph Daher, «Pro-Regime Forces in Syria Respond to Trump’s Election by Escalating Military Offensive», The real news, 2 Δεκεμβρίου 2016 και International Viewpoint, 7 Δεκεμβρίου 2016. [Αναλύσεις και ενημερωτικά άρθρα του Joseph Daher, στην ιστοσελίδα سوريا الحرية للأبد - Syria Freedom Forever. Επίσης πολλά άρθρα του Joseph Daher μεταφρασμένα στα ελληνικά, καθώς και συνεντεύξεις του στην ιστοσελίδα e la libertà].
3 Gareth Bayley, «In Aleppo, Death Is Everywhere», The Huffington Post, 5 Δεκεμβρίου 2016.
6 «Syrian men and boys missing after entering regime-held Aleppo», The New Arab, 9 Δεκεμβρίου 2016.
7 Leila Al-Shami «Why are Syria’s refugees going through hell?», SocialistWorker.org, 23 Μαρτίου 2016.
8 Robin Yassin-Kassab, «How did Syria become a burning country?», SocialistWorker.org, 31 Μαρτίου 2016.
9 Robin Yassin-Kassab και Leila Al-Shami, «‘‘Either Assad or we’ll burn the country’’ – An excerpt from ‘Burning Country: Syrians in Revolution and War», Mondoweiss, 11 Μαΐου 2016.
10 Mark Boothroyd, «Self organisation in the Syrian Revolution», The Project. A Socialist Journal, 14 Αυγούστου 2016.
11 Jack Murphy, «Here’s how US special-ops spies caught Assad letting jihadis pass through Syria to kill Americans», Business Insider, 13 Αυγούστου 2015.
13 Jack Moore, «ISIS’s Multimillion-Dollar Oil Deals With Assad Regime Uncovered in U.S. Special Forces Raid», Newsweek, 26 Απριλίου 2016.
15 «‘‘More than 90%’’ of Russian airstrikes in Syria have not targeted Isis, US says», The Guardian, 7 Οκτωβρίου 2015.
16 Adam Entous και Julian E. Barnes, «U.S. Fears Syria Rebel Victory, for Now», The Wall Street Journal, 16 Απριλίου 2013.
17 Nour Malas, «Syrian Rebels Get Missiles», The Wall Street Journal, 17 Οκτωβρίου 2012.
18 Ashley Smith, «Obama’s new war in Iraq», SocialistWorker.org, 28 Αυγούστου 2014.
19 Ashley Smith, «Syria’s revolutionaries return to the streets», SocialistWorker.org, 10 Μαρτίου 2016.
20 Michael Astor, «Russia and China block Syria truce in UN vote», The Washington Post, 5 Δεκεμβρίου 2016.
21 «The Post-Aleppo Syria», Middle East Briefing.
22 Ashley Smith, «Anti-imperialism and the Syrian Revolution», SocialistWorker.org, 25 Αυγούστου 2016 [στα ελληνικά: Ashley Smith, «Ο Αντιιμπεριαλισμός και η Συριακή Επανάσταση», e la libertà, 8 Σεπτεμβρίου 2016].
